1. Tungkol ed anto so posiblin itepet ed sikatayo na saray katrabaho, classmate, o teacher tayo?

 ANTOY naliknam no tepetan ka na katrabahom o classmate mo tungkol ed saray papanisiaan tayo? Seguro, mannerbiyos ka. Natural met labat so ontan ya reaksion. Pero maong met no walay mantepet ta diman tayo naamtaan no antoy iisipen o papanisiaan to man ya too. Tan tsansa tayo la iman pian ibaga ed sikato so maong a balita. Pero ompan wala ray situasyon ya mantepet ira ta labay da labat so midebati. Agtayo la balet nabibigla no wala ray mankuestion ed saray papanisiaan tayo. Ompan walay abalitaan da ya aliwan tuan impormasyon tungkol ed saray Tasi. (Gawa 28:22) Sakey ni, manbibilay tayo la ed “kaunoran iran agew” tan maslak ya totoo et “masesebeg ira.”—2 Tim. 3:​1, 3.

2. Akin et labay tayoy maging maulimek o mahinahon?

² Ompan isipen mo, ‘Anto kasi gawaen ko pian malumanay ak ya onebat no walay mankuestion ed saray papanisiaan ko?’ Walay makatulong ya ugali, say inkaulimek. Say toon maulimek o mahinahon et aliwan misasanok tan sarag ton kontrolen so sarili to anggano tensionado lay situasyon. Kalmado labat anggano medyo aburido no panoy iyebat to. (Pro. 16:32) Pero diad tua, aliwan mainomay so maging maulimek. Antoy gawaen mo pian naaralan mon ipanengneng itan ya ugali? Panon kan onebat diad mahinahon ya paraan no walay mankuestion ed saray papanisiaan tayo? Tan no sakey kan ateng, panon mon naibangat so anak mo pian naidepensa toy pananisia to diad maulimek ya paraan? Pantongtongan tayo iratan.

3. Akin et aliwan makapuy so toon maulimek? (2 Timoteo 2:​24, 25)

³ Ibabaga na arum ya no maulimek ka, makapuy ka. Pero aliwan tua itan, ta dapat mabiskeg so liknaan mo pian nakontrol moy sarilim anggano makapataranta so situasyon. Say inkaulimek et kaiba ed “bunga na espiritu.” (Gal. 5:​22, 23) Say Griegon  salita ya inusar parad “inkaulimek” et ontutukoy no maminsan ed maatap ya kabayo ya apaamo la. Anggano maamo la, mabiskeg nin siansia. Sikatayo ran totoo ey? Panon tayon naipanengneng so inkaulimek ya nalikas balet na arum ya mabisbiskeg so liknaan tayo? Nagawaan tayo itan no manpikasi tayod si Jehova tan kerewen tayo so espiritu to. Ipikasi tayo ya naipanengneng tayo komon itan ya balibalin ugali. Apatunayan la na dakel ya aliwan imposible so maging maulimek. Singa bilang, dakel ya agagi tayo so nansiansian mahinahon anggano wala ray labay day midebati ed sikara. Saray aka-obserba ed inkaulimek da et manbilib laingen ed ugali na saray Tasi. (Basaen so 2 Timoteo 2:​24, 25.) Anto ray makatulong pian magmaliw tayon maulimek?

4. No tungkol ed inkaulimek, antoy naaralan tayo ed si Isaac?

⁴ Dakel so alimbawa ed Biblia ya impanengneng day inkaulimek. Say sakey et si Isaac. Nen manaayam si Isaac tan say pamilya to ed Gerar ya teritorya na saray Filisteo, akaibeg ed sikato iray Filisteo kanian tinabonan da iray bobon ya kinotkot na saray lingkor nen ama to. Imbes ya ilaban nen Isaac so karapatan to, inmalis lad arum ya lugar tan diman la nankotkot na arum ya bobon. (Gen. 26:​12-18) Pero imbaga na saray Filisteo ya gawa da met so danum ed saman ya lugar. Antoy ginawa nen Isaac? Imbes ya mikolkol, inmalis lamet. (Gen. 26:​19-25) Akin et mahinahon si Isaac anggano walay rason to komon ya mamasnok? Seguradon akaaral ed alimbawa na saray atateng to. Say tatay ton si Abraham et mapalugar ya too tan say nanay ton si Sara et “mareen tan maulimek” ya bii.—1 Ped. 3:​4-6; Gen. 21:​22-34.

5. Mangiter na alimbawa no panon ya nibangat na atateng iray ananak da ya magmaliw ya maulimek.

⁵ Sikayo ran atateng, baleg so nagawaan yo pian naibangat yo iray ananak yo ya magmaliw ya maulimek. Ontan so ginawa na saray atateng nen Maxence, brother ya 17 so taon to. Wala ray nakakatongtong to ya misasanok ya totoo diad school da tan diad ministeryo. Sikatoy maan-anos ya imbangat na saray atateng to pian naaralan toy magmaliw ya maulimek. Oniay imbaga ra: “Impa-realize mid si Maxence ya no ag-ombawi anggano makapasyodot so situasyon, agto labay ya ibagan sikatoy makapuy. Natatalosan to la natan ya mabiskeg so toon sarag ton kontrolen so sarili to.” Misatsalamat si Maxence ta naaralan toy magmaliw ya mahinahon lapud tulong na atateng to.

6. Akin et makatulong so pampikasi pian lalo tayon nipanengneng so inkaulimek?

⁶ Panon to no tensionado lan maong so situasyon? Singa bilang, panon to no walay akatongtong mon iinsultoen toy Aman Jehova o babalawen toy Biblia? Manpikasi tayon tampol tan ibaga tayod si Jehova ya ikdan to tayoy espiritu tan karunongan to pian makaebat tayo diad malumanay ya paraan. Panon to no kayari tayon akitongtong et a-realize tayo ya singa aliwan mahinahon so inyebat tayo? Manpikasi tayo lamet tan isipen tayo no panon tayon mas nakontrol so sarili tayo diad onsublay. No ontan so gawaen tayo, mabulos itayon ikdan nen Jehova na masanton espiritu to pian lalo tayon naipanengneng so inkaulimek.

7. Panon ya makatulong so pan-memorize na saray espisipikon teksto ed Biblia pian nakontrol tayoy panagsalita tan reaksion tayo? (Proverbio 15:​1, 18)

⁷ Wala ray teksto ed Biblia ya makatulong pian nakontrol tayoy panagsalita tayo anggano tensionado lay situasyon. Maabig no i-memorize tayo iratan pian walay ipanonot na masanton espiritu ed sikatayo. (Juan 14:26) Singa bilang, wala ray balibalin prinsipyo ed libro na Proverbio ya ontulong ed sikatayon magmaliw ya mahinahon. (Basaen so  Proverbio 15:​1, 18.) Nabasa tayo met ditan no anto ray maong ya resulta no pigilan tayoy sarili tayo tan kalmado tayo labat anggano tensionado lay situasyon.—Pro. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15.

8. No walay mankuestion ed papanisiaan tayo, akin et importante ya amtaen tayo ni no akin ya onmay intepet to?

⁸ Makatulong met so “aralem a pakatalos” pian magmaliw tayon maulimek. (Pro. 19:11) Say toon aralem so pakatalos to et agtampol man-react no kuestionen na arum iray papanisiaan to. Antoy makatulong pian nawalaan tayoy aralem ya pakatalos? Isipen tayo ya saray tepet na totoo et singa iceberg. Melmelag labat ya parte so nanengneng ed tapew na danum pero balbaleg manaya so akaamot ya walad dalem na danum. Singa ontan met no walay mantepet ed sikatayo. Ompan walay akaamot ya motibo to may nantepet odino walay arum nin isyu ya sankanonot to kanian onman so intepet to. Agtayo sirin bastabasta oneebat. Amtaen tayo nin unona no akin ya onman so intepet to may too.—Pro. 16:23.

9. Panon ya impanengneng nen Gideon so aralem ya pakatalos tan inkaulimek nen ampetang so ulo na saray Efraimita?

⁹ Impanengneng nen Gideon so aralem ya pakatalos. Aminsan, ampetang so ulo na saray Efraimita ed si Gideon ta agto ra kuno tinawag ya tampol nen akilaban ed saray Midianita. Pero anton talagay rason, akin et ampetang so  ulo ra? Kasin asakitan ira ta ma-pride ira? Antokaman so rason, tinalosan nen Gideon so liknaan da tan maulimek so impitongtong to. Antoy resulta ey? Ibabaga na Biblia ya “kinmepay sanok da.”—Ukom 8:​1-3.

10. No walay mankuestion ed saray papanisiaan tayo, anto ni makatulong pian makaebat tayo ed maulimek ya paraan? (1 Pedro 3:15)

¹⁰ Panon to no walay katrabahom o classmate mo ya kukuestionen toy papanisiaan tayo tungkol ed moralidad? Makpel mon i-explain no akin ya ontan so papanisiaan tayo, pero ipaliknam ed sikato ya rerespetoen moy opinyon to. (Basaen so 1 Pedro 3:15.) Imbes ya isipen mo ya labay to kan insultoen, misalamat ka ya nantepet ta naamtaan mo no antoy walad isip to. Antokaman so rason na impantepet to, gawam so anggaay nayarian mo ya onebat diad malumanay tan marespeton paraan. No ontan so gawaen mo, ompan magmaliw ya open-minded ed saray ibagam. Anggano makakainsulto so impantepet to, dapat mahinahon nin siansia so iyebat mo.—Roma 12:17.

11-12. (a) No walay mantepet ed sikatayo, antoy isipen tayo ni antis tayon onebat? (Nengnengen met so litrato.) (b) Mangiter na alimbawa ya say sakey ya tepet et nayarin manresulta ed balibalin tongtongan.

¹¹ Singa bilang, panon to no nantepet so katrabahom: “Akin et agkayo manbe-birthday?” Antis kan onebat, isip mo ni: Kasin iisipen to ya masyadon istrikto iray Tasi tan boring so bilay tayo? Kasin concern met labat ya ompan wala lay nibabaga na arum ya katrabahom ta agka mimila ed ontan iran selebrasyon? Antis kan man-explain, pisalamatan mo ni ta walay concern to ed ulopan yo ya mankakatrabaho. Ibagam ed sikato ya importante met itan ed sika. No ontan so gawaen mo, ompan dengelen to ka no i-explain mo la ed sikato so ibabaga na Biblia tungkol ed birthday.

¹² Ontan met so gawaen tayo no say tepet et tungkol ed sensitibon topic. Panon to no ibaga na classmate mo: “Akin et agyo tanggap iray homoseksual?” Antis kan onebat, isip mo ni: Kasin ontan so imbaga to ta agto masyadon natatalosan so papanisiaan tayo tungkol ed homoseksualidad? Kasin walay kaaro o kanayon ton homoseksual? Kasin say amta to et kabusol tayo ray ontan ya totoo? Antis mon i-explain so ibabaga na Biblia, ibagam ed sikato ya inaro tayo so amin ya klase na totoo tan rerespetoen tayoy karapatan na kada too ya mandesisyon parad sarili to. b (1 Ped. 2:17) Insan mo la natan i-share ed sikato so ibabaga na Biblia tan no akin ya maliket so bilay tayo lapud uunoren tayo iray prinsipyo ditan.

13. Antoy iyebat mo no walay nakatongtong mon babalawen to iray manisia ed Dios?

¹³ Panon to no walay nakatongtong mo ya ipilit ton say papanisiaan to so duga? Isip mo ni iray posiblin rason no akin ya ontan so papanisiaan to. (Tito 3:2) Singa bilang, panon to no walay classmate mo ya babalawen to iramay manisia ed Dios? Kasin isipen mon tampol ya sikatoy manisia ed evolution tan dakel so amta tod science? Ompan naimpluensyaan met labat ed opinyon na arum. Kanian imbes ya midebati ka tan patunayan mo ya aliwa so evolution, mas marakep no pan-isipen mo. Singa bilang, ipanengneng mod sikato iray impormasyon ed jw.org ya manpapatunay ya walay Amalsa, o i-send mod sikato so link. Ompan kayari ton basaen so sakey ya artikulo o bantayan so sakey ya video et mantepet lanlamang ed sika. On, no ipanengneng moy respeto, ompan magmaliw laingen ya interesado ed Biblia.

14. Panon ya inusar nen Niall so website tayo pian naamtaan na classmate to no anton talagay papanisiaan na saray Tasi nen Jehova?

¹⁴ Si Niall, sakey ya tinedyer ya brother et  inusar toy website tayo pian naamtaan na classmate to no anton talagay papanisiaan na saray Tasi. Oniay imbaga nen Niall: “Ayan classmate ko, lanang ton ibabaga ya agak kuno manisia ed science. Babalawen to ak ta manisia ak ed Biblia anta puro alamat kuno so karga to.” Labay komon nen Niall ya i-explain iray papanisiaan tayo pero aga ondengel imay classmate to. Imbaga nen Niall ya no labay to, sarag toy onla ed website tayo ya jw.org diad seksion ya “Science tan Biblia.” Ag-abayag, alikas nen Niall ya abasa la na classmate to iray impormasyon ya wadtan ta labay to lan pantongtongan no panon ya ginmapoy bilay diad mundo. Kanian usar mo labat so jw.org ta ompan ontan met so magmaliw ya resulta.

15. Antoy gawaen na atateng pian naibangat da ray ananak da ya onebat ya mahinahon no tepetan ira na classmate da?

¹⁵ Maabig no saray atateng ya mismo so mangibangat ed ananak da no panon so onebat ya mahinahon no wala ray mantepet tungkol ed papanisiaan da. (Sant. 3:13) Say gagawaen na arum ya atateng et walay practice session da no family worship. Iisipen tan pantotongtongan da no anto ran topic so posiblin itepet na saray classmate o teacher na anak da. Insan ipanengneng na mismon ateng no panon so dugan iyebat. Kayari to, i-practice day anak da no panon so onebat diad malumanay tan makakombinsin paraan.—Nengnengen so kahon ya “ Man-practice Session Kayo.”

16-17. Antoy nitulong na practice session ed saray kabataan?

¹⁶ No man-practice session kayo, naaralan na anak yo no panon ya onebat diad makakombinsin paraan. Pero aliwan satan labat, nakombinse to met so sarili to ya talagan tua so papanisiaan tayo. Diad jw.org, wala ray worksheet parad tinedyer ya naromog ed “Tepet na  Saray Kabataan.” Ginawa iratan pian natulongan iray kabataan ya ombiskeg so pananisia ra tan naebatan da iray tepet diad sarili dan salita. No aralen yo iratan diad family worship yo, makaaral so interon pamilya no panon yon idepensa so pananisia yo diad mahinahon tan makakombinsin paraan.

¹⁷ Akatulong so onia ran practice session ed kabataan ya si Matthew. Ire-research kuno nen Matthew tan na saray atateng to iray topic ya posiblin natalakay ed school da. Insan da itan pantongtongan diad family worship. Oniay imbaga nen Matthew: “Iisipen mi no anto ray posiblin itepet ed siak na saray classmate tan teacher ko. Insan mi i-practice no panon ko iratan ya ebatan base ed in-research mi. Mas confident ak ya i-explain so pananisia tayo no malinew ed isip ko so rason. Kanian agak masyadon mannerbiyos no ibabagak la itan ed arum.”

18. Base ed Colosas 4:​6, antoy tandaan tayo no oneebat tayo?

¹⁸ Pian nakombinse imay katongtong tayo, aliwan sapat ya malinew so pan-explain tayo. Importante met ya marespeto tan mauyamo so pitongtong tayo. (Basaen so Colosas 4:6.) Singa itan pangipasa na bola. No kalkalna tayo itan ya ipasa, mas baleg so posibilidad ya nasampat na kagalaw tayo. Ontan met ed pitotongtong. No mauyamo tan marespeto tayo, mas labay da tayon dengelen. Pero siempre, nalikas tayo met no say nantepet et labay to labat so midebati o man-insulto. No ontan so situasyon, mas maabig no agtayo la itutuloy so tongtongan. (Pro. 26:4) Pero matalag met so ontan, ta mas dakel so totoo ya labay day ondengel.

19. Anto dapat so motibo tayo no idedepensa tayoy pananisia tayo?

¹⁹ On, dakel so maabig ya resulta no i-goal mo ya ipanengneng so inkaulimek. Ipikasim ed si Jehova ya nakontrol mo komoy liknaan mo pian mansiansia kan maulimek no walay mantepet ed sika tungkol ed kontrobersial ya topic tan no wala ray mamabalaw ed saray papanisiaan tayo. Tandaan ya no maulimek ka, naiwasan moy midebati anggano duma so opinyon mo ed arum. Tan no mauyamo tan marespeto kan onebat, ompan atan so rason ya say katongtong mo et manguman so pakanengneng to ed saray Tasi tan ed Biblia. Naynay ka komon ya “akaparaan a mangidepensa” ed saray papanisiaan tayo “tekep na inkaulimek tan aralem a respeto.” (1 Ped. 3:15) On, nonot mon lanang ya mabiskeg ka no maulimek ka!