Saray totoon responsable et napanpiyaan. No walay ipagawam ed sikara, gawaen tan sumpalen da itan ed dugan oras.

Anggano limitado labat so nagawaan na ugugaw, sarag da lan aralen so magmaliw ya responsable. Oniay imbaga na libron Parenting Without Borders: “No labinliman bulan la na ugaw, sarag to lan gawaen so ipapagawa na ateng to. Tan no manga labinwalon bulan to, labay to lan gawaen so gagawaen na ateng to. Diad arum iran lugar, no limara anggad pitoran taon la na ugaw, ibabangat la ra na ateng da ya mankimey ed abung. Anggano ugugaw ni ra, dakel lay nagawaan da.”

Diad arum ya lugar, wala ray kabataan ya sinali day ombiig na ayaman, balet agda asarag kanian pinmawil irad atateng da. No maminsan, nagagawa iya ta agnibangat iray kabataan no panon so dugan pamemben na kuarta, pangasikaso ed abung, odino panumpal ed inagew-agew ya responsabilidad.

Kanian, maabig no masakbay lan ibangat iray ananak ya magmaliw ya responsable pian amta day gawaen da no baleg la ra. Oniay imbaga na libron How to Raise an Adult: “Agmo la aalagaren ya man-18 ira insan mo ra ibangat ya agmandepende ed sika ta ompan agda nasarag so manbilay ya bukor ed sayan mundo.”

Ikdan na saray kimey ed abung.

PRINSIPYO ED BIBLIA: “Walay nagunggona ed kada kimey a pansasagpotan.”​—Proverbio 14:23.

Labalabay na ugugaw ya ibaan a mankimey iray atateng da. Nisipor iya ed sikara kanian sambot mo ’yan pankanawnawa pian ikdan iray kimey ed abung.

Wala ray atateng ya agda labay ya pankimeyen iray anak da. Ibabaga da ya abuntonan la ray assignment ed eskuelaan kanian akin et aruman ni?

Balet, saray ugugaw ya mankikimey ed abung et posiblin mas maong ed eskuelaan, ta nipapasal ira na saratan ya awaten tan sumpalen iray assignment da. Sakey ni, imbaga na libron Parenting Without Borders ya “no ibaliwala tayo so panlabay na saray anak ya mangiba ed kimey no ugugaw ni ra, isipen da laingen ya ag-importante so ontulong . . . Ilaloan da met ya say arum la so mankimey parad sikara.”

 Base ed satan, say pankimey ed abung so mangipasal ed ananak ya ontulong ed arum imbes ya sikaray tulongan, tan mangiter imbes ya mangawat. No mankikimey ed abung iray ananak, nalikna da ya talagan kabiangan ira na pamilya tan responsabilidad da itan.

Tulongan so anak ya awaten tan ipetek iray lingo to.

PRINSIPYO ED BIBLIA: “Dengel kad simbawa tan awat moy disiplina, pian magmaliw kan marunong diad arapen mo.”​—Proverbio 19:20.

No akagaway lingo so anak mo​—singa bilang no walay aderal ton kagawaan na arum—​agmo sasakoban so ginawa to. Sarag ya awaten na ugaw so resulta na ginawa to​—diad sayan situasyon, man-sorry tan ompan apigeren odino salatan to ni ingen imay aderal to.

No awaten na anak iray lingo to, makaaral ya

• magmaliw ya matua tan aminen to ya sikatoy alingo

• agto tetelen so arum

• agmanbaraan

• man-sorry, no matukoy