1-3. (a) Akin et inaro nen Jehova si Solomon, tan anto ran bendisyon so inawat nen Solomon? (b) Anto ran tepet so ebatan ed sayan artikulo?

UGAW ni si Solomon nen sikatoy nagmaliw ya ari ed Israel. Diad gapo na uley to, nampanengneng si Jehova ed sikato diad sakey ya kugip tan imbaga To: “Ibagam no antoy labay mon iter kod sika.” Inmebat si Solomon: “Ugaw ak ni tan anggapo ni eksperiensyak. . . . Kanian ikdan mo komon so lingkor mo na maunor a puso a mangukom ed totoom.” (1 Ara. 3:5-10) “Maunor a puso”​—talagan mapaabeba itan ya kerew! Kampegan inaro nen Jehova si Solomon! (2 Sam. 12:24) Aliketan ya maong so Dios ed ebat na ugaw nin ari kanian inikdan toy Solomon na “marunong tan makatalos a puso.”​—1 Ara. 3:12.

² Dakel ya bendisyon so inawat nen Solomon legan ya sikatoy matoor. Sikatoy awalaan na pribilehyo ya ipaalagey so templo “parad ngaran nen Jehova a Dios na Israel.” (1 Ara. 8:20) Sikatoy akabkabat lapud karunongan ya inter na Dios ed sikato. Tan saray imbaga to nen sikatoy pinuyanan na Dios et walad taloran libro na Biblia. Sakey ed saratan so libro na Proverbio.

³ Say salitan puso et manga sanlasus a beses ya abitla ed libro na Proverbio. Singa bilang, nabasa tayo ed Proverbio 4:23: “Manuna ed amin, alwaran moy pusom.” Antoy tutukoyen na salitan “puso” ed sayan bersikulo? Naebatan itan ed sayan artikulo. Aralen tayo met iray ebat ed duara nin tepet: Panon ya sasalien nen Satanas ya dutakan odino impluensyaan so puso tayo? Tan antoy gawaen tayo pian naalwaran tayoy puso tayo? Nepeg tayon talosan iray ebat ed saratan ya importantin tepet pian makapansiansia tayon matoor ed Dios.

4-5. (a) Panon ya makatulong so Salmo 51:6 pian natalosan tayo no antoy tutukoyen na salitan “puso”? (b) Akin ya importante no anton talagay walad loob tayo? Iyilustra.

⁴ Diad Proverbio 4:23, inusar so salitan ‘puso’ pian tukoyen so ‘peteg ya inkatoo.’ (Basaen so Salmo 51:6 tan paimanod leksab.) Labay ton ibaga, say “puso” et ontutukoy ed kanonotan, liknaan, motibo, tan pilalek tayo. Ontutukoy itan ed no anton talagay walad loob tayo, aliwan no antoy nanenengneng ed sikatayo.

⁵ Pian natalosan tayo ya importante no anton talagay walad loob tayo odino say peteg ya inkatoo tayo, ikompara tayo itan ed kondisyon na laman tayo. Unona, pian mansiansian maksil so laman tayo, nepeg ya masustansia iray kakanen tayo, tan regular tayon man-ehersisyo. Mipadpara, pian mansiansian mabiskeg so espiritualidad tayo, nepeg ya mangan tayoy masustansian espiritual ya naakan tan regular tayon ipanengneng so pananisia tayo ed si Jehova. Nipanengneng tayo itan no iyaplika tayoy nanaaralan tayo tan itongtong tayod arum so pananisia tayo. (Roma 10:8-10; Sant. 2:26) Komadua, no say pangibasiyan tayo labat et say itsura tayo, ompan isipen tayon maksil so laman tayo balet diad tua et wala la manayay sakit tayo ed puso. Mipadpara, no say pangibasiyan tayo labat et say teokratikon rotina tayo, ompan isipen tayo ya mabiskeg so pananisia tayo, balet ompan wala la manayay ontutubon mauges iran pilalek ed puso tayo. (1 Cor. 10:12; Sant. 1:14, 15) Tandaan, labay nen Satanas ya impluensyaan to tayo pian naalig tayoy panagnonot to. Panon ton gagawaen itan? Tan panon tayon naprotektaan so sarili tayo?

6. Antoy labay nen Satanas ya nagawa, tan anton paraan so uusaren to pian nagawaan to itan?

⁶ Labay nen Satanas ya magmaliw tayon singa sikato—sakey ya rebelde ya agmanguunor ed saray estandarte nen Jehova tan makasarili. Ag-itayo sarag ya puersaen nen Satanas ya mannonot tan onkiwas a singa sikato. Kanian sasalien toy arum a paraan pian nagawa so labay to. Singa bilang, uusaren to ray totoo ed kaliberliber tayo ya naimpluensyaan to la.  (1 Juan 5:19) Labay to ya miulop tayo ed sikara, anggano amta tayo ya say piulop ed mauges et “maneral” ed panagnonot tan kakikiwas tayo. (1 Cor. 15:33) Apatitan si Arin Solomon ed satan. Angasawa na dakdakel ya paganon bibii, tan nagmaliw ya “maksil so impluensya rad sikato” tan “kalkalna ran inyarawi so puso to” manlapud si Jehova.​—1 Ara. 11:3; paimanod leksab.

7. Anto ni arum ya uusaren nen Satanas pian ikayat so kanonotan to, tan akin ya nepeg itayon manalwar ed satan?

⁷ Uusaren nen Satanas iray pelikula tan palabas ed TV pian ikayat so kanonotan to. Amta to ya ag-itayo labat naliliketan ed saray istorya, noagta walay epekto met na saratan ed kanonotan, liknaan, tan kakikiwas tayo. Diad tua, inusar nen Jesus iray istorya ed panagbangat to. Singa bilang, inistorya to so parabolo nipaakar ed maong ya Samaritano tan say anak ya tinmaynan ed abung ya dinarak toy tawir to. (Mat. 13:34; Luc. 10:29-37; 15:11-32) Balet, saray istorya et nayarin usaren na saramay naimpluensyaan la na kanonotan nen Satanas pian naimpluensyaan itayo met. Kanian nepeg ya balanse tayo. Wala ray pelikula tan palabas ed TV ya makapaliket tan pakaaralan, ya agda dutakan so kanonotan tayo. Balet nepeg itayon manalwar. No manpipili tayoy bantayan, maabig no tepetan tayoy sarili tayo, ‘Kasin sayan pelikula odino palabas ed TV et bangatan to ak ya ayos labat no gawaen koy pilalek na laman ko?’ (Gal. 5:19-21; Efe. 2:1-3) Antoy nepeg mon gawaen no natebek mo ya say sakey ya programa et onsusuporta ed kanonotan nen Satanas? Paliisan mo itan ya singa ipaliis mod makaalis ya sakit!

8. Panon ya natulongan na atateng iray ananak da ya alwaran so puso ra?

⁸ Sikayo ran atateng, baleg so responsabilidad yo ya protektaan iray ananak yo ed pansasagpot nen Satanas ya impluensyaan so puso ra. Seguradon gagawaen yoy anggaay nayarian  yo ya protektaan iray anak yo ed sakit. Pansiasiansiaen yon malinis so abung yo, tan ibabantak yoy antokaman ya nayarin pansengegan na pansakit yo odino saray anak yo. Mipadpara, kaukolan yon protektaan iray anak yo ed saray pelikula, palabas ed TV, video game, tan website ya nayarin mangimpluensya ed sikara ya aligen so kanonotan nen Satanas. Inikdan kayo nen Jehova na autoridad ya asikasoen so espiritualidad na ananak yo. (Pro. 1:8; Efe. 6:1, 4) Kanian agkayo natatakot ya manggawa na saray totontonen ed abung ya nibase ed saray estandarte na Biblia. Ibaga yod saray ugaw nin ananak yo no anto ray sarag tan agda sarag ya bantayan, tan tulongan yo ran natalosan no akin ya ontan so desisyon yo. (Mat. 5:37) Legan iran ombabaleg, ipasal yo ran natebek no antoy duga tan aliwa base ed saray estandarte nen Jehova. (Heb. 5:14) Tan tandaan, makaaral iray anak yo ed saray ibabaga yo, balet lalo lad saray gagawaen yo.​—Deu. 6:6, 7; Roma 2:21.

9. Anto so sakey ya ideya ya ikakayat nen Satanas, tan akin et mapeligro itan?

⁹ Sasalien met nen Satanas ya impluensyaan so puso tayo ya manmatalek ed karunongan na too imbes ya diad kanonotan nen Jehova. (Col. 2:8) Imanoen so sakey ya ideya ya ikakayat nen Satanas—say pampayaman so sankaimportantian ya gawaen ed bilay. Saramay ontan so kanonotan da et nayarin onyaman, nayari met ya andi. Balanglan onyaman ira o andi, napepeligro ira. Akin? Lapud nayarin akapokus iran maong ed pananap na kuarta pian nagawa so pipirawaten dad bilay anggano mansakit ira, nabuyak so pamilya ra, tan naderal ni ingen so pikakaaro da ed Dios. (1 Tim. 6:10) Misalsalamat tayo lapud tutulongan itayo na Ama tayod tawen ya nawalaan na balansin panmoria ed kuarta.​—Ecl. 7:12; Luc. 12:15.

10-11. (a) Antoy nepeg tayon gawaen pian naprotektaan tayoy sarili tayo? (b) Antoy gagawaen na saray managbantay nensaman, tan panon ya say konsiensia tayo et singa managbantay?

¹⁰ Pian naalwaran so puso tayo, nepeg tayon amtaen no anto ray peligro tan onkiwas tayon tampol pian protektaan so sarili tayo. Ipapanonot na satan ed sikatayo so gagawaen na sakey ya managbantay nensaman. Diad panaon nen Arin Solomon, saray managbantay et akaalagey ed padir na syudad tan mangiiter iray pasakbay no walay onsasabin peligro. Sayan alimbawa et makatulong pian natalosan tayo no antoy nepeg tayon gawaen pian agnaimpluensyaan nen Satanas so kanonotan tayo.

¹¹ Nensaman, saray managbantay ya walad padir tan saray bantay na puerta et mantutulongan pian naprotektaan so syudad. (2 Sam. 18:24-26) Seseguroen da ya akasara iray puerta no walay nitan lan kalaban. (Neh. 7:1-3) Say nipasal ed Biblia ya konsiensia * tayo et singa managbantay ya mangiiter ed sikatayo na pasakbay no sasalien nen Satanas ya looban so puso tayo​—diad arum ya salita, no sasalien ton impluensyaan so kanonotan, liknaan, motibo, odino pilalek tayo. Kada no pasakbayan itayo na konsiensia tayo, nepeg tayon dengelen itan tan isara tayo so puerta, a singa panangibaga.

12-13. Anto ray nayarin pakatuksoan tayo, balet antoy nepeg tayon gawaen?

¹² Imanoen so sakey ya alimbawa no panon tayon naprotektaan so sarili tayo pian ag-itayo naimpluensyaan na kanonotan nen Satanas.  Imbangat itayo nen Jehova ya “say seksual ya imoralidad tan amin a klase na karutakan [et nepeg ya] ag-anggan nabitla ed limog [tayo].” (Efe. 5:3) Balet antoy gawaen tayo no paniistoryaan na saray katrabaho o kaeskuela tayo iray imoral a bengatla? Amta tayo ya nepeg tayon “ipulisay so mauges a kagagawa tan minumundo iran pilalek.” (Tito 2:12) Nayarin pasakbayan itayo na managbantay, say konsiensia tayo. (Roma 2:15) Balet kasin dengelen tayo itan? Imbes ya dengelen itan, ompan natukso tayo ya saray katrabaho o kaeskuela tayo so dengelen tayo, odino natukso tayon onnengneng ed saray litraton nenengnengen da. Balet panaon itan ya nepeg tayon isara so puerta na syudad, a singa panangibaga. Umanen tayo lay tongtongan odino onalis tayo la.

¹³ Kaukolan so pakpel pian nalabanan tayoy panedesdes na arum ed sikatayo ya manisip odino manggaway aliwa. Makaseguro tayo ya nanenengneng nen Jehova so pansasagpot tayo, tan ikdan to tayoy biskeg tan karunongan ya kaukolan tayo pian ag-itayo naimpluensyaan na kanonotan nen Satanas. (2 Awa. 16:9; Isa. 40:29; Sant. 1:5) Balet, anto ni gawaen tayo pian tuloytuloy tayon naalwaran so puso tayo?

14-15. (a) Antoy nepeg tayon palooben ed puso tayo, tan panon tayon nagawaan itan? (b) Panon ya makatulong so Proverbio 4:20-22 pian nagunggonaan tayon maong ed pambabasa tayoy Biblia? (Nengnengen so kahon ya “ No Panon so Mandalepdep.”)

¹⁴ Pian naalwaran tayoy puso tayo, agtayo labat itan isasara pian agmakaloob iray mauges ya impluensya noagta lukasan tayo met itan pian makaloob iray maong ya impluensya. Isipen pa lamet imay ilustrasyon nipaakar ed apadiran ya syudad. Saray puerta na syudad et isasara na bantay na puerta pian agmakaloob iray kalaban, balet wala ray panaon ya lulukasan to iray puerta pian niloob iray naakan tan arum nin suplay. No agbalot lukasan iray puerta, naerasan iray manaayam ed syudad. Mipadpara, kaukolan ya regular tayon lukasan so puso tayo pian makaloob so kanonotan na Dios.

¹⁵ Walad Biblia so kanonotan nen Jehova, kanian kada no basaen tayo itan, aabuloyan tayoy kanonotan nen Jehova ya mangimpluensya ed nononoten, nalilikna, tan kakikiwas tayo. Panon tayon nagunggonaan a maong ed pambabasa tayoy Biblia? Importante so pampikasi. Imbaga na sakey ya sister: “Antis ak ya manbasa na Biblia, manpipikasi ak nid si Jehova, ya kekerewen kon tulongan to ak pian ‘malinew kon nanengneng iray makapakelaw a bengatlan’ walad Salita to.” (Sal. 119:18) Kaukolan tayo met ya dalepdepen iray nababasa tayo. No manpipikasi, manbabasa, tan mandadalepdep tayo, say Salita na Dios et onsabi ed ‘dalem na puso tayo,’ tan naaro tayoy kanonotan nen Jehova.​—Basaen so Proverbio 4:20-22; Sal. 119:97.

16. Panon tayon nagugunggonaan ed pambabantay tayoy JW Broadcasting? Mangiter na alimbawa.

¹⁶ Say sakey nin paraan ya aabuloyan tayon impluensyaan itayo na kanonotan na Dios et diad pambantay na JW Broadcasting^®. Imbaga na sakey ya sanasawa: “Saray binulan ya programa et ebat ed saray pikakasi mi! Saratan so mamapabiskeg tan mamapaseseg ed sikami no maermen kami. Tan lanang min papatogtogen iray original song diad abung mi. Dedengelen mi itan legan kamin manluluto, manlilinis, odino oniinum na tsaa.” Ontulong irayan programa pian naalwaran tayoy puso tayo. Ibabangat da itayon aligen so kanonotan nen Jehova tan ag-aligen so kanonotan nen Satanas.

17-18. (a) Antoy resulta no iyaplika tayo ray ibabangat nen Jehova ed sikatayo, singa ipapanengneng na 1 Arari 8:61? (b) Antoy naaralan tayo ed alimbawa nen Arin Hezekias? (c) Singa ed pikakasi nen David ya nabasa ed Salmo 139:23, 24, antoy sarag tayon ipikasi?

¹⁷ Kada no nanengneng tayoy maong a resulta  na panggagawa tayoy duga, mas ombiskeg so pananisia tayo. (Sant. 1:2, 3) Balibali liknaan tayo lapud amta tayon si Jehova et naliliketan a tawagen to tayon ananak to, tan mas ombiskeg so pilalek tayon sikatoy napaliket. (Pro. 27:11) Kada subok et pankanawnawa tayo pian ipanengneng ya agnaapag so puso tayo ed panlilingkor tayod maaron Ama tayo. (Sal. 119:113) Tan papaneknekan tayo ya aaroen tayo si Jehova diad interon puso—puso ya talagan determinadon mangunor ed saray ganggan to tan manggawa ed linawa to.​—Basaen so 1 Arari 8:61.

¹⁸ Kasin makagawa tayoy lingo? On, lapud ag-itayo perpekto. No makagawa tayoy lingo, nonoten tayoy alimbawa nen Arin Hezekias. Wala ray agawaan ton lingo. Balet sikatoy nagbabawi tan nantultuloy ya nanlingkor ed si Jehova “diad interon puso.” (Isa. 38:3-6; 2 Awa. 29:1, 2; 32:25, 26) Kanian labanan tayoy impluensya nen Satanas. Ipikasi tayo ya nawalaan tayoy “maunor a puso.” (1 Ara. 3:9; basaen so Salmo 139:23, 24.) Makapansiansia tayon matoor ed si Jehova no manuna ed amin et alwaran tayoy puso tayo.