Akin a Kasmak so Panagpaklap?

“Agka mangaawat na pasuksok, ta say pasuksok mamulag ed totoon malinew so pakanengneng da tan mamikewet ed saray salita na matunong a totoo.”​—Exodo 23:8, NW.

TALONLIBO limanlasus taon lay apalabas, say Ganggan nen Moises so angondena ed panagpasuksok. Diad inlabas na saray siglo nanlapula’d nensaman, maples a niwala iray ley sumpad panagkurakot. Anggaman ontan, agtinmalona iray ley nipaakar ed pamaer na panagkurakot. Minilyon a pasuksok so nagagawa ed kada agew, tan binilyon a totoo so manasagmak na resulta na saratan.

Say panagkurakot so kasmak lan maong tan masilib lan gagawaen kanian manesesga itan ed kakusboy inkasangal na sosyedad. Diad arum a bansa et ngalngalin anggapoy nagawaan no ag-iparalan ed pasuksok. Say pasuksok ed maptek a too so mamasarag ed sakey a makapasa ed eksamin, makalay lisensia ed panagmaneho, makalay kontrata, odino manalo’d kaso. “Say panagkurakot et singa sakey a graben polusyon a mamapabelat tan mamapaermen ed panmoria na totoo,” so maermen ya inkuan nen Arnaud Montebourg, sakey ya abogado ed Paris.

Nagkalalo lan kasmak so panagkurakot ed lawak na komersyo. Arum a kompanya so mangigagana na kakatlo na intiron ganansia ra pian pasuksokan labat iray kurakot ed gobierno. Unong ed magasin a The Economist na Britanya, ngalngali 10 porsiento na $25 bilyon so nagagastos kada taon diad internasyonal a panagnegosyoy armas pian onkanan pasuksok ed saray posiblin kustomer. Diad maples ya idadaak na sayan panagkurakot, saray resulta so nagmaliw lan makadesyang. Legan na apalabas a dekada, say “crony” a kapitalismo​—kurakot iran agamil ed negosyo a kapapaboran na pigara lapud maong iran koneksion​—so angapekta ed saray ekonomya na intiro iran bansa.

Agnapaliisan, saray pirmin maniirap ed panagkurakot tan ed kadederal na ekonomya et saray pobri​—saramay agda sarag so makapanpasuksok ed siopaman. Unong ed impanegek na The Economist, “say panagkurakot et sakey labat a klase na panaglames.” Kasin natalonaan iyan klase na panaglames, odino agla napaliisan so panagkurakot? Pian naebatan itan a tepet, nepeg tayon amtaen ya unona so pigaran manunan pansesengegan na panagkurakot.

Antoray Sengegan na Panagkurakot?

Akin a mankukurakot so totoo imbes a magmaliw a matua? Parad arum, say pagmaliw a kurakot et sankainomayan a paraan​—odino alenleneg a paraan​—pian nagamoran day labay da. No maminsan, say pasuksok so mangitarya na kombinientin paraan pian napaliisan so pakadusa. Dakel a makakaobserba ed saray politiko, polis, tan huis ya ompatnag a mangibabaliwala ed panagkurakot odino mangaagamil ni ingen ed saratan so manutumbok labat ed saray alimbawa ra.

Legan ya onkakasmak so panagkurakot, lalo itan ya aawaten anggad nagmaliw la itan a paraan na panagbilay. Saray totoon pakaskasi lapud abeban sueldo so makaliknan anggapoy napanpilian  da. Kaukolan day onkerew na saray pasuksok no labay dan mainawa so panagbilay da. Tan no agnadusa iramay managkikil na saray pasuksok odino manbabayar ed sikara pian nagamoran so ag-asimbang a bentaha, pigpigara so malabay a mibarangkaan ed panagkurakot. “Ta say totol sumpa ed mauges a gawa sikato so agnasumpal a maganggano, lapu ed say puso na saray anak a lalaki na totoo sikato so naskey ed sikara a manggawa na mauges,” so inkuan nen Arin Solomon.​—Eclesiastes 8:11.

Walay duaran mabiskeg a puersa a siansian mamapaloor na panagkurakot: inkasiblet tan agum. Lapud inkasiblet, ibabaliwala na saray totoon mankukurakot so paniirap na saray apektado ed impankurakot da, tan ikakatunongan day panagpasuksok lapud pakagunggunaan da itan. No lalon dakel a materyal iran gungguna so natipon da, lalon maagum iratan a managkurakot. “Say mangaro ed pilak agnapesel ed pilak,” so inkuan nen Solomon, “odino say mangaro ed daakan, agnapesel ed munat.” (Eclesiastes 5:10) On, nayarin say agum et maong a pakakuartaan, balet ta tuloytuloy itan ya agmangiimano ed panagkurakot tan inka-ilegal.”

Say sananey nin sengegan ya agnepeg ya ibaliwala et say betang na agnanengneng a manuley na sayan mundo, ya ipapabidbir na Biblia bilang si Satanas a Diablo. (1 Juan 5:19; Apocalipsis 12:9) Aktibon iyaalibansa nen Satanas so panagkurakot. Say sankabalegan a pasuksok ed awaran et samay inyopresi nen Satanas ed si Kristo. ‘Iter kon amin iray panarian na mundo no ondakmomo ka tan igalang mo ak.’​—Mateo 4:8, 9.

Balet, si Jesus so ag-angagamil na panagkurakot, tan binangatan toray papatumbok to ya ontan met so aligen da. Kasin saray bangat nen Kristo so epektibo a pamakal ed panagpasuksok natan? Analisaen na onggendan ya artikulo iyan tepet.