Kasin Antam La?
Talaga kasin inusar diad panaggawa na baloto so tanaman a papiro nen panaon na Biblia?
Tanaman ya papiro
PAMILYAR so dakel ya totoo ya say papiro so uusaren na saray Ehipsio nensaman diad panaggawa na papel. Uusaren met itan na saray Griego tan Romano. * Ag-amta balet na karaklan ya inusar met itan nensaman diad panaggawa na baloto.
Duaran baloton papiro ya aromog ed mismon ponponan na sakey ya Ehipsio
Masulok ya 2,500 taon lay apalabas, insulat nen propetan Isaias ya wala ray totoon manaayam ed “rehyon a kawalaan na saray ilog na Etiopia” ya angibaki na “saray mensahero ya ondadalan ed dayat . . . panamegley na saray baloto a gawad papiro.” Impasakbay met nen propetan Jeremias ya no lusoben na saray Medo tan Persiano so syudad na Babilonia, poolan da iray “baloto a gawad papiro” pian agmakatakas iray taga Babilonia.—Isa. 18:1, 2; Jer. 51:32.
Impaisulat na Dios so Biblia kanian segurado ya tua so amin ya nabasa ditan. Aliwa la sirin ya makapabigla nen wala ray aromog ya ebidensya ya inusar so papiro diad panaggawa na baloto nensaman. (2 Tim. 3:16) Antoy adiskobre na saray archaeologist? Wala ray akotkot dan ebidensya diad Ehipto ya talagan inusar nensaman so papiro diad panaggawa na baloto.
PANON YA GAGAWAEN A BALOTO SO PAPIRO?
Nanengneng ed saray painting diad ponponan na saray Ehipsio tan ed saray akaukit ditan so proseso na pangaala day papiro tan panaggaway baloto. Mangala ray papiro insan da berberberen. Kayari to et paniibaen da iratan ya amin, insan da takeren na malmalet. Say tangkay na papiro et pa-triangle, kanian no naberber na malmalet, naseksek iratan tan mandidikitan ya maong kanian matittibay. Ibabaga na libron A Companion to Ancient Egypt ya saray baloto a gawad papiro et nasabi toy anggad 17 metro (55 feet). Lapud karukey to, kaukolan so manga 10 odino 12 ya panagbegsay diad kada diking na baloto.
Nanengneng ed saray akaukit diad sakey ya padir ed Ehipto no panon ya gagawaen so baloto ya gawad papiro
AKIN ET PAPIRO SO INUSAR NA SARAY MANAGGAWA NA BALOTO?
Diad Ehipto, dakdakel so tanaman ya papiro diad gilig na Ilog Nilo. Sakey ni, mainomay so manggawa na baloto ya gawad papiro. Tan anggan sanen inmuso lay pangusar na tabla parad saray angkabaleg ya baloto, uusaren nin siansia na saray managsigay tan hunter iray lamo o balsa tan angkelag ya baloto ya gawad papiro.
Abayag ya inusar iray baloto a gawad papiro. Imbaga na sakey ya Griegon author ya si Plutarch ya nambilay legan na unona tan komaduan siglo C.E. ya wala ni ray manguusar na baloto ya gawad papiro nen panaon to.
^ par. 3 Ontutubo iray papiro diad maranum iran lugar a singa diad saray ilog ya aliwan maples so agus na danum. Ombabaleg iratan na anggad 5 metro (16 feet), tan say parte na tangkay da ya sankaasinggeran ed lamot et manga 15 sentimetro (6 inches) so kakapal to.
