1, 2. (a) Anto ran subok so naeeksperiensya na arum ya agagi tayo? (b) Anto ran tepet so pantongtongan tayo?

“NEN ginmapoy civil war diad Burundi, walad asemblea so pamilya mi,” kuan na brother ya si Lije. “Ombabatik tan manpapaltogan iray totoo. Pian makaligtas kami, saray ateng ko tan sikamin 11 ya sanaagi et batik, ya dagdaiset so awit mi. Arum ed pamilya mi et akasabid refugee camp diad Malawi, ya 1,600 kilometro so kaarawi to. Balet say arum ed sikami et nisian.”

² Diad interon mundo, saray refugee ya tinaynan day ayaman da lapud guerra odino panamasegsegang et masulok la natan ya 65,000,000—aya la so sankarakelan based rekord. * Kaiba ed saraya so nilibon Tasi nen Jehova. Dakel so inateyan na inad-aro tan naandi lawarin amin so kayarian da. Anto ni ray mairap ya situasyon ya dadalanen na arum? Panon tayon natulongan irayan agagi pian  ‘maliket dan lingkoran si Jehova’ anggaman wala ray subok? (Sal. 100:2) Tan antoy sankaabigan ya paraan pian nipulong tayoy maong a balita ed saray refugee ya agda ni kabat si Jehova?

3. Panon ya nagmaliw ya refugee si Jesus tan dakel ed saray disipulo to?

³ Nen pinasakbayan na anghel nen Jehova si Jose ya labay ya pateyen nen Arin Herodes si Jesus, say ugaw nin Jesus tan saray ateng to et nagmaliw ya refugee ed Ehipto. Nanayam ira ditan anggad inatey si Herodes. (Mat. 2:13, 14, 19-21) Kayari pigaran dekada, saray disipulo nen Jesus et ‘nitaytayak diad interon rehyon na Judea tan Samaria’ lapud panamasegsegang. (Gawa 8:1) Impasakbay la nen Jesus ya dakel ed saray papatumbok to so napilitan ya ontaynan ed ayaman da. Imbaga to: “Sano pasegsegangen da kayo diad sakey a syudad, batik kayo ed sananey.” (Mat. 10:23) Seguradon mairap so ontaynan ed ayaman antokaman so rason.

4, 5. Anto ray peligro (a) legan ya onaalis iray refugee? (b) legan iran manaayam ed refugee camp?

⁴ Nayarin wala ray peligro legan ya onaalis iray refugee odino legan iran manaayam ed refugee camp. “Pigay simba kamin nanakar tan dakel so adalanan min bangkay,” so nanonotan nen Gad, ya yugtan nen Lije. “Say taon kod saman et 12. Linmarag a maong iray salik kanian imbagak ed pamilyak ya itilak da ak la. Balet aglabay nen tatay ko ya naerel ak na saray rebelden sundalo kanian inawit to ak. Nilabas mi so kada agew, ya manpipikasi tan manmamatalek kamid si Jehova, anggan say kakanen mi labat no maminsan et saray mangga ya walad dadalanan mi.”—Fil. 4:12, 13.

⁵ Dakel ed kapamilya nen Lije so pigay taon ya nanayam ed saray refugee camp na United Nations. Pero aliwa ran ligtas ditan. Imbaga nen Lije, ya natan et sakey lan manangasikaso na sirkito: “Amayamay so anggapoy trabaho. Saray totoo diman et mantsi-tsismisan, maniinuman, mansusugal, mantatakew, tan imoral.” Pian nalabanan na saray Tasi irayan mauges ya impluensya, kaukolan day regular ya mibiang ed saray kimey na kongregasyon. (Heb. 6:11, 12; 10:24, 25) Pian mansiansia ran mabiskeg ed espiritual, inusar dad sankaabigan so panaon da tan dakel so nampayunir. Nansiansia ran positibo, ya ninonot dan temporaryo labat so panaayam da ed refugee camp, singa saray Israelita ed kalawakan.—2 Cor. 4:18.

6, 7. (a) Panon a say panangaro ed Dios so mamapakiwas ed saray Kristiano ya tulongan iray mankaukolan ya agagi ra? (b) Mangiter na alimbawa.

⁶ No ‘aaroen tayoy Dios,’ napakiwas itayon ipanengneng so panangaro ed sakey tan sakey, lalo lad mairap iran situasyon. (Basaen so 1 Juan 3:17, 18.) Nen mankaukolan na naakan iray Kristiano ed Judea nen inmunan siglo lapud walay baleg ya eras, inorganisa na kongregasyon so pangiter na tulong ed sikara. (Gawa 11:28, 29) Binilin met nen apostol Pablo tan Pedro iray Kristiano ya magmaliw iran maparawes. (Roma 12:13; 1 Ped. 4:9) No aasikasoen na saray Kristiano iray agagin ombibisita, lalo la sirin ya kaukolan dan asikasoen iray agagin napepeligroy bilay da odino napapasegsegang lapud pananisia ra!—Basaen so Proverbio 3:27. *

⁷ Nen agano ni, nilibon Tasi nen Jehova—lalaki, bibii, tan ugugaw—so apilitan ya ontaynan ed ayaman da lapud panlalaban tan panamasegsegang diad eastern Ukraine. Makapaermen ta wala ray inatey. Balet dakel ed sikara et inawat na agagi ran walad arum ya lugar diad Ukraine, tan say arum et pinatuloy ed abung na kapara dan Tasi diad Russia. Diad sarayan bansa et nansiansia ran neutral ed politika  lapud ag-ira “kabiangay mundo,” tan maseseg ya “inyaabawag da so maong a balita nipaakar ed salita.”—Juan 15:19; Gawa 8:4.

8, 9. (a) Anto ran subok so naeeksperiensya na saray refugee ya walad arum a bansa? (b) Akin et kaukolan ya maanos tayo ran tulongan?

⁸ Wala ray apilitan ya manayam ed arum a lugar diad bansa ra, balet say dakel et diad arum a bansa ya agda kabisado. Nayarin mangitarya so gobierno na kakanen, kawes, tan ayaman, balet ompan anggapo ditan iray apasalan dan kanen. Saray refugee ya nanlapud ampetang a lugar et nayarin first time day makaeksperiensya na ambetel a panaon tan ompan agda amta no antoy isulong da. No nanlapu rad baryo, ompan agda amtan usaren iray modernon gamit ed abung.

⁹ Wala ray programa na arum a gobierno ya ontutulong ed saray refugee ya makapan-adjust ed balon situasyon da. Balet mabetbet, kayari labat na pigay bulan et kaukolan da lan suportaan so sarili da. Nayarin nairapan ira ed ontan ya pananguman. Isipen pa iray kaukolan dan aralen ya maminpinsan: balon lenguahe, balon ley, say dapat ya ikiwas da, isabi ed dugan oras, panagbuis, binulan ya babayaran, paneskuela, tan panagdisiplina ed ugaw. Komon ta ipanengneng tayoy respeto ed sarayan agagi ya makakaeksperiensya na ontan iran subok tan maanos tayo ran tulongan.—Fil. 2:3, 4.

10. Panon tayon napabiskeg so pananisia na saray refugee kasabi ra? (Nengnengen so litratod gapo na artikulo.)

¹⁰ Ontan met, lapud saray walad autoridad, no maminsan et nanairapan ya onkontak ed kongregasyon iray agagin refugee. Wala ray ahensia ya tataktakoten da ray agagi ya agda la ra tulongan odino paalisen da la ra no agda awaten so trabahon mangamper ed sikaran miaral. Wala ray agagi ya nampadaeg ed saratan ya desdes lapud natatakot ira tan makapuy so liknaan da. Kanian kakkaukolan ya laen tayon tampol iray agagin refugee kasabi ra. Kaukolan dan nanengneng ya walay malasakit tayod sikara. Say panangasi tan praktikal ya tulong tayo et mamabiskeg ed pananisia ra.—Pro. 12:25; 17:17.

11. (a) Antoy kaukolan na saray refugee kasabi ra? (b) Panon ya nipanengneng na saray refugee so pisasalamat da?

¹¹ Kasabi na saray agagin refugee, nayarin kaukolan tayon itarya so manunan pankaukolan da, singa say naakan tan kawes. * Anggan melag labat so nagawaan tayo, singa say pangiter na necktie ed brother, et baleg lan tulong itan ed sikara. Tan no misalamat ira tan ag-ira maanap, nalikna na saray ontutulong so liket ya resulta na panangiter. Balet no saray refugee et lanang lan onasa ed iiter na arum, nayarin onabebay respeto ra ed sarili ra tan ompan naderal so relasyon dad arum ya agagi. (2 Tes. 3:7-10) Pero siansia nin kaukolan day praktikal ya tulong.

12, 13. (a) Anto ran praktikal a tulong so niiter tayod saray refugee? (b) Mangiter na alimbawa.

¹² Agkaukolan so baleg a kuarta pian natulongan iray agagin refugee. Say importante et say panaon tan malasakit tayo ed sikara. Singa bilang, nayari tayo ran ibangat no antoy luganan da no walay laen da, no iner so napangaliwan day mamura balet masustansian kakanen, odino no panon iran nawalaan na gamit ya nausar dad pananap na pambilay. Balet say mas importante et tulongan tayo ran makapibiang ya regular ed aktibidad na balon  kongregasyon da. No posible, ilugan tayo ra paonlad aral. Nayari tayo met iran ibangat no panon so pampulong diad teritorya tayo, tan ipila tayo ra ed ministeryo.

¹³ Nen walay sinmabin apatiran kabataan ya refugee diad sakey ya kongregasyon, imbangat ira na pigaran elder no panon so man-drive, man-type ed computer, tan manggaway bio-data, pati say pangiyeskedyul na panaon da pian sigpot iran makapanlingkor ed si Jehova. (Gal. 6:10) Ag-abayag et nampayunir iran apat. Say impangibangat na saray elder tan say impansagpot dan mismo pian nagawaan iray goal da ed espiritual so tinmulong ed sikaran onaligwas tan agnaguyor na mundo nen Satanas.

14. (a) Anton tukso so kaukolan ya labanan na saray refugee? (b) Mangiter na alimbawa.

¹⁴ Singa amin ya Kristiano, kaukolan ya labanan na saray refugee so tukso tan desdes ya ikompromisoy relasyon da ed si Jehova parad materyal iran bengatla. * Si Lije, ya abitla niman, tan saray agagi to et agda nalingwanan iray leksion nipaakar ed pananisia ya imbangat ed sikara nen tatay da legan iran onaalis. “Sansakey ya imbantak nen tatay iray agmasyadon importantin gamit ya awit mi. Insan impanengneng toy anggapoy kargan bag tan akaimis, ya kuan to: ‘Amta yo, aya labat so kaukolan yo!’ ”—Basaen so 1 Timoteo 6:8.

15, 16. Panon tayon natulongan iray refugee (a) diad espiritual? (b) diad emosyonal?

¹⁵ Say mas importante nen say materyal a tulong et say espiritual tan emosyonal a suporta tayo ed saray refugee. (Mat. 4:4) Makatulong iray elder diad pangala da na saray literatura diad lenguahe na saray refugee tan ibaan da ran mankontak na agagin makapansalita na lenguahe ra. Dakel ya refugee so nisian ed saray maapit ya kanayon, kalugaran, tan kakongregasyon da. Kaukolan dan nalikna so panangaro nen Jehova tan say empatya na saray kapananisiaan da. Ta no andi, ompan say asinggeran da et saray agmananisian kanayon odino kabaleyan da ya makatalos ed kultura tan eksperiensya ra. (1 Cor. 15:33) No ipalikna tayod sikara ya welcome irad kongregasyon tayo, pribilehyo tayoy makapitulongan ed si Jehova diad ‘pamprotekta ed saray dayon miaayam.’—Sal. 146:9.

 ¹⁶ Singa si Jesus nen ugaw ni tan say pamilya to, ompan agmakapawil iray refugee ed bansa ra legan ya manuuley ni iramay nampairap ed sikara. Ontan met, singa naimano nen Lije, “dakel ed saray ateng ya anengneng dan a-rape tan pinatey so arum ya kapamilya da et agda nitepel ya awiten iray anak da ed lugar ya akagawaan na trahedya.” Pian natulongan iramay walaan na ontan ya graben eksperiensya, saray agagi ed lugar ya nila na saray refugee et kaukolan dan ipatnag so “pililikna, panamabli ed agagi, maaron panangabagey, tan inkamapaabeba.” (1 Ped. 3:8) Lapud panamasegsegang, wala ray refugee ya arawi liknaan dad arum tan ompan nababaingan dan ibaga ya nanairapan ira, lalo la no akaarap iray anak da. Tepetan moy sarilim, ‘No wala ak ed situasyon da, panon so labay kon pantrato ed siak?’—Mat. 7:12.

17. Panon ya natutulongan iray refugee lapud panagpulong?

¹⁷ Dakel ya refugee natan et nanlapud saray bansa a pepegetan so panagpulong tayo. Balet lapud saray maseseg ya agagi diad lugar ya nila na saray refugee, nilibo ed sarayan refugee et first time dan narengel so “salita na Panarian.” (Mat. 13:19, 23) Dakel ya “nabebelatan” so naiinawaan la ed espiritual diad saray aral tayo tan naiimano dan tampol: “Say Dios so peteg a walad limog yo.”—Mat. 11:28-30; 1 Cor. 14:25.

18, 19. Panon tayon ipatnag so karunongan no pupulongan tayo iray refugee?

¹⁸ Saramay manpupulong ed saray refugee et kaukolan a magmaliw ya “malikas” tan “marunong.” (Mat. 10:16; Pro. 22:3) Maanos yon dengelen iray pakakaaburidoan da, balet agyo pantotongtongan so politika. Tumboken iray instruksion na branch office tan saray lokal ya autoridad; agyo ipepeligro so sarili yo tan say arum. Lapud nandurumay relihyon tan kultura na saray refugee, kaukolan tayon amtaen tan respetoen so liknaan tan papanisiaan da. Singa bilang, saray totoo ed arum ya bansa et sensitibon maong ed panangawes na saray bibii. Kanian no manpupulong ed saray refugee, say panangawes tayo et nepeg ya agmakaopendi.

¹⁹ Singa samay maomaong ya Samaritano ed ilustrasyon nen Jesus, labay tayon tulongan iray totoon naiirapan, anggan saray aliwan Tasi. (Luc. 10:33-37) Say sankaabigan ya paraan pian nagawaan itan et diad pangipulong ed sikara na maong a balita. Imbaga na sakey ya elder ya dakel lay atulongan ton refugee: “Importante ya ipaamta tayon tampol ya Tasi nen Jehova itayo tan say manunan gagala tayo et tulongan ira ed espiritual, aliwan diad materyal. Ta no andi, ompan mila labat ira ed sikatayo lapud walay naala da.”

20, 21. (a) Anto ray maong ya resulta no ipanengneng tayoy Kristianon panangaro ed saray refugee? (b) Antoy aralen tayo ed ontumbok ya artikulo?

²⁰ Wala ray maong ya resulta no ipanengneng tayoy Kristianon panangaro ed saray “dayon miaayam.” Inistorya na sakey a sister ya say pamilya to et tinmaynan ed Eritrea lapud panamasegsegang. Kayari makapakesaw ya impanbiahe na apatira ed saray anak to diad desierto, akasabi ra ed Sudan. Inkuan to: “Saray agagi ditan et inturing da ran maapit ya kanayon tan inikdan da ray naakan, kawes, ayaman, tan pasahe. Siopa ni kasi arum ya manpatuloy ed saray estranghero lapu labat ta saksakey ya Dios so dadayewen da? Saray Tasi nen Jehova labat!”—Basaen so Juan 13:35.

²¹ Kumusta balet iray ananak ya saray ateng da et nanlapud arum a bansa, balanglan refugee ira odino immigrant? Aralen tayo ed ontumbok ya artikulo no panon tayo iran natulongan pian maliket dan lingkoran si Jehova.