Makasengeg ed Panamasegsegang Walay Indaak Diad Antioquia

SANEN pinmetang so panamasegsegang kayari inkamartir nen Esteban, dakel ed saray babangatan nen Jesus so anaynan ed Jerusalem. Sakey ed saray lugar a nanamotan da et say Antioquia, Sirya, manga 550 a kilometro ed mamaamianen. (Gawa 11:19) Saray tinmumbok ya agawa diman so angapekta ed intiron kurang na awaray Kristiano. Pian natalosan no antoy agawa, maabig so pangamta ed pigara nipaakar ed Antioquia.

No natutukoy iray syudad ed Empiryo na Roma, ed kabaleg, inkaaligwas, tan pakayari say Antioquia so apalumbasan labat na Roma tan Alexandria. Sayan manunaan a syudad na Sirya so matalona ed amianen-bukig a suyok a linok na Mediteraneo. Say Antioquia (modernon-agew ya Antakya, Turkey) so wala’d nadalan na barko ya Orontes River, ya onkonekta ed daongan to, say Seleucia Pieria, 32 kilometro ed kaarawi. Kontrolado na satan so sankaimportantian iran rota na komersyo ed baetan na Roma tan say Tigris-Euphrates Valley. Bilang sentro na komersyo, nagagawa so panagnegosyo ed intiron empiryo tan naimatonan iray aktibidad na amin a klase na totoo, a tarok da iray balita nipaakar ed relihyoson aktibidad ed inerman a pasen diad empiryo na Roma.

Say Hellenic a relihyon tan say pilosopiya so linmaknab diad Antioquia. Balet “diad panaon nen Kristo,” kuan na manag-awaran a Glanville Downey, “say kadaanan iran kulto na relihyon tan saray pilosopiya so magmamaliw lan pamaakaran na indibidual a sisiaen, legan ya independentin nanggunaetan na totoo so relihyoson pakapenek parad saray mismon problema tan pilalek da.” (A History of Antioch in Syria) Dakel so apenek ed monoteismo, ed saray seremonya, tan ed saray prinsipyo na Judaismo.

Say dakerakel a Judion komunidad so nampirmi diad Antioquia nanlapu la’d inkiletneg na syudad nen 300 K.K.P. Akalkulan manbilang na 20,000 anggad 60,000, a tugyopen na masulok a 10 porsiento na populasyon. Ibabaga na manag-awaran a si Josephus a say dinastiya na arari ed Seleucid so amaseseg ed saray Judio a manpirmi diad syudad, ya angipagamor ed sikara na sigpot iran kanepegan ed pibabaley. Diad saman a panaon, say Hebreon Kasulatan so wala met la ed Griego. Saya so anagyat ed interes na saray minononong ed pampilalek na saray Judio nipaakar ed Mesias. Kanian, dakel so nagmaliw a proselitas ed limog na saray Griego. Amin na sarayan sengegan so nanggawa ed Antioquia a mabunan lawak parad Kristianon panaggaway babangatan.

 Panagpulong ed Saray Gentil

Maslak ed saray apasegsegang a papatumbok nen Jesus ya ataytayak a nanlapud Jerusalem so anginabang ed pananisia ra ed saray Judio labat. Balet, diad Antioquia, arum a babangatan a nanlapud Chipre tan Cirene so akisalita “ed saray mansasalitay Griego.” (Gawa 11:20, NW) Anggaman nagagawa la so panagpulong ed mansasalitay Griego iran Judio tan proselitas nen Pentecostes 33 K.P., say panagpulong ed Antioquia so ompatnag a balo. Aglambengat itan nipaarap ed saray Judio. Tua, say Gentil a si Cornelio tan say pamilya to so nagmaliw la iran babangatan. Balet kinaukolan na satan so pasingawey manlapud si Jehova pian kombinsien si apostol Pedro ed inkamatukoy na pampulong ed saray Gentil, odino totoo na nasyones.​—Gawa 10:1-48.

Diad sakey a syudad a panaayaman na baleg tan abayag lan Judion komunidad tan lapud anggapoy tanton pambubusolan ed baetan na saray Judio tan Gentiles, saray aliwan Judio so apulongan tan kinmiwas a paborabli ed maong a balita. Mapatnag a say Antioquia so naikdan na dugan atmospera parad ontan a nagawa, tan ‘dakel iray anisia.’ (Gawa 11:21) Tan sanen nagmaliw a Kristiano iray proselita, a datin nandayew ed paganon dirios, sikaray nikadkaduman akinlongan a mantasi ed arum a Gentil a mandadayew ni ed paganon dirios.

Diad impakadngel ed saray agawgawa diad Antioquia, imbaki na kongregasyon ed Jerusalem si Bernabe diman pian mangusisa. Makabat tan maaro itan a desisyon. Sikatoy sakey a taga-Chipre, a singa sakey met ed saraman so ginmapon nampulong ed saray aliwan Judio. Agla nibaloan si Bernabe ed limog na saray Gentil diad Antioquia. Ontan met, sikatoy impasen da bilang kabiangan na kaabay a komunidad a pamilyar ed sikara. * Nayarian toy mibagay ed kimey a gagawaen. Kanian “sanen [sikatoy] sinmabi, tan anengneng to so grasya na Dios, nanliket; et binilin to ran amin a mansiansia ra komon ed Katawan ed matalek a puso,” tan “dakel so totoon nikasakey ed Katawan.”​—Gawa 11:22-24.

“Saray makatunongan a rason na intalona na asasakbay a misyon diad Antioquia,” isusuheri nen manag-awaran a Downey, “et nayarin lapud diad sayan syudad et saray misionaryo so agtinmakot ed saray Judion panatiko a singa ed agawa ed sikara diad Jerusalem; ontan met a say syudad, bilang kabisera na Syria, so inuleyan na komandante na militar, kanian nanggayagaan so malalaknab a publikon ganggan tan ngalngali anggapoy karawalan na pangkat a singa agawa diad Jerusalem, a no iner et saray opisyal na Judea so ompatnag (diad sayan panaon et anggan panon) ya agmakasarag a mangamper ed saray Judion panatiko.”

Diad ontan iran paborablin sirkumstansia tan tekep na dakel a gawaen, posiblin amoria nen Bernabe a kaukolan toy tulong, tan anonotan toy kaaro ton Saulo. Akin a si Saulo, odino Pablo? Mapatnag lapud si Pablo, anggaman aliwan sakey ed saray 12 apostol, so akaawat na inka-apostol ed saray nasyon. (Gawa 9:15, 27; Roma 1:5; Apocalipsis 21:14) Kanian, matukotukoy si Pablo bilang kaiba ed panangiyabawag na maong a balita ed Gentil a syudad na Antioquia. (Galacia 1:16) Kanian si Bernabe so linma ed Tarsus, asabian toy Saulo, tan impila to ed Antioquia.​—Gawa 11:25, 26; nengnengen so kahon ed pahina 26-7.

Atawag a Kristianos Diad Panangiwanwan na Dios

Diad loob na sakey taon, si Bernabe tan Saulo et “binangatan da so dakel a katooan; et saray binangatan inngaran ira a Kristiano ya inmuna diad ed Antioquia.” Imposibli a saray Judio so pilimeron anawag ed papatumbok nen Jesus a Kristianos (ed Griego) odino Mesianista (ed Hebreo), ta agda inawat si Jesus bilang say Mesias, odino Kristo, tan sirin agmangipanengneng a sikatoy binidbir da bilang ontan diad panawag ed papatumbok to a Kristianos. Isipen na arum a say agsibilisadon populasyon so nayarin amangaran ed sikara bilang Kristianos bilang ludlurey odino panagbalaw. Anggaman ontan, ipapanengneng na Biblia a say ngaran a Kristianos et inter na Dios.​—Gawa 11:26.

 Diad Kristianon Griegon Kasulatan, say verb ya inusar parad balon ngaran, ya inkalapagan a nipatalos ya “atawag,” so lawas misiglaotan ed bengatlan labas nen say too, oracular, odino madibino. Kanian impatalos itan na saray iskolar bilang “pangibalikas na orakulo,” “madibinon panangipaamta,” odino “pangiter na madibinon ganggan odino bilin, a manbangat manlapud tawen.” Lapud saray papatumbok nen Jesus so atawag a Kristianos “diad panangiwanwan na Dios,” posibli ya indirehi nen Jehova si Saulo tan Bernabe a mangiter ed satan a ngaran.

Nantultuloy ya inusar so balon ngaran. Saray babangatan nen Jesus so agla nabaloan a sekta na Judaismo, ta nikaduma iran maong manlapud satan. Nen ngalngali 58 K.P., saray opisyal na Roma so mikabat lan maong no siopa iray Kristiano. (Gawa 26:28) Unong ed manag-awaran a si Tacitus, nen 64 K.P., say ngaran so balitado met la ed limog na dakel a totoo ed Roma.

Uusaren nen Jehova Iray Matoor To

Say maong a balita so inmaligwas a maong diad Antioquia. Lapud panamendision nen Jehova tan ed determinasyon na papatumbok nen Jesus ya itultuloy so panagpulong, say Antioquia so nagmaliw a sentro na inmunan-siglon Inkakristiano. Inusar na Dios so kongregasyon diman bilang sentro parad kilaknab na maong a balita anggad ararawin daldalin. Singa bilbilang, say Antioquia so panagpikalan nen apostol Pablo ed kada panagmisionaryon panagbaroy to.

Diad modernon panaon say seseg tan determinasyon anggaman ed isusumpa so angiter met na pankanawnawa parad kilaknab na tuan Inkakristiano, a sengeg na impakarengel na dakel ed maong a balita tan angipanengneng na panamabli ed satan. * Kanian no nidunget ka ed isusumpa lapud susuportaan moy puron panagdayew, lawas nonoten a walaan si Jehova na saray rason ed pangiyaabuloy to ed satan. Singa nen inmunan siglo, saray totoo natan so nepeg a naikdan na pankanawnawan makarengel ed Panarian na Dios tan ondapag ira ed satan. Say determinasyon mon mantultuloy a manlingkor ed si Jehova a sitotoor so kakaukolanen pian natulongan so siopaman a makagamor na suston pikakabat nipaakar ed katuaan.

[Saray paimano ed leksab]

[Kahon/Saray litrato ed pahina 26, 27]

“Ag-asalambit Iran Taon” nen Saulo

SAY unor ya inkabitla nen Saulo diad libro na Gawa antis na inyakar to ed Antioquia nen ngalngali 45 K.P. et sanen naamper so planon pamatey ed sikato diad Jerusalem tan sikatoy imbaki na saray kapananisiaan diad Tarsus. (Gawa 9:28-30; 11:25) Balet ta siam taon la’d saman so linmabas, nen ngalngali 36 K.P. Antoy ginawa to kaleganan na satan a panaon​—sakey a panat na panaon ya ag-asalambit iran taon nen Saulo?

Nanlapud Jerusalem, linma si Saulo ed saray rehyon na Sirya tan Cilicia, tan akabatan na saray kongregasyon na Judea: “Saman so manguusil ed sikatayo nensaman a panaon, natan ipupulong to so pananisia a babagbagen to nen arum a panaon.” (Galacia 1:21-23) Satan a balita so nayarin anaglawi ed aktibidad to diad Antioquia kaibay Bernabe, balet anggan antis na satan et seguradon agnanmeneng si Saulo. Kasabi 49 K.P., wala lay pigaran kongregasyon diad Sirya tan Cilicia. Say sakey et diad Antioquia, balet iisipen na pigara ya arum ed saratan so nayarin resulta na kimey nen Saulo legan na ibabagan ag-asalambit iran taon to.​—Gawa 11:26; 15:23, 41.

Panisiaan na arum ya iskolar a saray agawgawa ed bilay nen Saulo so mipetekan ed parehon panat na panaon. Diad arum a pamaakaran, say dakel a kairapan a sinagmak to bilang sakey a ‘ministro nen Kristo’ so mairap a determinaen diad panagmisionaryo to. (2 Corinto 11:23-27) Kapigan ya inako nen Saulo so aminlima a 39 a lewet manlapud saray Judio? Iner so kawalaan to sanen sikatoy amitlon alewet? Iner so akasagmakan to na ‘daakan’ ya inkipriso? Agawa ed saginonor so inkapriso to ed Roma. Walaan itayo na salaysay nipaakar ed sakey a panaon a sikatoy alewet tan nipriso​—diad Filipos. Balet anto so nipaakar ed arum? (Gawa 16:22, 23) Sakey a managsulat so mangisusuheri a si Saulo legan na sayan panat na panaon et “manpupulong nipaakar ed Kristo diad saray sinagoga na Diaspora a sengegay panamasegsegang manlapud saray relihyon tan sibil iran autoridad.”

Anagmak si Saulo na amipat ya inkakneb, balet sakey labat so indetalyi na Kasulatan, ya agawa kayarin imbinsabinsa toray sinagmak ton kairapan sanen nansulat ed saray taga-Corinto. (Gawa 27:27-44) Kanian say talora ni so nayarin agawa ed sikato legan na panagbiahe to ya agtayo amta. Dinanman odino amin na sarayan ebento et nayarin agawa ed loob na “ag-asalambit iran taon.”

Say sananey ya inkagawa ya ompatnag a mipetekan ed sayan panat na panaon so adeskribe diad 2 Corinto 12:2-5. Onia so inkuan nen Saulo: ‘Kabat ko so sakey a too ed Kristo, labin-apat taon la nensaman, ed samay nitekkiab ya angga ed komatlo a tawen, ya anggad paraiso, tan akadngel na saray maamot a salita, ya ag-ira nayarin salitaen na sakey a too.’ Mapatnag, tutukoyen nen Saulo so inkasikato. Lapud insulat to iya nen ngalngali 55 K.P., 14 taon ed asasakbay et makapawil itayo ed 41 K.P., diad kapegleyan na “ag-asalambit iran taon.”

Satan a pasingawey so seguradon angiter ed si Saulo na nikaduman aralem a pakatalos. Kasin satan so manginlong ed sikato bilang ‘apostol na saray Gentil’? (Roma 11:13) Kasin angapekta itan ed paraan na impanisip, impansulat, tan impansalita to ed saginonor? Kasin saray taon ed baetan na inkakomberti nen Saulo tan say inkatawag to diad Antioquia so onkanan kipasalan to tan pakatali-talian to parad arapen iran responsabilidad? Antokaman iray ebat ed sarayan tepet, makaseguro itayo a sanen sikatoy inimbitaan nen Bernabe pian ontulong ed pangidaulo ed panagpulong a kimey diad Antioquia, say maseseg a Saulo so sigpot a kualipikado a manumpal ed asainmin to.​—Gawa 11:19-26.

[Mapa ed pahina 25]

(Parad aktual a format, nengnengen so publikasyon)

SIRYA

Orontes

Antioquia

Seleucia

CHIPRE

DAYAT MEDITERRANEO

Jerusalem

[Credit Line]

Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Saray litrato ed pahina 24]

Tagey: Modernon-agew ya Antioquia

Pegley: Bandad abalaten ya itsura na Seleucia

Leksab: Salimbeng a bakor na Seleucia