Inyanak ak ed Netherlands nen 1948. Kalabas na sakey taon, inmalis so pamilya mi ed São Paulo, Brazil. Relihyoso iray ateng ko kanian lanang kamin manbabasa na Biblia kayari pangdem. Nen 1959, dia kami lad United States nanayam, diad Massachusetts.

Anemira kamin sanaagi tan makulikulin mantratrabaho so tatay mi pian nabilay to kami. Asali toy nan-salesman, nan-construction worker, tan nantrabaho met ed international airline. Malikeliket so pamilya mi nen akaloob ira ed airline ta lanang kamin makakapanbiahe.

Nen haiskul ak, lanang kon naiisip no anto kasi pagmaliwan ko no baleg ak la. Wala ray kakaarok ya nanaral ed unibersidad, pero say arum et nansundalo. Agko labay so mansundalo ta agko amtay mikolkol, panon ak nin milaban ey? Kanian nankolehyo ak la pian agak mansundalo. Pero labay kon talagay ontulong ed arum ya totoo, ta iisipen ko ya magmaliw ya makabaliksan so bilay ko no ontan so gawaen ko.

Labalabay koy subject ya anthropology, ta labalabay kon naamtaan no panon ya ginmapo so bilay. Ebolusyon so ibabangat dad unibersidad, tan labay dan atan so panisiaan na saray estudyante. Pero singa aliwan duga iray eksplinasyon da tan say arum ed saratan et panisiaan da ya anggapo met so prueba. Kontra itan ed scientific method.

Naimanok met ya agda kami ibabangat no antoy duga tan aliwa. Basta say ibabaga dan lanang et manaral kamin maong pian maong so pansumpalan mi. Lanang ak ya mipa-party tan sinalik met so man-drugs pian magmaliw ak ya maliket, pero temporaryo labat. Naisip ko laingen, ‘Aya kasin talaga so kabaliksan na bilay?’

Ag-abayag, inmalis ak ed syudad na Boston tan nan-enroll ak lamet ed sakey ya unibersidad diman. Pian nabayaran koy tuition ko, nan-summer job ak, tan walay katrabahok ya Tasi nen Jehova. First time ya walay akabat kon Tasi. Imbaga tod siak imay propesiya nipaakar ed “pitoran panaon” ya nabasad Daniel kapitulo 4 tan impaliwawa to ya manbibilay tayo la natan ed panaon na anggaan. (Dan. 4:13-17) Pero naisip ko ya no paulyanan ko labat ya pulongan to ak lan pulongan, napanisia to ak ya anggad kaukolan ko met lan umanen so bilay ko. Kanian iniwasan ko la iman ya katrabahok.

Say pinilik ya kurso et amay natulongan to ak ya makapanboluntaryo diad South America. Inisip ko ya no tulongan ko iray totoo ya mankakkaukolan, magmaliw ya makabaliksan so bilay ko. Pero manduaruwa ak no aya kasin talaga so panlapuan na makabaliksan ya bilay. Kanian nen asingger lan nasumpal so semester, nan-dropout ak.

Nen Mayo 1970, inmalis ak ed Amsterdam, Netherlands ta nantrabaho ak ed samay airline ya nantrabahoan nen tatay ko. Lapud trabahok, dakdakel so nakar kon bansa ed Africa, North tan South America, Europe, tan Asia. Anengneng ko ya anggan iner ya bansan laen ko, walan walay problema da ya agda nasolusyonan. Naisip ko la lamet no antoy labay kon nagawa ed bilay ko. Kanian pinmawil ak ed United States tan nan-enroll ak la lamet ed samay datin unibersidad ya nanaralan kod Boston.

Pero, agko nin siansia naromog iray ebat ed saray tepet ko. Kanian kinmerew ak na advice ed samay propesor kod anthropology. Abigla ak nen imbaga ton: “Akin et ituloy mo ni panaral mo? Itundam la.” Inunor koy advice to kanian tinmunda ak lad pankokolehyok, tan anggapo lay planok ya ompawil.

Anggapo nin siansia so direksion na bilay ko, kanian akila ak ed sakey ya grupo ya kontra ed guerra. Nanduruman lugar ed United States so nakar mi ran sanbabarkada tan asabi mi anggad Acapulco, Mexico. Akaiba mi iray “hippies,” akabkabat iyan grupo ed panagbilay da ya singa anggapoy problema. Pero naobserbaan ko ya anggapo met manayay direksion na bilay da tan agmet iran talaga maliket. Matila ira tan dederalan da lanlamang manayay sakey tan sakey.

Diad saman ya panaon, anonotan ko may pangarap ko nen ugaw ak ni. Labay koy manbiahe  diad dayat pero dapat siak so kapitan. Ta pian nagawaan ko iya, dapat walay sarilik ya baloto. Walay kaarok ya say ngaran to et Tom, tan ontan met so pangarap to. Nantongtong kami ya ombiahe kamid dayat pian naliber mi so interon mundo. Labay koy manayam ed isla ya singa paraiso ya arawi ed arum ya totoo.

Linma kami nen Tom diad Arenys de Mar, ya asingger ed Barcelona, Spain. Walay asaliw mi ditan ya baleg a baloto ya say kabaleg to et 9.4 metro tan tinawag min Lygra. Kalkalna min inapiger pian seguradon naibiahe mi ed dayat. Lapud agkami met manaapura, inekal mi may makina pian wala ni napankargaan mi na mas dakel ya abasto min danum. Pian makadaong kami ed angkelag iran pier, angaliw kami na duaran panagbegsay, ya say karukey to et limaran metro. Ag-abayag, binmiahe kami. Say unonan labay min laen et diad Seychelles, Indian Ocean. Plano mi ondalan diad bandad sagur na dayat na Africa, insan kami onliber diad Cape of Good Hope, South Africa. Pian naseguro ya duga so direksion ya lalaen mi, onnenengneng kamid saray bitewen, angusar kami na mapa, libro, tan simpli iran instrumento. Bilib ak ta anggano simpli labat iray gamit mi, amta mi no iner so eksakton kawalaan mi.

Pero ag-abayag, anengneng min agnasarag na baloto mi so manbiahe diad dayat, ta manga 22 ya litro so onloloob ya danum kada oras. Singa naistoryak ed gapo, aminsan et binmagyo tan akapanpikasi ak lapud takot ko! Insipan kod Dios ya kabaten ko, basta iliktar to ak ed sayan bagyo. Tinmunda may bagyo kanian tinoor koy sipan ko.

Inggapok so manbasa na Biblia legan kamin walad Mediterranean Sea. Imadyin yo pay bilay mi ed dayat. Legan kon akayurong et babantayan ko iray dolphin tan saray manlukson sira, tan mareen so kaliberliber. No labi la, labalabay koy ontangay ed tawen. Pambiliban koy maawa-awang ya Milky Way galaxy, kanian mas nakokombinse ak ya walay Dios ya mangaasikaso ed totoo.

Kayari pigaran simba na impanbiahe mi ed dayat, akasabi kami ed pier na Alicante, Spain. Labay mi lan ilako may baloto mi ta pian makasaliw kami na balo. Abayag insan walay angaliw ta daan la, anggapoy makina to, tan walay butaw to may baloto mi. Pero ayos labat ta sinambot ko iman pian manbasa na Biblia.

Diad pambabasak na Biblia, diman ko anengneng ya napno itan na bilin pian magmaliw tayon maliket. Malinlinew so ibabaga na Biblia ya malinis dapat so panagbilay tayo. Pankelawan ko balet ta dakel so mangibabaga ya Kristiano ira pero agda uunoren so ibabaga na Biblia—kaiba ak la.

Talagan labay ko lan umanen so bilay ko, kanian intundak lay man-drugs. Naisip ko, wala ra met seguroy grupo na totoo ya manguunor ed ganggan na Biblia tan labay ko ran nakabat. Kanian diad komaduan pankanawnawa, nampikasi ak ed Dios ya naromog ko komon iratan ya totoo.

Pian naromog koy tuan relihyon, naisip ko ya sansasakey kon obserbaan iray nanduruman relihyon anggad naromog ko so tua. Diad karsada na Alicante, nadadalanan ko ray nanduruman simbaan. Amin lawari et walay imahen da, kanian segurado ak ya aliwa ran tuan relihyon.

 Aminsan ya Simba na ngarem, wala ak ed gilig na dayat tan babasaen koy Santiago 2:1-5. Ibabaga to diman ya agtayo dapat mas papaboran iray mayaman. Nen papawil ak lad baloto mi, walay adalanan kon bilding ya singa simbaan, pero say karatula to et: “Kingdom Hall na Saray Tasi nen Jehova.”

Say kuan kod sarilik, ‘Sige pa sirin, ta suboken ko ra. Nengnengen koy reaksion da no onloob ak.’ Diad saman et aka-salisali ak, balbas-sarado, tan say sulong kon pantalon et apilat-pilat. Kaloob kod Kingdom Hall, walay laki ya pinayurong to ak ed abay na sakey ya akulaw. Legan na paliwawa et tutulongan to ak ya bukayen ed Bibliak iray teksto. Kayari na aral abigbigla ak, ta inasinggeran da ak ya amin tan akikabat irad siak, maomaong ira! Walay laki ya itatagar to ak ed abung da pian pantongtongan mi kuno so Biblia. Pero agko ni asumpal ya abasa so interon Biblia kanian imbagak ed sikato ya, “No kien la, ta agak ni ready.” Pero manlapu lad saman, lanang ak lan mimiaral.

Kayari pigaran simba, linma ak ed abung to may laki ya mangitatagar ed siak, tan inebatan toy amin ya tepet kod Biblia. Diad tinmumbok ya simba, inikdan to ak na balibali iran kawes. Imbaga tod siak ya say akanggawa ed saraman ya kawes et apriso ta agto labay so mansundalo lapud uunoren to so ibabaga na Biblia ya saray tuan lingkor na Dios et manaaroan tan agmigi-guerra. (Isa. 2:4; Juan 13:34, 35) Diman ko naisip ya aya la may abayag ko lan aanapen! Sikara may totoon talagan manguunor ed ibabaga na Biblia nipaakar ed malinis ya kabibilay. Manlapu lad saman et agko la labay ya anapen so isla ya singa paraiso, ta manpokus ak lad panaral koy Biblia pian natalo-talosan ko. Nandesisyon ak ya ompawil ak lad Netherlands.

Apatiran agew ak ya nambiahe, insan ak akasabi ed syudad na Groningen, Netherlands. Siempre, kaukolan koy mananap na trabaho pian walay pambilay ko. Nanaplay ak ed sakey ya carpenter shop. Walay impaebatan dad siak ya form. Sakey ed saray tepet et no antoy relihyon ko, kanian insulat ko “Tasi nen Jehova.” Nen abasa na akanggawa, naimanok ya anguman so lupa to. Imbaga tod siak ya, “Alagar mo lay tawag ko.” Pero aglan balot tinmawag.

Diad sakey nin carpenter shop, tinepetan ko may akanggawa no kaukolan day kaaruman nin trabahador. Tinepet to no walay awit kon diploma tan no anto la ray asalik ya trabaho. Imbagak ya asalik lay nanapiger na baloto ya gawad tabla.  Abigla ak nen imbaga to ya, “Sige sirin, manumpisa ka la naani ngarem. Pero walay kondisyon: mankalakal ka tan apiger moy trabahom ta sakey ak ya Tasi nen Jehova tan uunoren ko ray prinsipyo na Biblia.” Lalo ak ya abigla tan say kuan ko, “Tasi ak met!” Pero lapud andukey so buek ko tan balbas-sarado ak, alikas to ya aliwa ak ya Tasi. Kanian imbaga tod siak ya, “Iyaralan ta ka sirin.” Pinmayag ak ya tampol. Kampega ya agto ak la tinawagan may unonan inaplayan ko, ta labay nen Jehova ya iter ed siak so pirawat na pusok. (Sal. 37:4) Nantrabaho ak ed samay shop na agi, tan sakey taon to ak ya inyaralan na Biblia, insan abautismoan ak nen Enero 1974.

Kayari sakey bulan, nampayunir ak tan na-enjoy ko itan ya maong. Kayari lamet na sakey bulan, inmalis ak ed Amsterdam ta labay kon suportaan diman so balon grupo ya mansasalita na Spanish. Malikeliket ak ya mangiyaral na Biblia diad lenguahen Spanish tan Portuguese! Nen Mayo 1975, niyasain ak bilang espisyal payunir.

Aminsan, walay sister ya espisyal payunir ya akiaral ed sikami, say ngaran to et Ineke. Inkabat tod sikami so iyaaralan to na Biblia ya Bolivian. Nansulatan kami nen Ineke pian nakabat min maong so sakey tan sakey. Naamtaan mi ya parehoy goal mi. Nankasal kami nen 1976, tan nanlingkor kamin dua ya espisyal payunir ya anggad naimbitaan kami ya manaral ed koma-73 ya klase na Gilead nen 1982. Abigla tan malikeliket kami nen inyasain da kamid East Africa tan nanlingkor kami diman diad loob na limaran taon ed Mombasa, Kenya. Nen 1987 et inyasain da kami ed Tanzania. Diad saman et agla sebel so panagpulong ed satan ya bansa. Nanlingkor kami ditan ed loob na 26 taon, insan pinmawil kami la lamet ed Kenya.

Diad itutulong mi ed saray mapaabeban totoo ya naamtaan day ibabangat na Biblia, mas nagmaliw ya makabaliksan so bilay mi. Singa bilang, say sankaunaan ya Bible study’k ed Mombasa et sakey ya laki ya akabat kod public witnessing. Inikdan ko na duaran magasin. Tan imbaga tod siak: “No asumpal ko la iyan abasa, antoy gawaen ko ey?” Kanian diad tinmumbok ya simba, inyaralan kod libron Makapambilay Kayo na Ando lan Ando ed Paraiso diad Dalin, ya kakkapan-release ed lenguahen Swahili. Kalabas na sakey taon, abautismoan tan nan-regular payunir. Manlapu lad saman, manga sanlasus ya totoo so atulongan dan sanasawa ya manpabautismo.

Nen atalosan ko so kabaliksan na bilay, singa ak samay ombiabiahen negosyante ya akalmo na mablin perlas—agko la labay itan ya ikbanan! (Mat. 13:45, 46) Labay kon usaren so interon bilay ko pian natulongan koy arum ya naromog da met so kabaliksan na bilay. Naeksperiensya min sanasawa ya talagan tutulongan nen Jehova iray lingkor to ya nawalaan na makabkabaliksan ya bilay.