No Panon a Naromog so Peteg a Liket

INKUAN na sakey a relihyoson lider a Buddhista, say Dalai Lama: “Sisiaen ko a say mismon gagala na bilay tayo et say pananap na liket.” Insan to insalaysay a sisiaen to a nagamoran so liket diad pangipasal, odino pandisiplina, ed nonot tan puso. Inkuanto: “Say nonot so manunan nakaukolan tayo pian nagamoran so sigpot a liket.” Isipen ton agla nakaukolan so panisia ed Dios. *

Diad pidumaan, nonoten pa si Jesus, a walaan na mabiskeg a pananisia ed Dios tan saray bangat to so angimpluensia ed nilasus milyon a totoo ed loob na saray siglo. Interesado si Jesus ed panliketan na too. Inggapo to so bantog a Sermon to ed Palandey tekep na siamiran nagnap a liket​—siamiran balikas a ginmapo’d: “Maliket iray . . . ” (Mateo 5:1-12, NW) Diad satan lanlamang a sermon, imbangat toray dumerengel to ya usisaen, linisan, tan disiplinaen da iray nonot tan kapusoan da​—a salatan da na mareen, malinis, tan maaro iran kanonotan so marawal, imoral, tan sinisiblet iran kanonotan. (Mateo 5:21, 22, 27, 28; 6:19-21) Unong ya insimbawa na sakey ed saray babangatan to ed saginonor, nepeg tayon ‘morekdeken’ iray bengatla a ‘matua, gagalangen, matunong, malinew, nababalita a maong, kasimpitan, daydayewen.’​—Filipos 4:8.

Amta nen Jesus a say tuan liket et sasaglawien toy siglaotan ed arum. Sikatayon totoo so sipor a masayaksak, kanian agtayo magmaliw a peteg a maliket no isian tayoy inkasikatayo odino no naynay itayon agmitunosan ed saramay walad kaliberliber tayo. Magmaliw itayon maliket lambengat no liknaen tayon walay mangaaro ed sikatayo tan no aaroen tayo so arum. Say letnegan na ontan ya aro, unong ya imbangat nen Jesus et say relasyon tayo ed Dios. Nagkalalo lan miduma dia so bangat nen Jesus ed bangat na say Dalai Lama, ta imbangat nen Jesus ya agmagmaliw a maliket so totoo no sian ed Dios. Akin ya ontan?​—Mateo 4:4; 22:37-39.

Nonoten so Espiritual Iran Pankaukolan Yo

Sakey ed saray nagnap a liket so: “Maliket iramay sinononot ed espiritual a pankaukolan da.” (Mateo 5:3, NW) Akin ya imbaga nen Jesus iya? Lapud, aliwan singa ayayep, walaan itayo na espiritual iran pankaukolan. Apalsa unong ed indengan na Dios, walay laknab a nabayuboan tayo iray atributos na Dios, a singa say aro, inkahustisya, panangasi, tan kakabatan. (Genesis 1:27; Miqueas 6:8; 1 Juan 4:8) Kalaktip ed espiritual iran pankaukolan tayo so pakawalaay gagala na bilay tayo.

Panon tayon napenek so ontan ya espiritual iran pankaukolan? Aliwan diad panamegley na transcendental meditation (panagdalepdep a paulit-ulit a manmimitimiti) odino dilin-panangusisa labat. Imbes, inkuan nen Jesus: “Aliwa a say tinapay labat so napambilay na too noag say amin a salitan ombesngaw ed sangi’ Dios.” (Mateo 4:4) Imanoen ya inkuan nen Jesus a say Dios so lapuan na “amin a salitan ombesngaw” a makana ed bilay tayo. Walaray tepet a say Dios labat so makatulong  ed sikatayo pian naebatan. Satan ya aralem a pakatalos so nagkalalo lan nipanpanaon natan, a mamalaknab ed saray teorya nipaakar ed gagala na bilay tan dalan a mamaarap ed liket. Napno na liblibro a mangisisipan na bunigas, kayamanan, tan liket ed saray managbasa iray lakoan na libro. Saray Internet site ya espisipikon manasaglawi ed liket so nileletneg la.

Anggaman ontan, mabetbet a lingon nigigiya so kaisipan na too ed sarayan pamaakaran. Mamaloor itan ed sinisiblet iran pilalek odino ed kinon. Nibase itan ed limitadon pikakabat tan eksperiensia, tan mabetbet a nibase itan ed palso iran palbeng. Singa bilang, say ompapalalon nagagawa ed limog na saray managsulat na dilin-giya iran libro et say pangibase’d saray ideya ra ed teoryan “evolutionary psychology,” a mangibabagan saray emosyon na too et nanlapu kuno ed ayayep a nanlapuan tayo. Say katuaan so, agmagmaliw a susto tan mansumpal labat ed pakadismaya so dinanman a sagpot ed pananap na liket a nibase ed teorya a mangibabaliwala ed betang na Manamalsa tayo. Inkuan na sakey a propeta nensaman: “Saray makabat a lalaki nibabaing ira. . . . Nia, inwaklit da so salita nen Jehova; et anton nengneng na kakabatan so wala ed sikara?”​—Jeremias 8:9.

Kabat nen Jehova a Dios so inkagawa tayo tan no antoy peteg a mamaliket ed sikatayo. Amta to no akin ya impasen to so too ed dalin tan no antoy itatarya na arapen, tan inanabang to itan ya impormasyon ed sikatayo diad Biblia. Say imparungtal to ed satan ya apuyanan a libro so mamakiwas ed saray suston nikiling ya indibidual tan mangisasagyat na liket. (Lucas 10:21; Juan 8:32) Saya so agawa ed duaran babangatan nen Jesus. Sikaray nanermen a maong kayari impatey to. Balet kayarin nadngelan da ed mismon apaolin Jesus so nipaakar ed betang to ed gagala na Dios parad kilalaban na katooan, inkuan da: “Agta dinmalang so puso ta ed loob ta, legan a nansalita ed sikata ed dalan sanen nilukasan to ed sikata so saray sulsulat?”​—Lucas 24:32.

Say ontan a gayaga so ompalalo sano paigiya tayoy bilay tayo ed katuaan na Biblia. Diad sayan pamaakaran, say liket so niyaliling ed kabunlalakaw. Napatnagan itan sano paborabli so panaon, balet lalon masnag itan​—magmaliw ni ingen a dobli a kabunlalakaw​—sano marakep so panaon. Imanoen tayo natan so pigaran alimbawa no panon a say pangiyaplika ed saray bangat na Biblia so lalon mamaliket.

Pansiansiaen Yon Simpli so Bilay Yo

Unona, imanoen so simbawa nen Jesus nipaakar ed kayamanan. Kayarin angiter na simbawa sumpad pangegemtan ed kayamanan bilang manunan bengatla ed bilay, nikadkadumay imbalikas to. Inkuanto: “Kanian no say matam et maralus, say amin a laman mo nalimbos na liwawa.” (Mateo 6:19-22) Manuna ed amin, inkuanto a no ibunek tayon gemtanen so kayamanan, pakayari, odino dinanman nin arum a kalat a pangiyaapasakeyan na totoo, nasaew tayo so mas importanti iran bengatla. Lapud, unong ya inkuan nen Jesus ed sananey ya inkagawa, “say bilay na too andi ed karakel na saray bengatla a bebembenan  to.” (Lucas 12:15) No iyuna tayo iray bengatla a peteg ya importanti, a singa say relasyon tayo ed Dios, saray pankaabigan na pamilya, tan arum niran misiglaotan a bengatla, diad ontan say “mata” tayo so magmaliw a “simpli,” aliwan komplikado.

Imanoen, ya ag-iyaalibansa nen Jesus so pagmaliw ya asetiko odino alablabas a dilin-panangiburi. Diad tua, si Jesus a mismo so aliwan sakey ya asetiko. (Mateo 11:19; Juan 2:1-11) Imbes, imbangat to a saraman so manmoria ed bilay bilang pananganamot labat pian mantipon na kayamanan et nasaew day maabig a pankanawnawa ed bilay.

Diad impankomento nipaakar ed pigaran asakbay a yinmaman a maong, inkuan na sakey a psychotherapist diad San Francisco, E.U.A., a para ed saraya say kuarta et “lamot na gonigon tan pakawetwet.” Sarayan totoo, inyarum to, “so manaliw na duara odino taloran abung, kotsi, mangigagastos ed kuarta ra ed antokaman iran bengatla. Tan no ag-agawa itan ed sikara [salanti, manggawa ed sikaran maliket], sikaray nadepres, nameneng tan agmaseguro no anto so gawaen da ed bilay.” Diad pidumaan, saraman so ontalineng ed simbawa nen Jesus a manbilay na simpli tan dakel so panaon da parad espiritual iran bengatla et maseguron makaromog na peteg a liket.

Si Tom, sakey a managpaalagey na bilding a manaayam ed Hawaii, so namboluntaryon ontulong ed pangipaalagey na saray pasen a panagdayewan diad saray isla na Pasipiko a saray totoo diman et daiset so materyal a kayarian da. Walay bengatlan naimano nen Tom ed sarayan mapaabeban totoo. Inkuanto: “Saray Kristianon agagik ed sarayan isla so peteg a maliket. Nipamoria ra ed siak ya aliwan say kuarta tan kaykayarian so sekreto ed liket.” Naobserbaan to met iray boluntaryo a kaiba ton nantrabaho diad saray isla tan naimano to so inkakontento ra. Inkuan nen Tom: “Nayarian da komon so manpayaman. Balet pinili ran iyuna iray espiritual a bengatla tan pansiansiaen a simpli so panagbilay da.” Lapud apakiwas ed sarayan alimbawa, pinasimpli nen Tom so dilin bilay to ta pian mas malaem so nigana ton panaon ed pamilya to tan ed espiritual iran gegemtan​—sakey a kundang ya agton balot pagbabawian.

Liket tan Dilin-Respeto

Pian maliket et kaukolan a say sakey so walaay liknaan a personal a dignidad, odino dilin-respeto. Lapud ag-inkayadyari na too tan ed saray kakapuyan ya epekto na satan, walaray negatibo so panmoria ra’d inkasikaran dili, tan parad dakel, saratan a liknaan et ginmapo la’d inkaugaw da. Nayarin mairap a talonaan so nigalet iran liknaan, balet ta nadaeg itan. Say solusyon so akadependi ed pangiyaplika’d Salita na Dios.

Ipapaliwawa na Biblia no anto so liknaan na Manamalsa ed sikatayo. Agta say panmoria to so mas importanti nen say panmoria na siopaman a too​—anggan say mismon panmoria tayo ni? Momoriaen itayo na Dios, say mismon angipanengneng na aro, ya anggapoy panangidumaduma odino imbel to. Momoriaen to itayo ed no anto itayo, ontan met ed no anto so pagmaliwan tayo. (1 Samuel 16:7; 1 Juan 4:8) Diad tua, momoriaen to iraman so malabay a mamaliket ed sikato bilang mabli, on, karoyroyo, antokaman iray agda inkayadyari.​—Daniel 9:23; Aggeo 2:7.

Siempre, ag-ibabaliwala na Dios iray kakapuyan tayo tan dinanman iran kasalanan a nagagawaan tayo. Iilaloan ton panggunaetan tayo a gawaen so duga, tan tulongan to itayo no gawaen tayo so ontan. (Lucas 13:24) Siansia, ibabaga na Biblia: “Unong a say sake’ya ama abageyen to so saray anak to, ontan met nen Jehova abageyen to so saray ontakot ed sikato.” Ibabaga met na satan:  “No sika, Jehova, et uninengen mo so saray kasulitan, O Katawan, siopa kasi naani makaalagey? Bangbalet wala so panamerdona ed sika, pian sika so takotan.”​—Salmo 103:13; 130:3, 4.

Kanian aralen a nengnengen so inkasikayo unong ed pakanengneng na Dios. Mamaliket a maong ed sakey so pakaamta a momoriaen na Dios iraman so mangaaro ed sikato bilang karoyroyo tan sikatoy walaan na kompiyansa ed sikara​—anggaman moriaen day inkasikara ya agmakana.​—1 Juan 3:19, 20.

Ilalo​—Makana ed Liket

Ipapasen na peles a popular ya ideya a tatawagen a positive psychology a say inka-optimismo, ya abayuboan panamegley na positibon kanonotan tan ed panangisentro ed personal a biskeg na sakey, so mansumpal ed liket. Pigpigara so mangiburi a say optimistikon panmoria ed bilay tan ed arapen so lalon mamaliket ed sikatayo. Balet, satan ya inka-optimismo so nepeg a nibase ed katuaan, aliwan lapud pampirawat labat. Likud ni, anggan panon lay inka-optimismo odino positibon kanonotan et agmakapangekal itan ed guerra, eras, sakit, polusyon, itatakken, pansakit, odino ipapatey​—bengabengatlan manasamsam na liket na dakerakel. Anggaman ontan, walay matukoy a betang na inka-optimismo.

Makapainteres, ag-inusar na Biblia so salitan optimismo; angusar itan na mas mapuersan salita​—ilalo. Inukeran na Vine’s Complete Expository Dictionary so “ilalo” unong ed inkausar ed Biblia bilang “paborabli tan matalek a panilalo, . . . say maliket a paniilalo ed maong.” Diad inkausar ed Biblia, say ilalo so mas ni nen say optimistikon panmoria ed sakey a situasyon. Ontutukoy met itan ed pihon ilalo na sakey. (Efeso 4:4; 1 Pedro 1:3) Singa bilang, walaay ilalo so Kristiano ya amin ya agkalkaliktan iran bengatla ya asalambit ed tinumbokan a parapo so magano lan naandi. (Salmo 37:9-11, 29) Balet dakel ni so sasaglawien na satan.

Iilaloan na saray Kristiano so panaon sano narapat na matoor a totoo so ayadyarin bilay diad paraison dalin. (Lucas 23:42, 43) Diad pamalaknab ed satan ya ilalo, onia so ibabaga na Apocalipsis 21:3, 4: “Nia, so tabernakulo na Dios wala ed saray totoo, tan sikato so manayam naani ed sikara, tan sikara naani baley to. . . . Tan punasen to so amin a lua ed kamataan da; tan anggapo la naani ipatey; tan anggapo la naani onnangis o dageyem, o ot-ot: ta saray una a bengatla sikara so linmabas la.”

Siopaman a maniilalon nawalaan na ontan ya arapen so walaan na rason a magmaliw a maliket, anggaman say peles iran sirkumstansia to et aliwan paborabli a singa pilalek to. (Santiago 1:12) Kanian akin ya ag-usisaen so Biblia tan amtaen no akin a napanisiaan yo itan. Pabiskegen yoy ilalo diad pangusar na panaon kada agew ed panagbasa na Biblia. Napabiskeg kayo ed espiritual no gawaen yo itan tan makapaliis kayo ed saray bengatlan manamsam na liket na totoo, tan mamabiskeg ed inkakontento yo. On, say manunan sekreto ed peteg a liket et say panggaway linawa na Dios. (Eclesiastes 12:13) Maliket so bilay a niletneg ed pangunor ed saray prinsipyo na Biblia, ta inkuan nen Jesus: “Lalon mapalar [“maliket,” NW] so saray ondengel ed salita na Dios, tan sikatoy unoren da.”​—Lucas 11:28.

[Paimano ed leksab]

[Saray litrato ed pahina 5]

Agnaromog so liket diad pantipon na kayamanan, pangisian ed inkasika, odino panmatalek ed limitadon pikakabat na too

[Litrato ed pahina 6]

Maliket so bilay a nibase’d pangunor ed Salitay Dios

[Litrato ed pahina 7]

Say ilalo na Kristiano so mamaliket ed sakey a too