AKIN ya ontan so agawa? Istoryaen kod sikayo. Niyanak ak nen Hulyo 29, 1929, tan binmaleg ak ed sakey a baryo ed probinsya na Bulacan, diad Pilipinas. Simpli labat so bilay ditan ta binmagsak ed saman so ekonomya. Ugaw ak ni nen ginmapo so guerra. Sinmabi iray sundalo na Hapon tan sinakop day Pilipinas. Balet, say baryo mi et medyo nisulinek kanian agkami direktan naapektoan na guerra. Anggapoy radyo, telebisyon, tan dyaryo ed sikami kanian abalitaan mi labat ya walay guerra nen walay angibaga ed sikami.

Walora kamin sanaagi tan siak so komadua, tan impanayam ak na lakik tan baik diad abung da nen waloy taon ko. Anggano Katoliko kami, aliwan saradoy nonot nen Laki ed relihyon tan titiponen to ray literatura ya iiter ed sikato na kakaaro to. Natatandaan ko ya impanengneng tod siak iray bokletan Protection, Safety, tan Uncovered diad lenguahen Tagalog, * ontan met ed Biblia. Labalabay kon basaen so Biblia, lalo lay apatiran Ebanghelyo. Lapud satan et apakiwas ak ya tumboken so alimbawa nen Jesus.​—Juan 10:27.

Anampot so impansakop na Hapon ed Pilipinas nen 1945. Diad saman, imbaga na saray ateng ko ya ompawil ak lad abung mi. Imbaga nen lakik ya onla ak, kanian inunor ko.

Ag-abayag, nen Disyembre 1945, wala ray Tasi nen Jehova ya nampulong ed baryo mi ya nanlapu rad baley na Angat. Walay masiken lan Tasi ya linmad abung mi tan impaliwawa toy ibabaga na Biblia nipaakar ed “kaunoran iran agew.” (2 Tim. 3:1-5) Inimbitaan to kamin mila ya manaral na Biblia diad asingger ya baryo. Aglinma iray ateng ko, pero linma ak. Manga 20 ya totoo so wadman, tan saray arum et mantetepet nipaakar ed Biblia.

Anggapoy natatalosan ko ed ibabaga da, kanian inisip kon onalis ak la. Balet nen paalis ak la, ginmapo iran angansion na Kingdom song. Agustoan ko may kansion, kanian agak la inmalis. Kayari na kansion  tan pikakasi, inimbitaan da kamin amin ya miaral ed Angat diad ontumbok ya Simba.

Pigara kami ya nanakar na manga 8 kilometro pian makasabi ed aral diad abung na pamilya Cruz. Mandinayew ak ta anggan saray ugugaw ni ya kaibad 50 ya inmatendi et mankokomento met nipaakar ed aralem iran bangat na Biblia. Kayari na aminpigan impiaral ko, si Brother Damian Santos, sakey ya maedad lan payunir ya datin mayor, et inimbitaan to ak ya onugip ed abung da. Diad saman ya labi et abaybayag kamin nantongtong nipaakar ed Biblia.

Diad saraman a panaon, dakel ed sikami so kinmiwas a tampol nen naaralan mi ray manunan bangat na Biblia. Kayari na aminpiga ni labat ya impiaral mi, tinepetan kami la na saray brother, “Labay yo lay manpabautismo?” Say ebat ko, “On, labay ko.” Desidido ak lan ‘manpaaripen ed Katawan, si Kristo.’ (Col. 3:24) Linma kamid asingger ya ilog, tan duara ed sikami so abautismoan nen Pebrero 15, 1946.

Atalosan mi ya bilang bautismadon Kristiano, kaukolan ya regular kamin manpulong pian naalig si Jesus. Aglabay nen tatay ko ya manpulong ak. Say kuan to, “Uga-ugaw ka ni pian manpulong. Sakey ni, nen inlebleb da kad ilog agto labay ya ibagan sarag mo lay manpulong.” Impaliwawak ya linawa na Dios ya ipulong tayoy maong a balita na Panarian. (Mat. 24:14) Imbagak met ya, “Kaukolan kon tooren so sipan kod Dios.” Diad satan ak la tinaktakot nen tatay ko, unong ya imbagak diad gapo. Talagan labay to ak ya patundaen ya manpulong. Tan atan so unonan pankanawnawa ya walay tinaynan ko pian nagawaan ko ray espiritual ya kalat ko.

Inimbitaan ak na pamilyan Cruz ya miayam ed sikara diad Angat. Pinaseseg da ak met tan say anak dan bolirek ya si Nora ya manpayunir. Bansag kamin nampayunir nen Nobyembre 1, 1947. Nanlingkor si Nora diad sananey a baley, balet siak et tuloytuloy ya sinmuporta ed panagpulong diad Angat.

Diad komatlon taon na pampapayunir ko, si Earl Stewart, sakey a brother ya nanlapud branch office, et nampaliwawa diad plaza na Angat tan masulok a 500 ya totoo so dinmengel. Say paliwawa to et English, tan kayari to et insumaryok itan diad Tagalog. Pitoy taon ak labat ya nanaral ed eskuelaan, balet English so lanang ya uusaren na saray teacher mi. Naaralan ko met so English lapud dagdaiset so Tagalog ya publikasyon ya base ed Biblia. Kanian maslak a publikasyon tayo et inaral ko ed English. Lapud satan et dakel so natalosan kon English, kanian sarag kon ipatalos iman ya paliwawa tan saray arum nin paliwawa diad tinmumbok iran panaon.

Diad samay agew ya impatalos koy paliwawa nen Brother Stewart, imbaga tod kongregasyon mi ya mankaukolan so branch office na sakey odino duaran payunir a brother ya manboluntaryo ed Bethel. Ontulong ira legan ya saray misionero et walad New York, U.S.A., pian onatendi ed Theocracy’s Increase Assembly nen 1950. Sakey ak ed saray naimbitaan. Diad komaduan pankanawnawa, tinaynan koy bilay ya apasalan ko pian ontulong ed kimey diad Bethel.

Sinmabi ak ed Bethel nen Hunyo 19, 1950, tan ginmapo ak ed balon asainmin ko. Say Bethel nensaman et walad baleg ya abung ya daan la tan apaliberan na angkakabaleg a kiew, ya say kaawang na lote to et sakey ektarya. Manga 12 brother ya anggapo ni asawa da so manlilingkor ditan. No palbangon, ontutulong ak ed kusina. Insan manlapud alas nuebe, mantratrabaho ak ed laundry, tan manpaplantsa ak. Ontan met so gagawaen ko no ngarem. Anggano nen akapawil la iray misionero ya inmatendi ed international assembly, nantultuloy ak ya nanlingkor ed Bethel. Manbabalkot ak na magasin ya ipawit ed koreo, mangaasikaso na saray subscription, tan asalik met so man-receptionist. Ginawak so antokaman ya ipagawa dad siak.

Nen 1952, siak tan say anemira nin brother ed Pilipinas so maliket ya akaawat na imbitasyon a manaral ed koma-20 ya klase na Gilead. Dakel ed saray anengneng tan naeksperiensya mi ed United States et balo tan agmi kabisado. Talagan duman maong ed apasalan kon bilay diad melag a baryo mi.

Singa bilang, kaukolan min aralen no panon ya usaren iray appliances tan arum nin gamit ya agmi kabisado. Tan siempre, duma so klima! Sakey ya kabuasan, pinmaway ak pian nengnengen so marakdakep ya amputin kaliberliber. First time koy makanengneng na snow. Ambetel manaya​—ambetebetel!

 Balet baliwala iratan ya pananguman ta nanliketan kon maong so balibalin training ed Gilead. Saray instruktor et angusar na epektibo iran paraan na panagbangat. Imbangat da kami no panon so epektibon panag-research tan panagaral. Talagan akatulong ed siak so training ed Gilead pian napaaligwas koy espiritualidad ko.

Kayari na graduation, niyasain ak ya temporaryon espisyal payunir diad Bronx ed New York City. Kanian nen Hulyo 1953, akaatendi ak ed New World Society Assembly, ya agawa diad satan a mismon lugar. Kayari na asemblea, pinapawil da ak ed asainmin ko ed Pilipinas.

Oniay imbaga na saray brother ed branch office, “Ibaki mi kad kimey ed sirkito.” Satan so angiter ed siak na balon pankanawnawan literal ya natumbok iray bakat nen Kristo, ya linmad ararawin baley tan syudad pian tulongan iray karnero nen Jehova. (1 Ped. 2:21) Niyasain ak ed sirkito ya sakop toy maawang ya lugar ed central Luzon, say sankabalegan ya isla ed Pilipinas. Kaiba ditan so probinsya na Bulacan, Nueva Ecija, Tarlac, tan Zambales. Pian makaonla ak ed arum ya baley, kaukolan koy ondalan ed atataragey a palandey na Sierra Madre. Anggapoy pampublikon luluganan ditan, kanian ipapatanir kod saray drayber na trak no sarag koy milugan anggan onyurong ak lad saray troso ya ilulugan dad angkakabaleg a trak da. Mabetbet et paluluganen da ak, balet mair-irap so manbiahe no atan so luganan mo.

Maslak ed saray kongregasyon et balo ni tan daiset iray manangipalapag. Kanian misalsalamat iray agagi nen tinulongan ko ran naorganisa ed dugan paraan iray aral tan panagpulong.

Insan inyalis ak ed sirkito ya sakop toy interon Bicol region. Kaibad satan ya sirkito iray dakel ya angkekelag a grupo ya wala ray espisyal payunir ya onggagapon manpulong ed saray teritoryan agni akimeyan. Diad sakey ya abung ya nampundoan ko, say kasilyas da et diad kinotkot ya abot a tinapewan na duaran kiew diad pegley. Nen tinmuon ak ed saratan ya kiew, naplag iratan ed abot tan pati siak met. Abaybayag ak ya nanames antis kamin mangalmusal!

Legan ya wala ak ed satan ya asainmin et anonotan koy Nora, ya ginmapon nampayunir ed Bulacan. Sikatoy manlilingkor bilang espisyal payunir diad Dumaguete City, tan pinasyar ko diman. Kayari to man et nansulatan kamin dua, tan nen 1956 et nankasal kami. Diad unonan simba kayari kasal mi, binisita mi so sakey ya kongregasyon diad Rapu Rapu Island. Ditan et kaukolan mi onkalab ed saray palandey tan manakar na arawi, balet makapaliket so manlingkor ed saray agagi diad sulinek iran lugar bilang sanasawa!

Kayari na ngalngali apat taon mi diad kimey ed sirkito, akaawat kami na imbitasyon ya manlingkor ed branch office. Kanian nen Enero 1960, ginmapo so dakel a taon ya panaglingkor ed Bethel. Diad inlabas na panaon, dakel so naaralan ko ed panlilingkor a kaiba iray brother ya walaan na ambelat iran responsabilidad, tan si Nora et naikdan na nanduruman asainmin diad Bethel.

Legan ya wala ak ed Bethel, pribilehyok ya nanengneng so inyaligwas na espiritual a kimey diad Pilipinas. Nen sinmabi ak ed Bethel bilang kabataan ya single brother, manga 10,000 so manangipalapag ed interon bansa. Natan et masulok lan 200,000 so manangipalapag ed Pilipinas, tan nilasus so manlilingkor ed Bethel pian suportaan so importantin kimey a panagpulong.

Lapud linmaknab so kimey diad ilalabas na saray taon, kulang la iray pasilidad na Bethel. Kanian imbaga na Mananguley ya Ulop ya mananap kami na lote ya pangipaalageyan na balo tan mas baleg ya pasilidad. Siak tan say overseer na printery et linma kamid kaabungan ya abay na branch, tan tinepet mi no walay labay toy mangilako na lote. Anggapoy mangilako, tan imbaga ni ingen na sakey ya akanggawa na lote: “Agmanlalako iray Chinese. Mansasaliw kami.”

Balet sakey ya agew, agmi inilaloan ya tepetan kami na sakey ya akanggawa na lote no labay min saliwen so dalin to ta onla lad United States. Atan lay gapoan na nantutumbokan ya makapakelaw ya agawa. Wala lamet so sakey a kaabay ya labay ton ilako so dalin to, tan kinombinse to ray arum ya kakaabay to ya mangilako met. Asaliw mi met so lote na samay lakin angibaga ya “Agmanlalako iray Chinese.” Ag-abayag, nagmaliw ya masulok ya triple so kabaleg na lote na branch. Kombinsido ak ya labay nen Jehova ya nagawa itan.

Nen 1950, siak so sankaugawan ya membro na pamilyan Bethel. Natan et sikami la nen asawak so sankatatkenan. Agko pagbabawian so intumbok ko ed Katawan inerman so angibakian tod siak. Anggano pinalayas ak na saray ateng ko, inikdan ak nen Jehova na baleg a pamilya, saray agagik ed pananisia. Agkon balot panduaruwaan ya iter nen Jehova so amin ya pankaukolan tayo, antokaman so asainmin tayo. Misalsalamat kami nen Nora ed amin ya maaron intarya nen Jehova, tan papasesegen mi so arum ya suboken da met si Jehova.​—Mal. 3:10.

Nensaman et inimbitaan nen Jesus so sakey ya managsingil na buis ya si Mateo Levi, a kuan to: “Magmaliw kan patumbok ko.” Antoy ginawa nen Mateo? “Tinaynan to so amin a bengatla, tan tinmumbok ed [si Jesus].” (Luc. 5:27, 28) Ontan met so ginawak, tan papasesegen koy arum ya ontan met so gawaen da pian makaawat ira na dakel a bendisyon.