Wala ray pigaran nepeg ya tandaan. Kaukolan ya matua iray Kristiano. Responsabilidad da ya unoren so ganggan ed bansa ra no agmet itan mikontraan ed ganggan nen Jehova. (Mat. 22:21; Roma 13:1, 2; Heb. 13:18) Pansasagpotan da met ya respetoen so kustombre tan liknaan na totoo ed lugar da tan ‘aaroen day kapara ran too a singa ed sikaran dili.’ (Mat. 22:39; Roma 12:17, 18; 1 Tes. 4:11, 12) No saratan a prinsipyo et iyaplika na saray Kristiano ed nanduruman parte na mundo, nayarin naapektaan so panmoria da ed pangiter na regalo odino tip.

Diad dakel a lugar, agla kaukolan so mangiter na anggan anto ed saray empleyado na gobierno pian naala na totoo so kanepegan da. Saray serbisyo na empleyado et babayaran na gobierno, tan ag-ira onkekerew tan agda iilaloan ya makaawat ira na anggan anto ya kaaruman ed sueldo ra. Diad dakel a bansa, ilegal so ikerew odino pangawat na anggan anton bayar ed serbisyo na gobierno, anggano legal so proseso. Satan a regalo et ipapasen dan pasuksok, anggano ag-apektaen na satan so resulta na proseso. No oniay situasyon, agla kaukolan ya tepeten na sakey a Kristiano no kasin manepeg so pangiter na regalo odino tip ed saray empleyado na gobierno. On, agmanepeg so pangiter na ontan iran regalo.

Balet, saray empleyadoy gobierno ed saray bansan anggapoy ontan iran ganggan odino aliwan estrikto ed satan et ipapasen dan ayos labat so pangiter na regalo odino tip. Diad arum a bansa, aabusoen na saray opisyal na gobierno so posisyon da pian mankatkat odino onkerew na pabor ed saray totoo, tan ag-ira onkiwas anggad ag-ira makaawat na regalo. Onkekerew met na tip iramay opisyal ya mangaaproba ed rehistro na kasal, mangaawat na income tax, mangiiter na building permit, tan arum ni. No anggapoy tip, manggaway paraan iray empleyado pian nairapan odino imposiblin naala na totoo so legal ya kanepegan da. Nireport met ya diad sakey a bansa, saray onreresponde ya bombero et agda ni sebseban so apoy anggad ag-ira makaawat na baleg ya tip.

 Diad saray pasen ya kaslakan so ontan iran kagagawa, nayarin isipen na arum ya imposiblin napaliisan so pangiter na tip. Diad ontan iran situasyon, nayarin ipasen na sakey a Kristiano ya say tip et kaaruman a bayaran pian naala toy legal a serbisyo. Balet diad saray pasen ya kasmak so kurapsion, nepeg ya manalwar so sakey a Kristiano pian mansiansian malinew ed sikato so pandumaan na manepeg tan agmanepeg ed pakanengneng na Dios. Duma imay pangiter na tip pian naawat so legal a kanepegan, tan duma met imay pangiter pian onkerew na pabor diad ilegal ya paraan. Diad lugar ya kasmak so kurapsion, iikdan day tip so sakey ya opisyal pian naawat day serbisyo ya agda met kanepegan odino oopresian day “tip” so sakey ya pulis odino inspektor na gobierno pian napaliisan day manepeg tan makatunongan ya panmulta. Siempre, mauges no say pangiter tayoy “regalo” et pagmaliwen ton kurakot so sakey a too, tan mauges met so pangawat na ontan iran “regalo.” Anggan dinan ed saratan et pikeweten toy hustisya.—Exo. 23:8; Deu. 16:19; Pro. 17:23.

Lapud konsiensia ran nipasal ed Biblia, kaslakan ya maespiritual iran Kristiano et agmangiiter na tip ya kekerewen na saray opisyal. Iisipen da ya singa da kokonsintien odino ipapaseseg so kurapsion. Kanian talagan ag-ira mangiiter na anggan anton regalo.

Anggaman ipapasen na saray maespiritual a Kristiano ya say pangiter na regalo pian makaawat na pabor diad ilegal a paraan et nayarin pareho labat ed panagpasuksok, wala ray situasyon a nayarin isipen na arum ya ayos labat so pangiter na melag ya regalo bilang apresasyon ed legal ya serbisyo ed sikara odino pian napaliisan so agmanepeg ya pakaabala. Singa bilang, kayarin makaawat na libren pampatambal ed ospital na gobierno, wala ray arum a Kristiano ya reregaloan da ray doktor tan nurse lapud misalsalamat ira ed impangasikaso ed sikara. Gagawaen da iya kayari la na panagpatambal, aliwan antis, pian ag-isipen na arum ya samay regalon inter et sakey a pasuksok odino kerew pian espisyal so pangasikaso ed sikara.

Agtayo nakonsidera ed sayan artikulo so amin ya posiblin situasyon ed nanduruman bansa. Kanian antokaman so kipapasen ed kada lugar, kaukolan ya malinis so konsiensia na saray Kristiano no mandedesisyon ira no antoy gawaen da. (Roma 14:1-6) Nepeg ya paliisan da ray ilegal ya kagagawa. (Roma 13:1-7) Kaukolan ya paliisan day anggan anton kagagawa ya mamabanday ed ngaran nen Jehova tan mangigapol ed arum. (Mat. 6:9; 1 Cor. 10:32) Tan nepeg ya napatnagan ed saray desisyon da so panangaro da ed kapara ran too.—Mar. 12:31.

Diad Lucas kapitulo 15, nabasa tayoy mapuersan ilustrasyon nen Jesus nipaakar ed sakey a toon walaay 100 a karnero. Nen abalang so sakey, tinaynan toy 99 a karnero ed kalawakan tan inanap to may nababalang ya karnero ‘anggad aromog to.’ Intuloy nen Jesus: “Sano aromog to la itan et iyan tod saray takeb to tan manliket. Tan kasempet to et tawagen to iray kakaaro tan kakaabay to, ya ibaga tod sikara, ‘Miliket kayod siak, ta aromog ko lay karnerok ya abalang.’” Bilang konklusyon, inkuan nen Jesus: “Ibagak ed sikayo, nagkalalon panliketan met ed tawen so sakey a nagbabawin makasalanan nen say 99 a matunong ya agla nakaukolan a magbabawi.”—Luc. 15:4-7.

Ipapanengneng na konteksto ya imbaga iya nen Jesus pian nipetek so panagnonot na saray eskriba tan Fariseo, ya mamabalaw ed sikato lapud pipiulop tod saray managsingil na buis tan saray makasalanan. (Luc. 15:1-3) Indanet nen Jesus ya panliketan ed tawen no walay makasalanan ya nagbabawi. Itepet tayo, ‘Lapud maliket irad tawen, agta nepeg met ya maliket tayo diad dalin no walay makasalanan ya nagbabawi, pinmawil, tan ginawa ton maptek iray dadalanen na sali to?’—Heb. 12:13.

No walay nipawil ed kongregasyon, nepeg labat ya maliket itayo. Kaukolan ya tuloytuloy a pansiansiaen na akapawil so katooran tod Dios, balet kaukolan ya sikatoy nagbabawi la pian makapawil, tan maliket tayo ta nagbabawi la. Kanian nayari so impapuso tan marespeton pantipak no walay akapawil ya iyanunsio na saray elder.

Iisipen na arum ya manaayam ed Jerusalem ya say tiponan na danum na Bethzatha et makatambal no “nakikimbog” so danum to. (Juan 5:1-7) Kanian oonla ditan iray totoon labay day onabig.

Adiskobre ya say tiponan na danum ed Bethza­tha et uusaren ya panag-amesan na saray Judio diad saray ritual da pian magmaliw iran malinis. Nakakargaan itan na danum tan mansiasiansiay karakel to lapud suplay ya nanlapud kaabay ton tiponay danum. Nen ninengneng so lugar, adiskobre ya walay dibisyon ed sarayan mankaabay ya tiponan na danum. Lulukasan so pinagka-barikada na dibisyon pian onagus so danum ya nanlapud basil ya tiponan tan ondalan ed dalem na panag-amesan. Kada no lukasan itan, mapmaples ya onloob so danum ed tiponan kanian nakikimbog so danum.

Makapainteres ta say Juan 5:4, ya mangibabagan kinimbog na anghel so danum, et agnaromog ed napanmatalkan iran daan ya Griegon manuskrito, singa say Codex Sinaiticus nen komapat a siglo. Balet ditan ed Bethzatha, et pinaabig nen Jesus so laki ya 38 taon lan mansasakit. Ag-anggan linmasur so laki ed tiponay danum balet inmabig a tampol.