“Unoren Mo so Saray Ganggan Ko et Manbilay Ka”

SIKATO so sakey a lakin malangwer, intelihenti, “maong ya ereng tan apabpabli.” Say asawa na amo to et magali tan agresibo. Lapud pirmin panggusto to ed sayan laki, inagew-agew ton sinalin tuksoen. “Agawa ed saya a danay a si Jose linma ed abung a manggawa na kimey to; et anggapo ed saman a balot so laki ed loob na abung. Et sikato so siningkat na bii ed aysing, a kuan to, Miakdol ka ed siak.” Balet si Jose, ya ilalak nen patriarka a Jacob, pinaulyan to so aysing to tan imbatikan toy asawa nen Potifar.​—Genesis 39:1-12.

Siempre, aliwan amin so ompapaliis ed makapatukson situasyon. Alimbawa, konsideraen pay kipapasen na malangwer a lakin anengneng nen Arin Solomon na kadaanan ya Israel diad saray karsada ed sakey a labi. Lapud impakaingganyo to ed masugnar a bii, “tamtampol a sikatoy tinumbok to a singa sakey a baka ya onla ed panagpartian.”​—Uliran 7:21, 22, New International Version.

Saray Kristiano so nasisimbawa ya “ibatikan [da] so lawanan.” (1 Corinto 6:18) Oniay insulat nen apostol Pablo ed malangwer nin Kristianon babangatan a si Timoteo: “Taynan ka ed saray ibibeg ya inuugaw.” (2 Timoteo 2:22) Sano nipaarap ed saray situasyon a manasagyat na pilawanan, pikalugoran, odino arum niran mauges ed moral, nepeg met a mapekder tayon ibatikan itan a singa ed ginawa nen Jose ed asawa nen Potifar. Anto so ontulong ed sikatayon determinadon manggawa ed satan? Diad koma-7 a kapitulo na libro na Biblian Uliran, mangiiter ed sikatayo si Solomon na makanakanan simbawa. Agto lambengat sinaglawi iray bangat a manalimbeng ed sikatayo manlapud saray kasiliban na imoral a totoo noagta inwalwal to met so metodo ra diad malinlinew ya impaneskribe to’d eksenan nipaakar ed malangwer a lakin sasagyaten na sumayet a bii.

‘Ibedber Moray Pananontonan Ko ed Saray Gamet Mo’

Ginapoan na ari itan diad simbawa na singa sakey ya ama: “Ana’ko, unoren mo so saray salitak, tan iyatol mo so saray ganggan ko ed sika. Unoren mo so saray ganggan ko et manbilay ka; tan say tunong ko a singa say bukel na matam.​—Uliran 7:1, 2.

Sikayoran atateng, nagkalautla’d saray ama, so walaan na inter-Dios a responsabilidad ya ibangat iray anak da ed saray estandarte na Dios nipaakar ed maong tan mauges. Sinimbawa nen Moises so kaamaan: “Saraya a salita, ya iganggan ko ed sika ed sayan agew, nepeg da so ontatak ed pusom; tan nepeg mo ya ibangat iraya a sankakulian ed saray anak mo, tan nepeg mo ra a tongtongen kapagno manyurong ka ed abung mo, tan kapagno manakar ka ed dalan, tan kapagno mandukdukol ka tan kapagno ombangon ka.” (Deuteronomio 6:6, 7) Tan oniay insulat nen apostol Pablo: “Sikayo ya atateng, agyo ilagyat a pasanoken so saray anak yo: noag ingen bangatan yo’ra ed kadudusa tan panamilin na Katawan.” (Efeso 6:4) Kanian, saray bilin na sakey ya ateng a kaukolan a pablien, odino ikday importansia et seguradon lalaktipen na saray panonot, pananontonan, tan ganggan a naromog ed Salita na Dios, say Biblia.

Nayarin kalaktip ed panangibangat na ateng iray arum nin regulasyon​—saray totontonen ed loob na pamilya. Saraya so pankaabigan na saray membro na pamilya. Tua, dependi ed saray pankaukolan, nayarin manduruma iray totontonen ed nanduruman pamilya. Anggaman ontan, obligasyon na atateng a desidien no anto so sankaabigan parad pamilya ra. Tan saray papawalaen dan totontonen so kaslakan lan balikas na puron panangaro tan panangiyansakit da. Say simbawa ed saray kalangweran et kaukolan dan tuloken irayan totontonen pati met iray Makasulatan a bangat ya ibabangat na kaatengan da. On, kaukolan ya ikuenta iratan a bilin a ‘singa bukel na matam’​—a sasalimbengan iratan tekep na pirmin panangasikaso. Ontan so gawaen pian napaliisay makapatey ya epekto na pangibaliwala ed saray estandarte nen Jehova tan diad ontan et “[mantultuloy a] manbilay.”

“Ibedber mo ra [saray pananontonan ko] ed saray tamurom [“gamet,” NW],” intuloy nen Solomon, “isulat mo ra ed tapew na tapi na pusom.” (Uliran 7:3) No panon a saray gamet et sankanengneng na mata tayo tan makana iratan ed pakasumpal na saray gagala tayo, saray leksion a naaralan manlapud Makasulatan a panamabaleg odino manlapud impakagamor na pikakabat ed Biblia so lawas onkanan  panonot tan giya ed amin a gawaen tayo. Nepeg tayon ipaslep iratan a pananontonan ed kapusoan tayo, a pagmaliwen iratan a kabiangay inkatoo tayo.

Lapud agto nilingwanan so kaimportantian na kakabatan tan pakatalos, oniay isisimbawa na ari: “Kuan mo ed kakabatan, Sika so agik a bii; tan tawagen mo so pakatalos a kanayon mo a bii.” (Uliran 7:4) Say kakabatan et say abilidad ed suston kausar na inter-Dios a pikakabat. Kaukolan a pablien tayo so kakabatan a singa inad-aron agin bii. Anto ta so pakatalos? Satan so abilidad a panebek ed sakey a pamaakaran tan pakalay kabaliksan na satan no talosay pansisiglaotan na saray nanduruman kabiangan tan say intiramintin pamaakaran. Nepeg ya ontanlay inkaapit na pakatalos ed sikatayo a singa sakey a maap-apit a kaaro.

Akin a kaukolan tayon tumboken so Makasulatan a panangipasal tan bayuboan so inkaapit ed kakabatan tan pakatalos? Ta pian “niyagel [so inkasikatayo] a manlapu ed sankaili a bii a mangoltit ed saray salita to.” (Uliran 7:5) On, say panggawa ed satan so manalimbeng ed sikatayo manlapud maamuyot tan makaayat iran paraan na sakey a sankaili, odino dayo​—imoral a too. *

Nabet na Kalangweran a Laki so ‘Masilib a Bii’

Insan deneskribe na ari na Israel so eksenan naimatonan ton mismo: “Ed dorongawen na abung ko ninmengneng ak ed takilingan ko; et apatnagan ko ed saray karaklan, nibiig ko ed saray tobonbalo, so sakey a tobonbalo ya andian na pakatalos. Ya onlalabas ed pulong ed asingger ed suyok to; tan linma ed dalan ed abung to, dia ed mankapisdem, ed labi na agew ed pegley labi tan dia ed kabilungetan.”​—Uliran 7:6-9.

Say bintana a tinandagan nen Solomon so walaay hamba​—mapatnag et singa sakey a bastidor a walaan na saray liston tan anganko et maartin naukitan. Diad pansirunget et ombibilunget la iray lansangan. Anengneng to so sakey a kalangweran a laki a nagkalautlan mainomay a natukso. Lapud andiay pakatebek, odino kakabatan, sikatoy andian na pakatalos. Maseguron amta to no anton klasen lugar so nilooban to tan no antoy pansumpalan to diman. Say kalangweran so inmasingger ed ‘suyok na bii,’ a paarap la iman ed abung na bii. Siopa ta iyan bii? Anto tay getma to?

Intuloy na maimanon ari: “Nia, diman sikato so abeten na sakey a bii ya akakawes na inka-balangkantis, tan masilib a puso. (Sikato so maingal tan mangaganat; saray sali to so agmanayam ed abung to: Natan ta sikato so wala ed saray palaway a pasen, tan ed balang suyok.)”​—Uliran 7:10-12.

Napatnagan la ed panangawes na sayan bii no antoy inkatoo to. (Genesis 38:14, 15) Agmasimpit so panangawes to, singa sakey a balangkantis. Niarum ni, sikatoy masilib ed puso to​—say kanonotan to et “sililiput,” say getma to et “masilib.” (An American Translation; New International Version) Sikatoy garambasal tan benger, malabir tan masugnar, maingal tan mapilit, masebeg tan matangas. Imbes a mansiansia ed abung, labalabay toy ombetbet ed saray plasa, a mansanibsanib ed saray sukong na karsada ta pian mamatit ed biktimaen to. Sikatoy manatalaran ed singa onian kalangweran.

‘Dakel a Pananangguyor’

Diad ontan et nabet na kalangweran so garatigit a bii a walaay masilib a plano. Talagan saya so angalay imano nen Solomon! Oniay salaysay to: “Sikato so inerel to, tan sikato so inangoban to, tan ed maramag a lupa inkuan to ed sikato; Saray bagat [a pandurungoan] na bagbagat ed pipapakna wala ed siak; ed sayan agew binayaran ko so saray sipan ko. Kanian pinmaway ak ya onabet ed sika, a maseeseet a mananap ed lupam, et aromog ta ka.” ​—Uliran 7:13-15.

Saray bibil na sayan bii so maamuyot. Sipapakpel tan mataletalek ton imbalikas iray salita to. Amin ya ibaga to so inas-asigta pian naingganyo so kalangweran. Diad impangibaga ton angiyapay na saray bagat a pandurungoan ed saman a mismon agew tan nambayar na saray sipan to, ipapasagilig ton sikatoy ag-onkukulang ed espiritual. Saray bagat a pandurungoan ed templo diad Jerusalem et laktipen toy karne, arina, larak, tan alak. (Levitico 19:5, 6; 22:21; Numeros 15:8-10) Lapud say mangisaklang tan say pamilya to so makapibiang ed sarayan bagat a pandurungoan, ipapalikas ton dakel so naakan tan nainum ed abung to. Mapatpatnag so nagawa: Say malangwer a laki so makapanliket diman. Say bii so pinmaway ed abung to pian sikatoy anapen to. Agaylan makapatenyeg​—no naatitan so sakey. “Peteg a walay aanapen to,” so kuan na sakey ya iskolar na Biblia, “balet talaga ta’n aanapen to iyan nikabkabiig a polano? Say makulangkulang lambengat​—nayarin sayan too​—so manisia ed sikato.”

 Kayari ton pinagmaliw so inkasikato a makapaayat diad panangawes to, diad maatit iran salita to, diad lakap to, tan diad taway na saray bibil to, inusar met na mangaayat a bii so pakaangob. Inkuanto: “Imbilkag ko so dukolan ko a pati saray tandakan ya inalong, pati saray gulisan ya abe-abel ya inaramey na Ehipto. Binalingitan ko so dukolan ko ed mirra, saray aloe, tan kanela.” (Uliran 7:16, 17) Marakerakep so impangitarya to ed dukolan to diad saray makolor a lienzon nanlapud Ehipto, tan pinabalingitan to itan na saray pinilin mirra, saray aloe, tan kanela.

“Gala, mantuyaw ita ed aro angga ed kabuasan,” intuloy ton inkuan, “manligliwa ita ed saray aro.” Say imbitasyon et aliwa lambengat a mangan iran dua. Say isisipan to et panliketay piakdol ed sikato. Parad sayan kalangweran a laki et saman a pananagyat et pakasalian tan makapalikliket! Bilang pangayat ni et, inkuan to: “Ta say laki andi ed abung; linma ed andukey a kurang: Sikato angitarok na sansupot a kuarta ed sikato; onsabi ed abung no tulaw.” (Uliran 7:18-20) Impaseguro to ed laki a bulobulos ira ta say masiken to so linman nambiahe lapud negosyo tan mabayag ni so isabi to. Agaylan maabilidar iyan bii ed panamalikdo ed sayan kalangweran a laki! “Ed dakel a makaanlay a bitla to sikato so patuloken [“tangguyoren,” NW] to; ed panagkoltit na saray bibil to sikato so napilitan to.” (Uliran 7:21) Say sakey so kaukolan a singa si Jose ta pian naresistian to iyan pananangguyor. (Genesis 39:9, 12) Kasin mipara iyan kalangweran a laki ed kualidad?

‘Singa Sakey a Baka ya Onla ed Panagpartian’

“Ontumbok so laki ed sikato a tampol,” kuan nen Solomon, “singa, sakey a baka ya onla ed panagpateyan [“panagpartian,” NW], odino singa sakey ed saray golonggolong ed panagpukokan ed atiwel; angga ed sakey a pana talosen to so altey to; singa sakey a manok a mansiglat ed kalot, tan agto amta a sikato so nipaakar ed bilay to.”​—Uliran 7:22, 23.

Parad kalangweran et talagan mairap itan a resistian. Diad impangibaliwala to la ed pakatebek to, sikatoy tinumbok to a ‘singa sakey a baka ya onla ed panagpartian.’ No panon a say akagolonggolong a too et agto napaliisay kadusa to, ontan met lay inkaplag na sayan kalangweran ed kasalanan. Agto anengneng so kapeligroan anggad say “pana [et] talosen to so altey to,” salanti, anggad sikatoy nasugatan a pansengegay ipatey to. Say patey et nayarin pisikal lapud ipapaarap to so inkasikato ed makapatey iran sakit a makaalis lapud pisekso. * Say sugat so pansengegan met na ipapatey ed espiritual; “nipaakar ed [mismon] bilay to.” Say inkatoo tan say bilay to so apektado lan tuloy, tan sikatoy seryoson akapankasalanan ed Dios. Diad ontan et inapura toy ipatey to, a singa sakey a manok ya apatitan!

“Agka Komon Nabalang ed Saray Basbas To”

Diad impakala na leksion ed anengneng to, oniay impaseseg na makabat ya ari: “Natan sirin, ana’ko, dengelen yo ak, tan talinengen yo so saray salita na sangik. Say pusom agkomon onkiling ed saray dalan na satan a bii, agka komon nabalang ed saray basbas to. Ta sikato impasag to so dakel ya asugat: on, amin a pinatey to sikara so makapanyari ya ehersito. Say abung to sikato so dalan ed Sheol, a mamalasor ed saray silir na patey.”​—Uliran 7:24-27.

Mabitar, say simbawa nen Solomon et arawian so makapatey iran dalan na sakey ya imoral a too ta pian ‘mantultuloy a manbilay.’ (Uliran 7:2) Agaylan nipanpanaon iyan simbawa natan! Maseguron kaukolan a paliisan iray lugar a naynay a lalaen na saramay manatalaran a manbiktima. Akin a pakalotan ka diad iyakar mo ed saratan a pasen? On, akin a sika so magmaliw ya “andian na pakatalos” tan manteyengteyeng ka ed dadalanan na “sankaili”?

Say “biin sankaili” ya anengneng na ari so angingganyo ed kalangweran a laki diad imbitasyon a “manligliwa ita ed saray aro.” Agta dakel a tobonbalo​—nagkalalo la ed bibii​—so naabuso ed mipadparan dalan? Balet konsideraen iya: Sano salien na sakey ya ingganyoen to ka ed agmanepeg a pisekso, kasin satan so tuan panangaro odino sinisiblet a kagletay laman? Akin a say lakin petepeteg a mangaaro ed sakey a bii et piliten ton sumlangen so inkipasal to bilang Kristiano pati met lay konsiensia to? “Say pusom agkomon onkiling” ed saratan a dalan, isisimbawa nen Solomon.

Kaslakan a saray salita na manag-ingganyo et maamuyot tan inas-asigta. Say pamasiansian lawas a wala’d sikatayo so kakabatan tan pakatalos so ontulong ed sikatayon natebek iray bengatla. Diad agbalot pangibaliwala ed ingganggan na Dios et nasalimbengan itayo. Kanian, komon ta lawas tayon pambanikelan ya ‘unoren so linawa na Dios ta pian mantultuloy a manbilay,’ magnayon ni ingen.​—1 Juan 2:17.

[Saray paimano ed leksab]