Makapansiansia Kan Malinis ed Sayan Imoral a Mundo

IKATOY moreno tan guwapo. Wala met so maabilidar tan maganggana. Pareho so pantratrabahoan dan kompanya. Samay laki so papanengnengan na bii na personal ya atension. Tan sikato met so kokomplementoan na laki. Manreregaloan iran dua. Agnambayag et sikara lay akapanrelasyonan. Tinaynan na laki so akulaw to nisengeg ed sikato. Balet diad kaunoran et denesidi na sayan bii ya ag-isian so masiken to, kanian pinultot toy relasyon to’d saman a laki. Mankuankuanan a sinali na laki so mipawilan ed akulaw to. Balet lapud agmasimoon so pagbabawi to, agto la apapawil so panamaley to. Amin a nalalanor so nantultuloy ed bilay da, a singano anggapoy agawa.

Agla ipapasen a maabig ya ugali so moralidad ed sekso ed sayan mundo. Ordinaryo la ed panaon tayo so anggapoy limitasyon a panaggegemtan ed panliliket tan pakapenek. Oniay kuan na The New Encyclopædia Britannica: “Ompapatnag a say pikakalugoran so inkalapagan la tan, no maminsan et kaslakan la a singa ed panangasawa.”

Ingen, say pilalek nen Jehova a Dios et “narayew ed saray ganagana” so panamaley, tan say dukolan na panangasawa et ‘andi tilol.’ (Hebreos 13:4) Iyaabawag na Kasulatan: “Agki patitilaan: anggan saray managlawan, anggan saray manangigalang ed talintao, anggan saray manasinger ed agda asawa, anggan saray binabai, anggan saray milawanan ed kapara ra a laki, . . . agda natawir so panariay Dios.” (1 Corinto 6:9, 10) Kanian, ta pian napanggayagaan so abobon na Dios, kaukolan tayon pansiansiaen so kalinisan ed moral ed sayan imoral a mundo.

Panon tayon nasalimbengan so inkasikatayo manlapud saray mauges ya impluensian walad kaliberliber tayo? Diad koma-5 kapitulo na libro ed Biblia ya Uliran, si Arin Solomon na kadaanan ya Israel so mangiiter na saray ebat. Usisaen tayo pa no antoy nibaga to.

Say Abilidad a Mannonot so Manalimbeng ed Sika

Oniay impangigapo na ari na Israel: “Ana’ko, talinengen mo so kakabatan ko.” Insan to inyarum: “Ikiling mo so layag mo ed pakatalos ko; pian niyagel mo so kalakal, tan pian saray bibil mo naunor da so pikakabat.”​—Uliran 5:1, 2.

Pian naresistian iray tukso ed panggaway imoralidad, kaukolan tayo so kakabatan​—say abilidad ya usarey Makasulatan a pikakabat​—tan say pakatebek, odino pakayarin nibiig so susto ed aliwa tan pampili ed dugan kurso. Napapaseseg itayon imatleken so kakabatan tan pakatebek ta pian naasikaso tayo so abilidad tayon mannonot. Panon tayon gawaen itan? Sano aralen tayo so Salitay Dios, say Biblia, kaukolan tayon imanoen no panon a gagawaen nen Jehova iray bengatla tan talinengen tayo so nipaakar ed linawa tan saray gagala to. No gawaen iya, nipaarap tayo so kaisipan tayo ed susto iran direksion. Diad ontan et say agamoran ya abilidad a mannonot so mitunosan ed maridios a kakabatan tan pikakabat. Sano suston naagamil, salimbengan itayo na sayan abilidad manlapud saray imoral a pakatuksoan.

Manalwar ed Malamoyot a Panagsalita

Say rason no akin ya importanti so abilidad a mannonot diad pamasiansia ed inkadalisay ed moral diad sayan marutak a mundo et lapud makaingganyo iray paraan na imoral a too. Mamapasakbay si Solomon: “Ta saray bibil na sankaili a bii manterter na dilo, tan say sangi to sikato so malamoy nen  larak. Balet dia ed sampot sikato so ampait a singa ahenho, makdem a singa say kampilan a duara so tarem.”​—Uliran 5:3, 4.

Diad sayan proverbio et say matungangan too so nililitrato bilang “sankaili a bii”​—sakey a paabang. * Saray salitan pangiingganyo to ed biktimaen to et niyaliling ed masamsamit a dilo tan ed malamolamoy nen say larak ya olibo. Agta maslak a pananagyat ed seksual ya imoralidad so onggagapo ed onian dalan? Alimbawa, konsideraen pay eksperiensia na magangganan 27-años a sekretaryan manngaran na Amy. Oniay inyistorya to: “Walay katrabahoan kon laki a naynay to ak a piimano tan lanang to ak a daydayewen. Marakep no sikay piimano. Balet ta amtak a say pilalek to ed siak et lapud sekso labat. Agak nampaluko ed saray panaayat to.” Saray maatit a salita na mangaayat a laki odino bii so gendagendat a balibali no agtayo nabidbir iray peteg a motibo ra. Lapud saya et kaukolan tayon agamilen so abilidad tayon mannonot.

Saray resulta na imoralidad et singa kapait na ahenho tan singa kamakdem na duaran-tarem a kampilan​—makapaot-ot tan makapatey. Say pakakakonsiensia, agkaliktan a panlukon, odino makaalis a sakit lapud pisekso so mabetbet iran ampait a resulta na ontan a kondukta. Tan isipen pa so agaylan sakit a liknaan na asawa na agmatoor ya indibidual. Say maminsan labat ya agpanmatoor so sengegan lay aralem iran sugat a mansiansia legay bilay. On, makapasakit so imoralidad.

Bilang komento ed istiloy-kabibilay na matungangan bii, oniay intuloy na makabat ya ari: “Saray sali to onlasor ira ed patey; saray kurang to ompeket ira ed Sheol; ontan pian agto naromog so madantal a basbas na bilay: saray dalan to sikara so manuman-uman, tan sikato so agto amta.” (Uliran 5:5, 6) Saray dalan na imoral a bii so mangipaarap ed sikato ed ipapatey​—saray kutdang to et paarap ed Sheol, say kaslakan a lubok na katooan. Lapud dakel a makaalis a sakit a naala’d sekso, nagkalalo la ed AIDS, a kasmak lan tuloy, agaylan tua irayan salita! Say pansumpalan na sayan bii et mipara ed saramay miulop ed sikato ed saray pikewet a basbas to.

Lapud masimoon a panangiyansakit, isisimbawa na ari: “Natan sirin, ana’ko ra, dengelen yo ak, tan agkayo onarawi a manlapu ed saray salita na sangik. Yalis mo so dalan mo ed arawi a manlapu dia, tan agka onasingger ed pinto na abung to.”​—Uliran 5:7, 8.

Kaukolan tayon arawian so impluensia na imoral a totoo. Akin a paimpluensiaan itayo ed saray dalan da diad italineng ed mabanday a musika, pambantay na mauges a panligliwaan, odino diad pangiwalwal tayoy inkasikatayo ed pornograpikon materyal? (Uliran 6:27; 1 Corinto 15:33; Efeso 5:3-5) Tan agaylan kakulangkulangan no sagyatey imano ra diad pangingganyo odino diad pagmaliw ya agmasimpit ed panangawes tan panag-ayos!​—1 Timoteo 4:8; 1 Pedro 3:3, 4.

Makapkapuy a Pansumpalan

Diad anto nin rason a kaukolan tayon arawian a tuloy so ontan a matungangan too? Oneebat si Solomon: “Ompan niiter mo so dayew mo ed saray arum, tan saray taon mo ed saray masulit, ompan saray sankaili napano ra ed biskeg mo, tan saray kimey mo wala ra ed abung na sakey a sankaili, tan manggogol ka ed kaunoran ya anggaan mo, sano say laman mo tan say kabalgan mo naupot ira.”​—Uliran 5:9-11.

Idadanet sirin nen Solomon so makapuy a pansumpalan na panggaway imoralidad. Manulop so pikalugoran tan kaekal na dignidad, odino dilin-respeto. Agta talagan mabanday so pagmaliw a manamenek lambengat ed dili tayon imoral a kagletan odino ed arum? Agta pakapatnagay kakulangan na dilin-respeto so pisekso ed agtayo asawa?

Anto sirin so lalanoren na ‘pangiter ed saray taon tayo, biskeg tayo, tan saray kimey tayo ed saray sankaili’? Oniay kuan na sakey a palapagan: “Malinlinew so idadanet na sarayan bersikulo: Pirmin makapuy so pansumpalan na agpanmatoor; ta say amin  a nansagpotan na sakey​—posisyon, pakayari, abig na bilay​—so naandi lapud panagkatkat na bii odino lapud panamalaw na komunidad.” Dakel so makapuy ya epekto na imoral a pirerelasyonan!

Lapud naandi la so dignidad tan saray kayarian to, say makulangkulang a too so mannangis, a kuanto: “Panon to a ginulak so panangibangat, tan say pusok minudmora to so panamaat. Tan agko tinulok so bosis na saray bumabangat ko, agko met inkiling so layag ko ed saray angibangat ed siak! Wala ak nensaman ed asingger a tuloy ed amin a mauges dia ed pegley na tipon tan muyong.”​—Uliran 5:12-14.

Nasabi panaon et ibalikas la na nankasalanan so tatawagen na sakey ya iskolar ya “amayamay a pambabbabawi a ‘no komon ta’: no dinengel ko komoy tatay ko; no agko komon tinumbok so labay ko; no komon ta inawat koy simbawa na arum.” Balet ta atrasado la iyan impakamoria. Natan say atilolan a bilay na indibidual so aderal la tan say reputasyon to so apabanday la. Agaylan importanti ya isipen so makapuy a pansumpalan na panggaway imoralidad sakbay itayon natalonaan na satan!

“Oninum Ka na Danudanum a Manlapu ed Dili a Tankem”

Kasin anggapoy ibabaga na Biblia nipaakar ed saray seksual a pirerelasyonan? Andin balot. Say liknaan na romantikon aro tan say pirmin liket a panggayagaan na laki tan bii so regalon nanlapud Dios. Balet, sayan inkaapit so nepeg a para labat ed saray sanasawa. Kanian parad lakin walaan lay asawa, oniay isisimbawa nen Solomon: “Oninum ka na danudanum a manlapu ed dili a tankem, tan mantakbol a danudanum a manlapu ed dili a bobon mo. Saray subol mo onkayat ira ta, tan saray agus na danum ed saray pulong? Sikara so nipaakar ed sika komon a bukbukor, tan agnipaakar ed saray sankaili a pati sika.”​—Uliran 5:15-17.

Saray maanlong a balikas a “dili a tankem” tan “dili a bobon mo” so parad inad-aron asawan bii. Say pakaeksperiensiay liket ed pisekso ed asawam a bii so niyaliling ed iyinum na makaparepreskon danum. Aliwan singa samay danum ed mapublikon paspasen, say tanke odino bobon so ipapasen a pribadon kayarian. Tan asimbawa so laki a manilalak ed ayaman to a kaibay akulaw to imbes ya ikayat toy bini to diad saray plasa, salanti, ed arum a bibii. Malinew, say simbawa ed laki et magmaliw a matoor ed akulaw to.

Ituloy ni na makabat a laki: “Say subol mo nabendisionan komon, tan manliket ka ed asawa na inkaugaw mo, singa sakey a maaro ya ulsa a kabatyan tan mapaliket ya ulsa a kabatyan. Saray pagew to peselen da ka komon ed saray amin a panaon; tan nasigpot ka komon lawas ed aro to.”​—Uliran 5:18, 19.

Say “subol” so ontutukoy ed lapuan na pakapenek ed pisekso. Say liket ed pisekso ed asawa so ‘bendision’​—ta initer na Dios. Kanian, nasisimbawa so laki a panliketan toy asawa to ed inkaugaw to. Parad sikato et makaroyroyo tan maganggana a singa sakey a biin ulsa, tan makaay-ayat tan marakep iray kiwas to a singa kanding ed palandey.

Insan amawala si Solomon na duaran rhetorical a tepet: “Akin ana’ko et nasigpot ka kasi ed sakey a sankaili a bii, tan sayakupen mo so pagew na sakey a sankaili?” (Uliran 5:20) On, akin a say toon walaan na asawa so naingganyo a misekso diad paway na panamaley diad pililimog to ed panagtrabahoan, diad eskuelaan, odino inerman a pasen?

Sikayoran walaay asawan  Kristiano, oniay isisimbawa nen apostol Pablo: “Et kuan ko ya, agagi, ta say panaon apatikeyan la, ta pian manlapu ed natan, saray lalaki a walaan na asawa magmaliw ira a singa anggapo so asawa ra.” (1 Corinto 7:29) Antoy lalanoren na saya? Bueno, kaukolan a saray patumbok nen Jesu-Kristo et ‘anapen da nin unona so panarian.’ (Mateo 6:33) Kanian, saray sanasawa so kaukolan ya agmasyadon nigalet ed sakey tan sakey a sengegan lan onsesegunda’d bilay da so intereses nipaakar ed Panarian.

Kaukolan so Dangka

Saray kagletan ed sekso so nakontrol. Nepeg ya ontan so gawaen na saramay pilalek dan naabobonan nen Jehova. “Sikato’ya so linaway Dios, salanti kisantos yo, a paliisan yo so lawan; a balang sakey ed sikayo kabaten to no panon so panagbemben to ed laman ton dili ed loob na kasantosan tan kagalangan,” so insimbawa nen apostol Pablo.​—1 Tesalonica 4:3, 4.

Kanian kaukolan a saray kalangweran so ag-apuradon onloob ed panamaley sano nalikna da lay isigbo na pampilalek ed sekso. Kakaukolanen na panangasawa so pipaknaan, tan say pambilay unong ed satan a responsabilidad so mankakaukolay inkatatken. (Genesis 2:24) Marakep no alagarey ilabas ni na “bolaklak na taon”​—say panaon a kapetang-petangan na saray liknaan ed pisekso tan mamikewet itan ed pandesisyon na sakey. (1 Corinto 7:36) Tan agaylan makulangkulang tan makasalanan so sakey a wala la’d edad a manpipilalek a mangasawa a manggaway imoral a relasyon lapu labat ta anggapoy naasawa to!

“Saray Dili ya Inkauges To Erelen Da so Marelmeng”

Say manunan rason no akin a say seksual ya imoralidad so mauges et lapud si Jehova​—say Manangiter na bilay tan Manangipagamor na seksual a kapasidad ed amin a totoo​—so agmangabobon ed satan. Kanian diad pangipapabitar ed sankabiskegan a rason parad kalinisan ed moral, kuan nen Arin Solomon: “Ta saray dalan na too wala ra ed arap na saray mata nen Jehova; tan dantalen to so saray amin a basbas to.” (Uliran 5:21) On, anggapon balot so niamot ed imaton na Dios, a “sikatoy pikuentaanan tayo.” (Hebreos 4:13, NW) Antokaman a gawan seksual a karutakan, anggan panon lay pangiyamot ed satan tan antokaman iray epekto ed pisikal man odino ed komunidad, so seguradon maneral ed relasyon tayo ed si Jehova. Agaylan kakulangkulangan a nabalang so pikakareenan ed Dios lapu labat ed panggaway maganon nisesebel a panliliket!

Arum ya ag-ambaing a manggagaway imoral so singano agnadudusa​—balet ta agmanbayag. Ta iyaabawag nen Solomon: “Saray dili ya inkauges to erelen da so marelmeng, tan sikato so nabalor ed saray lubir na kasalanan to. Ompatey nipaakar ed inka-kulang na panangibangat; tan dia kabalgan na kaatiwan to onla ya abalang.”​—Uliran 5:22, 23.

Akin a wala ni so onkasipa ed siopaman ed sikatayo? Likud ni, papasakbayan itayo la na libron Uliran nipaakar ed saray makaingganyon paraan na mundo. Tan ipapabitar na satan ed sikatayo iray kaslakan lan epekto na seksual ya imoralidad​—ed bunigas tayo, ed kaykayamanan tayo, ed biskeg tayo, tan ed dignidad tayo. Tekep na ontan a malinlinew a pakaamta lan unona, agtayo la kaukolan ya ibalikas so amayamay a pambabbabawi a “no komon ta.” On, diad pangiyaplika ed simbawan inter la nen Jehova ed impuyan a Salita to, makapansiansia itayon malinis ed imoral a mundo.

[Paimano ed leksab]

[Saray litrato ed pahina 30]

Saray resulta na imoralidad so singa kapait na ahenho

[Saray litrato ed pahina 31]

‘Panliketan mo so asawam ed kaugawan mo’