Kasin Nepeg Mon Panisiaan Itan?

PANGGUGUNAETAN na mantaoy 12 ya estudyante a talosan so manuna iran prinsipyo na algebra. Say maestro to so angiparungtal ed klase na singano malinew a kalkulasyon unong ed algebra.

“Ipasen a say x=y tan ipasen iratan a dua a walaan na balor a 1,” so impangigapo to.

‘Singa makatunongan itan,’ so inisip na estudyante.

Balet kayari na apatiran linya na lohikon kalkulasyon, say maestro so akapawala na makapakelaw a resulta: “Sirin, say 2=1!”

“Pruebaan yo pan aliwa itan,” so angat to ed awetwet iran estudyante to.

Lapud limitadon pikakabat to ed algebra, ag-amta na ugaw nin estudyante no panon ton pruebaan ya aliwa itan. Kada kundang ed kalkulasyon et singa duga. Diad ontan, kasin panisiaan to la iyan nikaduman konklusyon? Sakey ni, say maestro to so mas mikabisado ed matematika nen say sikato. Siempre andi! ‘Agko la kaukolan a pruebaan ya aliwa iya,’ so ninonot to. ‘Unong ed sentido komon et agmakatunongan iya.’ (Uliran 14:15, 18) Amta to ya anggan say maestro to nisay siopaman ed kaklase to et agmalabay a mangisalat na duaran dolyar parad sakey a dolyar!

Asabi panaon et nalmoan na estudyante ed algebra so lingo ed impanguenta. Kaleganan, imbangat ed sikato na eksperiensia so makanan leksion. Anggano say sakey a walaan na malaklaknab a pikakabat et mangiparungtal ed sakey ya inuksoy a maong tan ompatnag ya agnasuppiat ya argumento, say dumerengel so agkaukolan a manisia ed makulangkulang a konklusyon lapu labat ta agto ni napruebaan ya aliwa itan. Diad tua, say estudyante so manutumbok ed praktikal a maong a prinsipyo na Biblia a naromog diad 1 Juan 4:1​—ya agtampol manisia ed amin a bengatlan narengel mo, anggano ompatnag a nanlapu’d walaan na autoridad.

Agkabaliksan na saya ya ipasoot mo lan panisiaan iray akauna lan ideya. Lingo so pangibaliwala ed impormasyon a makauman ed lingo iran panmoria. Balet agkayo nepeg a “nagalaw a tampol ed kalakal yo” lapud pananesdes na sakey a mankuan a walaan na matalonggaring a pikakabat odino autoridad. (2 Tesalonica 2:2) Siempre, tataktikaan labat na maestro iray estudyante to. Balet no maminsan, walaray makapuy ya epekto na saratan. Saray totoo so nayarin pirmin “mapalikdo diad pamalesa na lingo.”​—Efeso 4:14; 2 Timoteo 2:14, 23, 24.

Kasin Dugan Naynay Iray Eksperto?

Anggan panon lay pikakabat da, saray eksperto ed dinanman a lawak so walaan na mansusumlangan iran ideya tan manguman-uman iran opinyon. Alaen pan alimbawa so nagagawan debati diad siensia na medisina nipaakar ed manuna iran sengegan na sakit. “Say relatibon importansia na atawir tayo iran walewaleng kontra’d kaliberliber a binalegan iran sengegan ed pansasakit so pirmin pandedebatian ed limog na saray sientista,” insulat na sakey a propesor ed medisina diad Harvard University. Saramay walad tatawagen a grupo na determinist (mananisia ed pilosopikon doktrina ya amin ya ebento, pati kiwas na too, so sigpot lan inggeter na ontumbok iran nagawa) so manisian maong a saray gene tayo so walaan na agnasuppiat a betang ed pakawalaan tayo na nanduruman sakit. Balet, isusuppiat na arum a say kaliberliber tan estilo na kabibilay so manuna iran sengegan ed pansasakit na too. Diad namparan dapag et maples dan tukoyen iray impanaral tan estadistika pian suportaan so kaso ra. Anggaman kuan, tuloy ni so debati.

Say sankabantogan ed saray matudio so aminpigapigan apaneknekan lan aliwa, anggaman say imbangat da et singa agnasuppiat ed saman. Si Aristotle so deneskribe na pilosopo a si Bertrand Russell bilang sakey ed “sankaimpluensiaan ed amin a pilosopo.” Ingen, impabitar met nen Russell a dakel ed saray doktrina nen Aristotle et “sigpot a palso.” “Diad intiron modernon panaon,” insulat to, “ngalngalin amin ya inyaligwas ed siensia, ed lohiko, odino ed pilosopiya et kaukolan a direktan onkontra ed saray babangatan nen Aristotle.”​—History of Western Philosophy.

“Say Lingon Tatawagen a ‘Pikakabat’”

Saray inmunan Kristiano so seguradon akaabet na dakel a babangatan na bantog iran Griegon pilosopo, a singa di Socrates, Plato, tan Aristotle. Saray de-aral a totoo ed saman a panaon so angipasen ed inkasikara bilang superyor ed inkautek nen saray maslak a Kristiano. Pigpigara ed saray babangatan nen Jesus so impasen a “makabat unong ed laman.” (1 Corinto 1:26) Diad tua, impasen na saramay akapanaral ed saray pilosopiya ed saman a panaon a say papanisiaan na saray Kristiano et “kakulangkulangan” odino “anggapoy kabaliksan.”​—1 Corinto 1:23; Phillips.

No sakey ka ed saramay inmunan Kristiano, kasin  nasagyat ka ed makatangguyor iran panagkatunongan na saray mautek ed saman a panaon odino mandinayew ka ed panangipatnag day kakabatan? (Colosas 2:4) Anggapoy rason parad satan, unong ed si apostol Pablo. Pinanonotan toray Kristiano a momoriaen nen Jehova “so kakabatan na saray makabat” tan say “pakatalos na saray matudio” ed saman a panaon bilang kakulangkulangan. (1 Corinto 1:19) Intepet to: “Anto ta’y nipanengneng na saray pilosopo, say managsulat tan say kritiko na sayan mundo parad amin a kakabatan da?” (1 Corinto 1:20, Phillips) Anggaman ed pirmin inkautek da, saray pilosopo, saray managsulat, tan saray kritiko ed panaon nen Pablo so ag-akapawala na peteg ya ebat ed saray problema na katooan.

Kanian naaralan na saray Kristiano a paliisan so inkuan nen apostol Pablo a “saray pansusumlangan na say lingon tatawagen a ‘pikakabat.’” (1 Timoteo 6:20, NW) Say rason no akin a tinawag nen Pablo itan a pikakabat a ‘palso’ et andian itan na sakey ya importantin sengegan​—sakey a basiyan odino reperensian nanlapud Dios a pakasurian na saray teorya ra. (Job 28:12; Uliran 1:7) Lapud andian na satan, tan ontan met lapud binulag na baleg a manamalikdo, si Satanas, saramay manisnisia ed ontan a pikakabat so agbalot makapan­ilalon makaromog ed katuaan.​—1 Corinto 2:6-8, 14; 3:18-20; 2 Corinto 4:4; 11:14; Apocalipsis 12:9.

Say Biblia​—Apuyanan a Giya

Agbalot nanduaruwaan na saray inmunan Kristiano ya imparungtal la na Dios so linawa, gagala, tan saray prinsipyo to ed Kasulatan. (2 Timoteo 3:16, 17) Saya so analimbeng ed sikara manlapud pagmaliw a ‘naderal lapu ed pilosopiya tan andi kakanaan a panamalingo, unong ed daan ya ugali na totoo.’ (Colosas 2:8) Ontan met so situasyon natan. Midumaan ed makawetwet tan mansumlangan iran opinyon na totoo, say apuyanan a Salita na Dios so mangitatarya na malet a pundasyon a napangibasiyan tayo ed saray sisiaen tayo. (Juan 17:17; 1 Tesalonica 2:13; 2 Pedro 1:21) No anggapo itan et nidunget itayo ed imposiblin kipapasen a panggugunaet a mangipaalagey na bengatlan putel diad aliwan pulidon kipapasen na saray teorya tan pilosopiya na too.​—Mateo 7:24-27.

‘Balet maya pa ni,’ nayarin ikuan na sakey. ‘Agta tua a saray katuaan na siensia so mangipapanengneng a say Biblia et nalilingo tan sirin agla napanmatalkan nen say lawas-manguuman iran pilosopiya na totoo?’ Alimbawa, inkuan nen Bertrand Russell, a “sinuppiat di Copernicus, Kepler, tan Galileo si Aristotle pati met lay Biblia diad impangiletneg ed panmoria a say dalin et aliwan sentro na uniberso.” (Kien miray italiko.) Tan agta tua a natan, alimbawa, saray mananisia ed palsa so mangipipilit ya ibabangat na Biblia a say dalin et apalsa ed loob na anemiran agew a tunggal 24-oras, bangta ipapatnag na amin a katuaan a say dalin a mismo et binilyon lay taon to?

Diad tua, ag-ibabaga na Biblia a say dalin et sentro na uniberso. Satan so bangat na saray lider na iglesia ya agmismon manutumbok ed Salita na Dios. Napatnagan ed salaysay na Genesis nipaakar ed palsa a say dalin et binilyon lay taon to tan ag-ibabaga na satan a say kada agew na panamalsa et 24 oras. (Genesis 1:1, 5, 8, 13, 19, 23, 31; 2:3, 4) Say matuan panmoria ed Biblia so mangipapanengneng ya anggaman aliwa itan a libron pan­aralan ed siensia, seguradon aliwa itan ya “andian na kabaliksan.” Diad tua, satan so sigpot a mitunosan ed apaneknekan a siensia. *

Say “Pakayari na Panagkatunongan”

Anggaman dakel ed saray babangatan nen Jesus et ordinaryo labat a lalaki tan bibii, a nayarin limitadoy inaral da, sikaray walaan na sananey ya inter na Dios a pakasarag. Antokaman so eksperiensia ra ed bilay, amin so naikdan na pakayarin mankatunongan tan saray abilidad a manisip. Pinaseseg nen apostol Pablo iray kapara ton Kristiano a sigpot dan usaren so “pakayari na panagkatunongan” da pian “paneknekan [ed inkasikara] so maong tan aawaten tan nagnap a linawa na Dios.”​—Roma 12:1, 2, NW.

Lapud inter ed sikara na Dios a “pakayari na panagkatunongan,” malinew ya atalosan na saray inmunan Kristiano a dinanman a pilosopiya odino bangat ya agmitunosan ed imparungtal na Salitay Dios et anggapoy kana. Diad arum a kaso saray makabat a lalaki ed panaon da so, diad tua, et “aamperen da so katuaan” tan ibabaliwala ra so ebidensian walad kaliberliber da a wala so Dios. “[Anggaman] kuan dan makabat ira, nagmaliw iran makulangkulang,” insulat nen apostol Pablo. Lapud impulisay da so katuaan nipaakar ed Dios tan say gagala to, “nagmaliw iran maapa ed panagkatunongan da, et say mureng a puso ra naklepan.”​—Roma 1:18-22; Jeremias 8:8, 9.

Saraman so mangipipilit a sikaray makabat so mabetbet a mangikuan na singa na onia “Anggapo so Dios” odino “Say Biblia so agnepeg a panmatalkan” odino “Aliwa irayan ‘kaunoran ya agew.’” Saratan ya ideya et kakulangkulangan ed imaton na Dios a singa say pangikuan a say “2=1.” (1 Corinto 3:19) Antokaman ya autoridad so pangipasen na totoo ed inkasikara, agmo nepeg ya awaten iray konklusyon da no onsumlang iratan ed Dios, mangibaliwala ed Salita to, tan manumlang ed sentido komon. Diad kaunoran, say makabat a kurang so lawas a ‘naromog a say Dios komon so matua, balet balang too matila.’​—Roma 3:4.

[Paimano ed Leksab]