No Panon Tayon Nabayuboan so Birtud

UUKERAN na saray diksyunaryo natan so “birtud” bilang “inkaekselenti ed moral; kamaongan.” Satan so “dugan kiwas tan kaisipan; kamaongan na walna.” Inkuan na lexicograpon si Marvin R. Vincent a say orihinal a klasikon talos na Griegon salita ya impatalos a “birtud” et mankabaliksan na “inkaekselenti ed antokaman a nengneng.” Agpankelawan sirin a no maminsan et irayrayew bilang birtud iray kualidad a singa say inkamakabat, pakpel, dilin-disiplina, inkasimbang, panangabagey, inkaanos, inkamatua, inkamapaabeba, tan katooran. Naukeran met so birtud bilang “katutulok ed maptek ya estandarte.”

Diad siopan estandarte na inkaekselenti, kamaongan, tan kaptekan so nepeg tayon tuloken? “Unong ed matalonan teolohiya ed pilosopiya na moral ,” inkuan na magasin a Newsweek, “impankakasakey na panduaruwa a resulta na Pilosopikon pakurang nensaman so amin ya ideya nipaakar ed duga tan aliwa diad pamaakaran na personal a panlabay, base ed emosyon odino unong ed kultura.” Balet kasin magenap lan pakadeterminaan na duga tan aliwa so panlabay labat? Andi. Pian nabayuboan tayo so birtud, kaukolan tayoy napanmatalkan ya estandarte na maong tan mauges​—sakey ya estandarte a pangibasian ed kiwas, awawey, odino kualidad no kasin duga odino aliwa.

Say Alenleneg a Tuan Lapuan na Moral Iran Estandarte

Wala labat so saksakey a tuan Lapuan na saray estandarte ed moralidad​—say Manamalsa na katooan, si Jehova a Dios. Ag-abayag kayari ton pinalsa so inmunan too, si Adan, inter nen Jehova a Dios iyan ganggan ed laki: “Nayarian mo so mangan na labay mo ed amin a kiew na tanamanan. Ingen ta say kiew na pakaamtaan mo na maong tan mauges, agmo nepeg a panganan: ta dia ed agew a pangan mo ed satan ompatey  ka.” (Genesis 2:16, 17) Nikaduma so impanawag nen Jehova a Dios ed kiew pian ipatnag a sikato labat so makanepegan a mandesidi ed no anto so maong tan mauges parad saray pinalsa to. Diad ontan et saray estandarte na Dios ed maong tan mauges so nagmaliw a basian ed pangukom, odino panetermina, ed saray gawa, panmoria, tan walna na too. No anggapo iratan ya estandarte et agtayo nibiig so duga tan aliwa.

Say ganggan nipaakar ed kiew a pakaamtaan na maong tan mauges et angiter ed si Adan tan Eva na pampilian​—ontulok odino ag-ontulok. Parad sikara, say birtud et kabaliksan toy katutulok ed satan a ganggan. Asabi panaon, nagkalalo nin imparungtal nen Jehova no antoray makapaliket tan agmakapaliket ed sikato, tan impaikurit to iya ed Biblia parad sikatayo. Say pamayubo sirin ed birtud et mankabaliksan na itulok tayo ed saray matunong ya estandarte nen Jehova a nidatak ed Kasulatan.

Ikabisadon Maong Iray Estandarte na Dios

Lapud si Jehova a Dios so nandesidi ed saray estandarte ed maong tan mauges tan imparungtal to iratan ed Biblia, agta nepeg tayon ikabisadon maong iratan? Insulat nen apostol Pablo: “Amin a sulat ya impuyan na Dios sikato met so maabig a pakaaralan, pakasumalan, pakasimbawaan, tan pakapanontonan a sikato so wala ed katunongan. Pian say too na Dios anggapo komon so pankulangan to, a nabangatan a maong ed amin a gawa a maabig.”​—2 Timoteo 3:16, 17.

Alimbawa, konsideraen pay agsuston impakatalos nen Kunihito, ya asalambit ed inmunan artikulo, nipaakar ed panangipatnag na kapaabebaan unong ed panmoria na kultura to. Tinmulong ed sikato ed saginonor so impangusisa ed saray estandarte ed Kasulatan a gawaen itan diad mas balansi a paraan. Talagan ipapaseseg na Biblia so kapaabebaan, tan susuppiaten na satan so alabas a kompiyansa tan inkamapalakbat. (Uliran 11:2; Miqueas 6:8) Ingen, sanen imbinsabinsa nen apostol Pablo iray kualipikasyon parad “betang a manangasikaso,” sinaglawi toy “pandampot” ed satan a pribilihyo. (1 Timoteo 3:1, NW) Sayan “pandampot” et kaukolan a gawaen ya agmantatangsit odino mapalakbat tan agmet melmelagen na sakey so inkasikato.

Antoy ibabaga na Biblia nipaakar ed inkaekselenti ed moral diad pamaakaran na negosyo? Say pangagamil na kuestionabli iran paraan odino agpanumbok ed saray regulasyon na gobierno tan saray ley ed buis so kaslakan ya agamil ed panagnegosyo natan. Balet, antokaman so gagawaen na arum, say estandarte na Biblia et ‘manbilay itayo a sigagalang [“simamatua,” NW] dia ed saray amin a bengatla.’ (Hebreos 13:18) Kanian, nabayuboan tayo so birtud diad pagmaliw a matua tan agmanangiduma ed saray amo, empleado, kustomer, tan saray gobierno. (Deuteronomio 25:13-16; Roma 13:1; Tito 2: 9, 10) Peteg a mangiyaalibansa na talek tan pabor so inkamatua. Tan say panggawa na saray kaletan et mabetbet a mangamper ed saray agpantatalosan tan problema a nayarin onlesa lapud “ag-iilaloan a nagawa.”​—Eclesiastes 9:11, NW; Santiago 4:13, 14.

Say sananey nin pamaakaran a kaukolan tayon bayuboan so birtud et diad panagkawes tan panag-ayos. Nanduruma iray kaliktan ya estilo ed panagkawes unong ed kultura, tan nayarin mabiskeg so desdes a mibansag ed sankabaloan iran estilo tan uso. Balet akin a nepeg tayon tumboken so kada uso odino moda ya ompaway? Papasakbayan itayo na Biblia ya ‘agmiabobon unong ed sayan mundo.’ (Roma 12:2) Imbes a manggawa na saray totontonen, onia so insulat nen apostol Pablo diad inkipuyan: “Saray bibii a manpales ira na masimpit, a manparakep ira na mabinta tan madangka; aleg ed saray buek a nilaga, tan balitok odino perlas odino kawes ya angkabli; Noag ingen dia ed saray maabig a gawa.” (1 Timoteo 2:9, 10) Sayan manunan estandarte so onaplika ed bibii tan lalaki. Siempre, ikokonsidera met so marakep a panduruma ed estilo lapud kultura odino personal a panlabay.

Ipapabidbir met na Biblia so imoral iran agamil a mabitabitar a kokondenaen na Dios. Diad 1 Corinto 6:9, 10, nabasa tayo so pasakbay: “Agyo amta kasi ta saray agmatunong agda natawir so panariay Dios? Agki patitilaan: anggan saray managlawan, anggan saray manangigalang ed talintao, anggan saray manasingger ed agda asawa,  anggan saray binabai, anggan saray milawanan ed kapara ra a laki, Anggan saray matakew, anggan saray maagum, anggan saray managbuanges anggan saray managpabanday, anggan saray managpatubo, agda natawir so panariay Dios.” Tinmulong iyan teksto ed si Maria, ya asalambit ed inmuna, a namoria a say relasyon to ed si Juan et sumlang ed estandarte na inkaekselenti ed moral ya inter na Manamalsa, tan nepeg ton pakseten itan no labay ton nagamoran so abobon na Dios. Malinew, diad pamayubo ed birtud et kaukolan tayon ikabisadon maong iray estandarte nen Jehova.

Ipapuson Aralen

Say birtud et aliwa labat a basta ipaliis ed mauges. Walaan itan na biskeg ed moral. Say maong a too et walaan na kamaongan. Say “birtud,” inkuan na sakey a propesor, “et kaukolan ya ipapuso tan iyulo ya aralen.” Sirin, nagkalalo ni so nakaukolan nen say pangikabisado labat ed Salita na Dios diad pamabayubo’d birtud. Mankaukolan itan na panagdalepdep ed no antoy nisulat ditan pian manleppua so pisasalamat tayo ed si Jehova tan napakiwas itayon mangiyaplika ed Makasulatan iran prinsipyo ed bilay tayo.

“Agayla so panangarok ed ganggan mo!” so inkelyaw na salmista. “Sikato so dalepdep ko ed amin ya agew.” (Salmo 119:97) Tan insulat nen Arin David: “Nanodnonotan ko so saray inmuna ya agew; manumameng ak ed amin a gawagawam [na Dios]; mantaltaliwa ak ed gawa na limalimam.” (Salmo 143:5) Kaukolan tayo met ya itekep bilang importantin kabiangan na panagaral tayo ed Biblia tan ed nibase’d Biblia iran publikasyon so masimoon a panagdalepdep.

Tua, nayarin sakey ya angat so pangiganay panaon parad maseet a panagaral tekep na panagdalepdep. Balet pian gegemtanen so birtud et kakaukolanen so panganamot tayoy panaon manlapud arum ya aktibidades. (Efeso 5:15, 16) Si Aaron, a mantaon na 24, so anganamot na ontan a panaon kada agew diad ibangon ton mas masakbay na 30 minutos nen say datin ibabangon to. Insalaysay to: “Diad pilimero, basaen ko labat so Biblia ed kapalduay oras. Agano ni so impakamoriak ed kaimportantian na panagdalepdep. Kanian natan et igaganak lay kapaldua na satan ya oras pian dalepdepen so binasak. Talagan makatumang iya.” Nagawaan ed arum a panaon so panagdalepdep. Onia so inkanta nen David diad marakep a kanta to ed si Jehova: “Nodnonoten ta ka no wala ak ed dukolan ko.” (Salmo 63:6) Tan insalaysay na Biblia: “Pinmaway si Isaac ed uma a nandalepdep nen ngarngarem la.”​—Genesis 24:63.

Importantin maong so panagdalepdep diad pamayubo’d birtud, ta ontulong itan ed sikatayo pian say pakalikna tan panmoria tayo et mipara ed si Jehova. Alimbawa, amta nen Maria ya isesebel na Dios so pilalawanan. Balet pian ‘busolen so mauges tan ompeket ed maong,’ kaukolan ton dalepdepen iray manunan teksto ed Biblia. (Roma 12:9) Amoria ton nakaukolan toy manguman kayari ton binasa so Colosas 3:5, a mamapaseseg ed sikatayon ‘pateyen so kabiangan tayo; panaglawan, inkarutak, kaalakan, mauges a getma, tan agum.’ Kaukolan nen Maria a tepetan so inkasikato: ‘Anton klase na seksual a kagletan so nepeg kon iwaklit? Antoy nepeg kon paliisan a mangisagyat na marutak iran pilalek? Wala  ta iray pananguman a kaukolan kon gawaen diad pidedeneng ko ed saramay agko kapara ed sekso?’

Say panagdalepdep et laktipen toy pangikonsidera ed pansumpalan na sakey a kiwas. Pinaseseg nen Pablo iray Kristiano ya arawian day pilalawanan tan agamilen so dangka ta pian “anggapoy makasabi ed punton makaderal tan mibali ed saray kanepegan na agi to.” (1 Tesalonica 4:3-7, NW) Niraya so maong a tepet ya umamengen: ‘Panon a naderal so reputasyon ko, say pamilyak, odino ed arum diad panggawak ed saya? Panon a naapektoan so espiritualidad, emosyon, tan laman ko? Antoray nansumpalan na saramay anumlang ed ganggan na Dios nensaman?’ Saratan a panagdalepdep so amabiskeg ed puso nen Maria, tan mamabiskeg met itan ed sikatayo.

Pakaaral Manlapud Saray Ehemplo

Kasin nayarin ibangat so birtud ed klase? Sayan tepet so nanwetwet la ed saray iskolar ed loob la na saray milenyo. Amorekdek na Griegon pilosopo a si Plato a nayarin ibangat itan. Diad biek a dapag, inkatunongan nen Aristotle, a nagawaan so birtud panamegley na pangiyaplika. Onia so impanegek na sakey a dyurnalista ed debati nipaakar ed sayan isyu: “Bilang segek, aglambengat naaralan iray prinsipyo na birtud. Nisay nibangat itan manlapud saray libron panaralan. Nabayuboan so maong a walna diad panayam ed saray komunidad . . . a no iner et say birtud so ipapaseseg tan tutumangan.” Balet iner so pakaromogan tayo na peteg a maong a totoo? Anggaman maslak a kultura et mangiyoopresi na pigaran alimbawa na birtud diad saray tongtong nipaakar ed saray palbayani tan istorya, lugan na Biblia so dakerakel a tuan ehemplo.

Say sankatalonggaringan ya ehemplo na birtud et si Jehova. Sikatoy lawas onkikiwas diad maong a paraan tan gagawaen toy matunong tan maabig. Nabayuboan tayo so birtud diad pagmaliw ya ‘umaalig ed Dios.’ (Efeso 5:1) Tan say Anak na Dios, si Jesu-Kristo, so ‘angitilak na panuliranan, pian [maapit a] tumboken so baka’to.’ (1 Pedro 2:21) Sakey ni, lugan na Biblia iray salaysay na dakel a matoor ya indibidual, a singa di Abraham, Sara, Jose, Rut, Job, tan Daniel pati taloran Hebreon kakaiba to. Likud niray ehemplo na birtud kamaongan diad limog na modernon panaon iran lingkor nen Jehova.

Ontalona Itayo

Peteg kasin ontalona itayo ed panggaway maong ed imaton na Dios? Lapud atawir ya ag-inkayadyari, no maminsan et manbarangkaan so nonot tan laman tayo​—diad panlabay tayon gawaen so maong tan diad panumbok ed makasalanan iran tendensia tayo. (Roma 5:12; 7:13-23) Balet ontalona itayo diad tulong na Dios. (Roma 7:24, 25) Intarya nen Jehova so Salita to tan saray nibase’d Biblian publikasyon. Diad maseet a panaral ed Kasulatan tan masimoon a pandalepdep ed saratan, magmaliw a malinis so puso tayo. Mamawala na maong iran kanonotan, salita, tan kiwas so malinis a puso. (Lucas 6:45) Base ed saray ehemplo nen Jehova a Dios tan ed si Jesu-Kristo, nabayuboan tayoy maridios a personalidad. Tan peteg a makaaral tayo na dakel manlapud saray totoon matoor a manlilingkor ed Dios natan.

Papasesegen nen apostol Pablo iray managbasa to a ‘morekdeken’ day birtud tan arum niran daydayewen a bengatla. Say panggawa ed saya et seguradon manresulta ed bendision na Dios. (Filipos 4:8, 9) Diad tulong nen Jehova, ontalona itayo diad pamayubo ed birtud.

[Litrato ed pahina 6]

Ilaktip so panagdalepdep ed panagaral yoy Biblia

[Litrato ed pahina 7]

Bayuboan so maridios a personalidad diad pangalig ed si Kristo Jesus