Kasin Antam no Panon so Manalagar?

KASIN naisip mo la no panon karakel so panaon ya uusaren na totoo kada taon ed panag-alagar labat? Manaalagar iran a kalinya diad lakoan odino diad gasolinaan. Manaalagar iran paserbian diad restawran. Manaalagar ira no manpanengneng ira ed doktor odino dentista. Manaalagar ira na saray bus odino tren. On, dakerakel ya oras so nauusar ed bilay na sakey a too diad panaalagar labat ed saray bengatlan nagawa. Unong ed sakey a kalkulasyon, saray Aleman so makakadarak na 4.7 bilyon ya oras ed sakey taon diad panag-alagar labat lapud trapik! Walay angalkula a misimbangan iya ed dagup na dukey na bilay na ngalngali 7,000 a totoo.

Say panag-alagar et makapadismayan tuloy. Diad sarayan agew, ompatnag ya anggapon balot so magenap a panaon a panggawa ed amin a bengatla, tan say panisip ed arum niran bengatla a nagagawaan tayo la komon et pagmaliwen ton peteg a subok so panag-alagar. Onia so inkuan ya aminsan na autor a si Alexander Rose: “Say kapalduan kabiangan ed ot-ot ed bilay et say panag-alagar.”

Binidbir na istadista ya Amerikano a si Benjamin Franklin a say panag-alagar et mabalor a tuloy. Masulok a 250 taon lay apalabas, inkuanto: “Say panaon et kuarta.” Satan so rason no akin a saray negosyo et manaanap na paraan pian napaliisan so agnakakaukolan iran pakaabala legan na trabaho. No dakel so nagawaan ed daiset a panaon et mankabaliksan na babaleg a ganansia. Saray negosyo a direktan manseserbi ed publiko so mangiyoopresi na maples a serbisyo​—say fast food, drive-through banking, tan mipadpara​—lapud amta ran say sakey met a mamaliket ed kustomer et say agpanalagar a mabayag.

Panagdarak ed Bilay Tayo

Onia so aminsan ya inreklamo na koma-19 siglo ya Amerikanon manag-anlong a si Ralph Waldo Emerson: “Balbaleg so nadadarak ed bilay na too lapud panag-alagar!” Aganggano ni et inreklamo nen autor a Lance Morrow so makapaingongot tan makapaalipanes a panag-alagar. Balet ta  tinukoy to so “mas masilib ya ot-ot ed panag-alagar.” Anto itan? “Say pakaamta a say panaon, a mabmablin kayarian tan kabiangan na bilay na sakey, et napeperdi tan nadadarak la.” Makapaermen, balet ta tua. Nadadarak so panaon lapud say panag-alagar et magnayon lan naperperdi.

Siempre, no say bilay et aliwan antiktikey, agtanto pampagaan so panag-alagar. Balet say bilay et antikey. Nilibon taon lay apalabas, oniay komento na salmista ed Biblia: “Pitomplo a taon so dukey na pambilay mi, odino nisengeg ed kaksilan walomplo a taon; et say kapangtaan da mansagpot ni tan manermen; ta sikato so napaso ed magano, tan ontekkiab kami la.” (Salmo 90:10) Inerman so panaayaman tayo tan siopaman itayo, say bilay tayo​—saray agew, oras, minuto a niwala ed sikatayo sanen nianak itayo​—so limitado. Ingen, agtayo napaliisan iray situasyon a napipilitan itayon nadarak so arum ed satan a mablin panaon lapud panag-alagar ed saray ebento odino totoo.

Aralen no Panon so Panalagar

Maslak ed sikatayo so akalugan la ed kotsi a say drayber et naynay ton lusotan so walad unaan to a luluganan. Mabetbet, say drayber et agmet manaapura​—andian na maganat a katongtong. Siansia, agto naanosan a walay tumtumboken ton sananey a drayber. Say agto pakankaanos so pakapatnagan ya agto naaralan so manalagar. Naaralan? On, say pangamta ed no panon so panalagar et sakey a leksion a nepeg a naaralan. Anggapoy nianak a sipor lan amta to itan. Saray ugugaw so maganat a paasikaso sano narasan ira odino naaalipanesan. Sano ontakken lara insan da la’d satan natalosan a no maminsan et kaukolan da manayay manalagar parad labay da. On, lapud agnapaliisan a kabiangan na bilay so panag-alagar, say pangamta ed no panoy maanos a panalagar sano nakakaukolan et pakapatnagan na inkatakken.

Siempre, walaray maganat a situasyon a natalosan so agpakaanos. Sakey ya ugaw nin asawan laki so angibatik na asawa to ed ospital lapud mananak la tan makatunongan ya agmakaanos ed pakakaabala. Saray anghel ya anagdag ed si Lot ya ontaynan ed Sodoma so agmakaalagar lapud mataytayam si Lot. Manasingger lay kadederal, tan say bilay nen Lot tan say pamilya to so walad kapeligroan. (Genesis 19:15, 16) Balet, diad maslak a kipapasen, agpa napepeligro so bilay sano napapaskar a manalagar iray totoo. Diad saratan a kipapasen, mas maabig iray bengatla no amin et naaralan day mananos​—anggano say panag-alagar et makasengeg ed kakulangan odino kaandian na interes na sakey. Sakey ni, magmainomay so pananos no amin et naaralan to no panon so makagunggunan pangusar ed panaon legan a manaalagar. Say kahon ed pahina 5 so walaan na pigaran suhestion no panon a pagmaliwen a makagungguna tan naanosan so panag-alagar.

Agnibaliwala a say agpakankaanos et nayarin pakapatnagan lay inkamapaatagey, liknaan a say sakey et agnepeg a manalagar lapud sikatoy importantin tuloy. Parad siopaman a walaan na ontan ya awawey, saray onggendan a salita manlapud Biblia so makanan nonoten: “Say maanos ed espiritu sikato so magmaong nen say mapangta ed espiritu.” (Eclesiastes 7:8) Say inkapangta, odino inkamapaatagey, et seryoson problema ed personalidad, tan onia so ibabaga na proverbio na Biblia: “Balang sakey a mapangta ed puso sikato so makapadimla ed Jehova.” (Uliran 16:5) Sirin, say pakaaral ed panag-anos​—panaral no panon so panalagar​—et nayarin mankaukolan a nepeg tayon usisaen a maong so inkasikatayo tan say relasyon tayo ed totoo ed kaliberliber tayo.

Natumangan so Inkaanos

Gendat a naimano tayon mas mainomay so panag-alagar no kombinsido itayo a say aalagaren tayo et makanan alagaren anggaman naabala itan tan satan so onsabin siansia. Nipaakar ed saya, maabig so panmolimoli ed katuaan ya amin a masimoon a managdayew na Dios so manaalagar ed kasumpalan na alay abig iran sipan to a naromog diad Biblia. Alimbawa, ibabaga ed sikatayo na pinuyanan na Dios a salmo: “Say matunong tawiren to so dalin tan manayam diman lawas.” Sayan sipan so inyabawag met nen apostol Juan sanen inkuanto: “[Say] mangunor ed linawa na Dios onsiansia lawas.” (Salmo 37:29; 1 Juan 2:17) Malinew, no makapambilay itayo ya ando lan ando, say panag-alagar et aliwan baleg a problema. Balet ta ag-itayo manbibilay ya ando lan ando natan. Kasin realistiko ni so panongtong ed andi-anggaan a bilay?

Sakbay tayon ebatan itan, nonoten a pinalsa na Dios so inmunan atateng tayo a walaan na ilalon  manbilay ya ando lan ando. Salambengat ta abalang da itan ya ilalo sanen nankasalanan ira, sikara tan ed ananak da​—pati sikatayo. Balet, kayarin tuloy a nankasalanan ira, inyabawag na Dios so gagala ton panganggaen to iray epekto na inkatunganga ra. Insipan to so isabi na sakey a “bini,” a satan et si Jesu-Kristo.​—Genesis 3:15; Roma 5:18.

No kasin nagunggunaan itayo bilang indibidual manlapud kasumpalan na saray sipan to et desisyon tayo itan. Say panggawa ed satan et mankaukolan na panag-anos. Ta pian natulongan itayo a naaralan iyan nengneng na inkaanos, papasesegen itayo na Biblia a dalepdepen so alimbawa na sakey a dumaralos. Sikatoy mantanem na bukel tan nepeg ton manalagar a siaanos​—a gawaen so anggaay nayarian to pian asikasoen so tanem to​—anggad panagani la. Diad ontan et natumangan so inkaanos to, tan nanengneng to iray bunga na sagpot to. (Santiago 5:7) Sinalambit nen apostol Pablo so sananey ya alimbawa na inkaanos. Papanonotan to itayo nipaakar ed matoor a lalaki tan bibii nensaman. Sikaray manatalaran ed arapen diad kasumpalan na saray gagala na Dios, balet ta kaukolan day manalagar ed aturon panaon na Dios. Papasesegen itayo nen Pablo a mangalig ed saraya, “[a] lapu ed pananisia tan anos tawiren da so saray sipasipan.”​—Hebreos 6:11, 12.

On, agnapaliisan a bengatla ed bilay so panalagar. Balet ta ag-itan tuloytuloy a pansengegan na gonigon. Parad saramay manaalagar ed kasumpalan na saray sipan na Dios, satan so lapuan na gayaga. Nayarian dan panoan so panaon ed panaalagar da diad pamayubo ed maapit a siglaotan ed Dios tan panggawa’d saray kimey a mangipatnag na pananisia ra. Tan diad panamegley na pikakasi, panagaral, tan panagdalepdep, nabayuboan da so agnagiing a kompiyansa ya amin a bengatlan insipan na Dios et nagawa ed dugan panaon to.

[Kahon/Saray litrato ed pahina 5]

PAKEPAEN SO KAALIPANES LAPUD PANAG-ALAGAR!

Manplano a masakbay! No amta yo a kaukolan yoy manalagar, mangiparaan na basaen, isulat, gansilyoen, man-crochet, odino manggawa na arum a makagunggunan aktibidad.

Usaren so panaon a mandalepdep, bengatlan lalon mairap a gawaen lapud apuraan a kawalaan tayon mundo.

Mangiyabay na babasaen ed telepono pian basaen no manaalagar kayo; diad loob na limara odino samploran minuto, makabasa kayo la na pigaran pahina.

Sano manaalagar a kaibay grupo, usaren so pankanawnawa, no matukoy, pian igapo so tongtongan ed arum tan inabang iray makapabiskeg a punto ed sikara.

Mangiyan na panagsulatan odino babasaen ed luluganan yo parad ag-iilaloan iran panag-alagar.

Onlitdem, manrelaks, odino manpikasi.

SAY MATALONAN PANAG-ALAGAR ET MANUNAN NISIGLAOT ED AWAWEY TAN PANAGPLANON MASAKBAY.