Istorya ed Bilay

Mankamuyong Kami

UNONG ED SALAYSAY NEN MELBA BARRY

Nen Hulyo 2, 1999, sikami nen masiken ko so walad baleg a pantitipon na saray Tastasi nen Jehova, a singa libolibon danay mi lan naatendian diad loob na 57 a taon a sanasawa kami. Si Lloyd so mangiiter na unor a paliwawa ed saman a Biernes diad distriton kombension diad Hawaii. Bigla, sikatoy atumba. Anggaman ed saray sagpot a papawilen so liknaan to, sikatoy inatey. *

AGAYLAN pabpablien iramay Kristianon agagin lalaki tan bibii diad Hawaii a sinmuporta tan tinmulong ed siak pian natalonaan iyan trahedya! Baleg so impluensia nen Lloyd ed bilay na dakel ed sikara, ontan met ed dakerakel ni ed intiron mundo.

Diad ngalngali lan duay taon nanlapu la’d impatey to, sankanonot ko niray mablin taon ya impaniba mi​—dakel a taon diad impanmisionaryo mi ed sananey a bansa ontan met diad sankamundoan iran hedkuarter na Tastasi nen Jehova diad Brooklyn, New York. Nanonotan ko met so asasakbay ya impanbilay ko diad Sydney, Australia, tan saray angat ya inarap mi nen Lloyd ta pian makapan-asawa kami nen kagapo ni labat na Guerra Mundial II. Balet, unona et abuloyan yoak pan mangisalaysay ed sikayo no panon a nagmaliw ak a Tasi tan no panon ya akabat koy Lloyd nen 1939.

No Panon a Nagmaliw Ak a Tasi

Si James tan Henrietta Jones so maaro tan maasikason atateng ko. Katorse años ko ni labat sanen asumpal ak a nan-eskuela nen 1932. Say mundo ed saman so walad kapegleyan lay Great Depression. Nantrabaho ak pian tulongan so pamilyak, pati duaran yugtan kon bibii. Diad loob na pigaran  taon, awalaan ak na trabaho a baleg so sueldo tan superbaysor ak na pigaran katrabahoan kon bibii.

Kaleganan to, nen 1935, inawat nen Nanay so literatura na Biblia manlapud sakey ed Tastasi nen Jehova tan ag-abayag et sikatoy kombinsido ya aromog to lay katuaan. Abaloan min sikatoy natitiris la. Balet, sakey ya agew et anengneng koy bokletan apauloan na Where Are the Dead? tan asagyat so interes ko ed paulo. Kanian insekretok a binasa so bokleta. Saman la so gapoan! Tampol ya akila ak ed si Nanay ed pegley-simba a miting a tinawag ed saman a Model Study. Say bokletan apauloan na Model Study​—a diad saginonor et walay talora ed saratan​—so walaan na saray tepet tan ebat ontan met ed saray kasulatan pian suportaan iray ebat.

Diad saman a panaon, Abril 1938, si Joseph F. Rutherford, sakey a manangilaman a nanlapud sankamundoan iran hedkuarter na Tastasi nen Jehova, so binmisita ed Sydney. Say publikon paliwawa to so pilpilimeron naatendian ko. Saman komon so nagawa ed Sydney Town Hall, balet tinmalona iray sumusumpa ed impangansela ra’d pangusar mi ed lugar. Imbes, say paliwawa so ginawa ed mas maawang a Sydney Sports Ground. Lapud lalon akabatan na publiko so resulta na isusumpa, ngalngali 10,000 so inmatendi, agaylan makapakelaw a bilang no ikonsidera a wala labat so 1,300 a Tastasi diad Australia ed saman.

Ag-abayag kayari na saman, akibiang ak ed lawak na ministeryo ed unonan pankanawnawa​—tan anggapoy antokaman a panangipasal. Sanen akasabi so grupo mi diad pampulongan min teritorya, inkuan ed siak na samay mangidadaulo, “Sika so onla ed satan ya abung.” Mannerbiyos ak a maong kanian nen pinmaway so sakey a bii, nitepet ko, “Nayari ta’n natepet no antoy oras la?” Sikatoy linmoob, ninengneng toy oras, tan pinmaway tan imbaga to ed siak. Anggad man labat la. Pinmawil ak la ed kotsi.

Balet, agak sinmuko, tan ag-abayag et maparanay ak lan manginanabang ed mensahe na Panarian ed arum. (Mateo 24:14) Nen Marso 1939, insimbolok so dedikasyon ko ed si Jehova panamegley na impakabautismoan ko ed sakey a bathtub ed kaabay mi, si Dorothy Hutchings. Lapud anggapo iray agagin lalaki, ag-abayag kayari impakabautismoan ko et naikdan ak na saray responsabilidad ed kongregasyon a parad saray Kristianon lalaki.

Diad pribadon kaabungan so kaslakan a panaaralan mi, balet no maminsan et mangabang kami na hall parad publiko iran paliwawa. Sakey a guapo ya agin balolaki a nanlapud Bethel, diad sangan opisina ed kawalaan mi, so binmisita ed melag a kongregasyon mi pian manpaliwawa. Agko amtan walay sananey nin rason na imbisita to​—pian lalon nakabat toak. On, saman ko la akabat si Lloyd.

Sanen Akabat Ko so Pamilya nen Lloyd

Ag-abayag et pilalek kon lingkoran si Jehova a sigpot-panaon. Balet, sanen nanaplay ak a manpayunir (mibiang ed sigpot-panaon a panagpulong), atepetan ak no kasin labay koy manlingkor ed Bethel. Kanian nen Setyembre 1939, bulan ya inggapoy Guerra Mundial II, nagmaliw ak a membro na pamilyay Bethel diad Strathfield, asingger ed Sydney.

Nen Disyembre 1939, nambiahe ak ya amaarap ed New Zealand pian mikombension. Lapud si Lloyd et taga New Zealand, sikatoy linma met diman. Saksakey a barko so niluganan mi, tan akapankabat kamin maong. Inyuksoy nen Lloyd ya ikabat toak ed atateng to tan ed saray yugtan ton bibii diad kombension ed Wellington tan saginonor diad abung da ed Christchurch.

Asebelan so Kimey Mi

Sabado ed saman, Enero 18, 1941, saray opisyales na gobierno so linma ed sangan opisina ya akalugan ed manga anemiran andeket a limousine pian kompiskaen so kayarian. Lapud siak so receptionist ed melag a guardhouse diad lolooban ed Bethel, siak so pilimeron akanengneng ed sikara. Ngalngali 18 ya oras ed akadkauna, sikami so pinakabatan la a walay pananebel, kanian  ngalngalin amin a literatura tan saray rekord so impuslit mi ed sanga. Diad tinmumbok a simba, limaran membro na pamilyay Bethel, pati si Lloyd, so impriso.

Amtak a nagkalalo lan nakaukolan na saray agagi ed prisoan so espiritual a tagano. Pian pasesegen si Lloyd, denesidik a sikatoy pawitan ko na “love letters.” Inggapok ed ontan ya istilo na sulat, balet diad saginonor et kinopyak so intiro iran artikulo na Panag-Bantayan tan pinirmaan ko bilang sweetheart to. Kayari apatira tan kapalduan bulan, nibulos si Lloyd.

Impankasal tan Nantultuloy a Serbisyo

Nen 1940, binmisita so ina nen Lloyd ed Australia, tan inkuan nen Lloyd ed sikato a nononoten mi lay mankasal. Si Lloyd so binilin to ya andi ni lapud say anggaan na sistema na bengabengatla et ompatnag ya asingsingger la. (Mateo 24:3-14) Sinalambit to met iray plano to ed saray kakaaro to, balet ta kada salambiten to et sikatoy bilinen dan agni mangasawa. Diad kaunoran, sakey ya agew nen Pebrero 1942, ag-impalikas nen Lloyd ya impila toak​—kaiba iray apatiran Tastasi ya angisipan ya agda ipaamta so plano mi​—pian onla ed opisinay panagparehistroan, tan nampakasal kami. Anggapo ni so probisyon ed saman diad Australia parad Tastasi nen Jehova ed panangasal.

Anggaman agkami naabuloyan a mangituloy na serbisyo mi ed Bethel bilang sanasawa, atepetan kami no labay mi man-espisyal payunir. Maliket min inawat so asainmin ya onla ed niyarawin baley a tinawag a Wagga Wagga. Say panagpulong mi so siansian sebel, tan anggapoy pinansyal a tulong, kanian kaukolan min ipiya ed si Jehova so pakabebelatan mi.​—Salmo 55:22.

Mankalason kami ed bisikleta ya amaarap ed saray baryo, akaabet kami na pigaran maong a totoo, tan andukey so impitongtong mi ed sikara. Daiset so angawat na panagaral na Biblia. Balet, sakey a makankien na garita so angapresian maong ed kimey a gagawaen mi kanian kada simba to kamin iikdan na saray prutas tan pisipising. Kayari anem bulan mi diad Wagga Wagga, pinapawil da kami ed Bethel.

Say pamilyay Bethel so anaynan ed opisina ed  Strathfield nen Mayo 1942 tan niyalis ed saray pribadon ayaman. Niyalis-alis so pamilyay Bethel ed saray kaabungan kada duay simba odino onsulok ni pian agnalikas. Sanen pinmawil kami nen Lloyd ed Bethel nen Agosto, akila kami ed sikara ed sakey ed sarayan lugar. Say asainmin mi legan ya agew et mankimey ed sakey ed saray amot a panag-imprintaan a niletneg la. Diad kaunoran, nen Hunyo 1943, nakal so pananebel ed kimey mi.

Panagparaan Parad Panagmisionaryo

Nen Abril 1947 naikdan kami na pagpauna iran aplikasyon pian onatendi ed Watchtower Bible School of Gilead, a diad saman et walad South Lansing, New York, U.S.A. Kaleganan ni, naasain kamin ombisita ed saray kongregasyon ed Australia pian pabiskegen ira ed espiritual. Kayari pigaran bulan, akaawat kami na imbitasyon ya onatendi ed koma-11 a klase na Gilead. Walaan kami na taloran simba pian asikasoen iray nakakaukolan a bengatla tan man-impake. Tinaynan mi pamilya tan kakaaro mi nen Disyembre 1947 tan amaarap kami ed New York kaibay 15 ni a nanlapud Australia a naimbitaan ed saman lanlamang a klase.

Maples a linmabas so pigaran bulan mi diad Eskuelaan na Gilead, tan naawat mi so asainmin a manmisionaryo diad Hapon. Lapud binmayag so pakala mi na papeles pian makakar ed Hapon, aminsan lamet a naasain si Lloyd bilang managbiahen manangasikaso na Tastasi nen Jehova. Saray kongregasyon a niasain a bisitaen mi et sakopen toy manlapud syudad na Los Angeles ya anggad ketegan na Mexico. Anggapoy kotsi mi, kanian kada simba et sikami so maaron ipapatnubang na Tastasi manlapud sakey a kongregasyon ya onla ed sananey. Say lugar a kinobrian na satan a maawang a sirkito et tugyopen natan na taloran Ingles tan taloran Español iran distrito, kada distrito et tugyopen na ngalngali samploran sirkito!

Bigbigla nen Oktubre 1949, sikami ran misionaryo so amaarap ed Hapon ya akalugan ed sakey a barko a datin panag-ulor na saray sundalo. Say sakey a pagpag na barko et nigana parad lalaki tan say sananey et parad bibii tan ugugaw. Sanagew labat la sakbay a makasabi kami ed Yokohama, nabetan kami na bagyo. Mapatnag ya akila’d dagem so lurem, ta sanen binmutay so agew ed kaimbuasan, Oktubre 31, nabantag mi lan maong so Palandey Fuji ed karakpan to. Agaylan panangabrasa diad balon asainmin mi!

Pikimey ed Saray Hapones

Legan ya ondadaong kami, anengneng mi so nilasus iran andeket-impanbuek a totoo. ‘Maiingal irayan totoo!’ so inisip mi legan a narerengel mi so maungol a pantotongtong. Balang sakey so akasuekos a matalakotok ed tablan daongan. Kalabas na sanlabi diad Yokohama, linmugan kami ed tren ya amaarap ed asainmin mi bilang misionaryo diad Kobe. Diman so angabangan nen Don Haslett, kaklase ed Gilead a pigara lan bulan ya akauna ed Hapon, ed ayaman parad misionaryo. Saman so marakerakep, baleg, Western-style, duaran grado ya abung​—ya anggapon balot iray kagawaan!

Pian walay pandukolan, sikami so nampuputot na ataragey iran dika ed kaliberliber tan inyaplag mi ed datal. Ontan so inggapo na misionaryon bilay mi, a saray personal a kayarian mi et saramay walad balkot mi. Akasaliw kami na melag a dalikan, say tawag et hibachi, pian pandangdangan tan panlutoan. Sakey a labi, naimano nen Lloyd a naelew so duaran kaparan misionaryo, si Percy tan Ilma Iszlaub. Naimasmasan ira diad impangilukas to ed saray bintana pian makaloob so presko tan ambetel a dagem. Naelew ak met legan a manluluto ak diad dalikan. Kaukolan a nipasal kami ni ed saray pigaran bengatla!

Manuna so panaral na lenguahe, tan nanaral kami na Japanese a 11 oras kada sanagew ed loob na sakey bulan. Kayari na saman, ginmapo kami ed ministeryo tekep na sakey odino duaran estansa ya akasulat pian makagapo kami. Diad mismon unonan agew ya impaway ko, akaabet ak na magangganan bii, si Miyo Takagi, a mapangasin amatuloy ed siak. Legan na saray panagpawil, nampelengan min dua diad tulong na Japanese-English iran diksionaryo anggad niletneg so tuloytuloy a panagaral na Biblia. Nen 1999, sanen inmatendi kami ed dedikasyon na pinaawang a pasilidad na sanga diad Hapon, anengneng ko  lamet si Miyo, ontan met ed pigaran arum nin pinablin inyaralan ko. Limamplon taon lay apalabas, balet siansian maseseg nira a manangiyabawag na Panarian, a gagawaen day anggaan na nayarian da a manlingkor ed si Jehova.

Diad Kobe nen Abril 1, 1950, ngalngali 180 so inmatendi ed impanselebra mi na Memoryal na impatey nen Kristo. Diad inkasurprisa mi, diad kaimbuasan et 35 so presenti pian mibiang ed lawak na ministeryo. Kada misionaryo so angipila na talora odino apatira ed sarayan balo ni diad serbisyo. Ag-akitongtong iray onabung ed siak​—a sankaili a makatalos na daiset​—noagta diad saray Hapones ya inmatendi ed Memoryal a kaibak. Tuloy-tuloy so tongtongan, balet ta agko natatalosan so pantotongtongan da. Maliket ak a mangibaga a pigara ed sarayan balo ni so inmaligwas ed pikakabat tan nantultuloy ed panagpulong anggad natan.

Dakel Iran Pribilihyo tan Asainmin

Nantultuloy kamin dua ed misionaryon kimey mi diad Kobe anggad nen 1952, a diad saman et sikami so niasain diad Tokyo, a nimatalek ed si Lloyd so pangasikaso ed sangan opisina. Asabi panaon et aliber toy intiron Hapon tan arum iran bansa lapud asainmin to. Diad saginonor, aminsan ed saray imbisita to ed Tokyo, onia so inkuan ed siak nen Nathan H. Knorr a nanlapud sankamundoan iran hedkuarter: “Kasin antam no iner so laen na masiken mo ed ontumbok a pambiahe to ed sona? Diad Australia tan New Zealand.” Inyarum to: “Nayari kan mila balet ta akauley ka’d pilitim.” Agaylan makapalikliket! Sakey ni, siam taon lay apalabas sanen inmalis kami ed abung.

Nansulat ak a tampol ed saray pamilya mi. Tinulongan ak nen nanay ko a makala na ticket. Okupado kami nen Lloyd ed saray asainmin mi, tan anggapoy kuarta mi pian ombisita ed saray pamilya mi. Kanian saya so ebat ed saray pikakasik. Singa naisip yo, malikeliket si Nanay ko a nanengneng toak. Inkuanto, “Bueno, itiponan ta ka pian makasempet ka lamet kayari taloy taon.” Nansian kami a sangkanonot itan, balet makapaermen ya ibaga, sikatoy inatey ed tinmumbok a Hulyo. Agaylan abig a pakapanengnengan lamet so iilaloan ko pian sikatoy nakaibak diad balon mundo!

Anggad nen 1960 say panagmisionaryo labat so asainmin ko, balet akaawat ak ed saman na sulat a mangisasalaysay: “Manlapud natan et mankimey ka ed pesakan tan palansaan parad intiron pamilya na Bethel.” Say pamilyay Bethel ed saman so tugyopen labat na manga labindua, kanian asarag kon asikasoen iyan kimey nilikud ni ed misionaryon asainmin ko.

Nen 1962 say “Japanese-style” ya ayaman mi so binagbag, tan sakey a balon anemiran-grado a Bethel Home so nipaalagey ed saman a pasen ed tinmumbok a taon. Naasain ak ya ontulong ed kalangweran tan balo ni iran agagin lalaki ed Bethel pian pansiansiaen a mauksoy tan malinis so kuarto ra. Unong ed akaugalian, saray lalaki ed Hapon so agnibangat a mankimey ed abung. Say nipurek et say sekular ya edukasyon, tan kinimeyan na kainaan da so amin a bengatla parad sikara. Ag-abayag et amoria ra ya aliwan siak so ina ra. Sinmabi panaon, dakel so inmaligwas pian manakbat ed balo, responsabli iran asainmin ed loob na organisasyon.

Aminsan ya ampetapetang a tiagew, sakey ya estudyante na Biblia so nan-tour ed saray pasilidad mi, tan anengneng to ak a mankokoskos ed saray banyo. Inkuanto, “Ipangasim ya ibaga ed siopaman a manangimaton ta labay koy mangupa na katulong pian ikimeyan to ka.” Impaliwawak ed sikato ya anggaman aapresiaen ko so inkapangasi  to et mabulos ak a tuloy a manggawa na antokaman a nipabtang ed siak a gawaen ed loob na organisasyon nen Jehova.

Diad saman a panaon, sikami nen Lloyd so akaawat na sakey ya imbitasyon ya onatendi ed koma-39 a klase na Gilead! Agaylan pribilihyo itan nen 1964, diad edad a 46, pian man-eskuela lamet! Say kurso so nagkalautlan nitarya pian tulongan iraman so manlilingkor ed sanga iran opisina pian mangasikaso ed saray responsabilidad da. Kayari samploy-bulan a kurso, sikami so naasain ya ompawil ed Hapon. Diad saman a bekta, masulok kami lan 3,000 a manangiyabawag na Panarian ed satan a bansa.

Mapmaples so imbulaslas lapud nen 1972 wala so masulok a 14,000 a Tastasi, tan sakey a balon limaran-grado a sangan opisina so nipaalagey diad Numazu, abalaten na Tokyo. Diad saray bilding na Bethel, nabantag min maong so Mount Fuji. Masulok a sakey milyon iran magasin ed sakey bulan ed lenguahen Hapon so niyiimprinta ed baleg a balon rotary printing press. Balet ta naiimano mi lan dua so pananguman.

Diad pansamposampot na 1974, akaawat si Lloyd na sulat a nanlapud saray hedkuarter na Tastasi nen Jehova diad Brooklyn ya angimbita ed sikato a manlingkor ed Mananguley ya Ulop. Diad pilimero et inisip ko: ‘Bueno, gapo la‘ya. Lapud walaan si Lloyd na mangatatawen ya ilalo tan walaan ak na mangaraldalin ya ilalo, agmanbayag et mansian kami lanlamang. Nayarin onla si Lloyd ed Brooklyn ya agto ak kaiba.’ Balet ta ag-abayag et inuman koy panmoriak tan mabulos ak ya akila ed si Lloyd nen Marso 1975.

Saray Bendision Diad Hedkuarter

Anggan diad Brooklyn, say puso nen Lloyd et wala ni ed lawak na Hapon, tan sikatoy lawas mangitotongtong ed saray eksperiensia mi diman. Balet natan et walaray pankanawnawa parad pamalaknab. Diad loob na 24 a taon na bilay to, nausar a nagkalalo si Lloyd parad kimey ed sona, a saglawien toy panbiahe ed sankamundoan. Aminpiga ak ya akila ed sikato a nanliber ed intiron mundo.

Say pambisita ed saray Kristianon agagi ed arum a bansa so tinmulong ed siak pian natalosan iray kipapasen a panbibilayan tan pantratrabahoan na dakel ed sikara. Agkon balot nalingwanan so lupa na mantaon na samplora a si Entellia, sakey a biin akabat ko diad mamaamianen ya Aprika. Pabpablien toy ngaran na Dios tan manakar na sakey tan kapalduan oras a paonla ed saray Kristianon miting. Anggaman ed pirmin panamasegsegang na pamilya to, indedika nen Entellia so inkasikato ed si Jehova. Sanen binisita mi so kongregasyon to, wala labat lay sakey a makuyep a bombelya ya akapetek ed saray nota na espiker​—no anggapo iman et ambilunget a maong so pandaragupan. Anggaman ed satan a kabilungetan, agaylan makapaliket so pakarengel ed alay dakep a pananganta na agagin lalaki tan bibii.

Sakey a pantok na bilay mi so agawa nen Disyembre 1998 sanen sikami nen Lloyd so kaiban delegado ed “Say Dalan na Dios ed Bilay” a Distrito Iran Kombension ya agawa diad Cuba. Agaylan pandinayew mi lapud pisasalamat tan gayaga na saray agagi diman diad imbisita ed sikara na pigaran nanlapud Brooklyn hedkuarter! Papablien ko so dakel iran pakanodnonotan ed impakakabat ed saray pinabli a maseseg a mangikekelyaw na panangidayew ed si Jehova.

Makaparepresko so Pakapiulop ed Totoo na Dios

Anggaman say nianakan kon bansa et Australia, labalabay ko iray totoo inerman ya angibakian ed siak na organisasyon nen Jehova. Satan so tua ed Hapon, tan natan ta wala ak ed Estados Unidos ed masulok lan 25 a taon, naimanok ya ontan met dia. Sanen inatey so masiken ko, say walad nonot ko et agla ompawil ed Australia, noagta mansiansia la ed Brooklyn Bethel, ya angiasainan ed siak nen Jehova.

Siak so masulok lan 80 años. Kayari 61 a taon ed sigpot-panaon a ministeryo, siansian mabulos ak a manlingkor ed si Jehova inerman a naimano ton matukoy. Sikatoy peteg a mangaasikason maong ed siak. Papablien ko so masulok a 57 taon ya akaibak ed bilay so pinablin kaiba ya angaro ed si Jehova. Matalek ak ed mantultuloy a bendision nen Jehova ed sikami, tan amtak ya ag To lingwanan so kimey tan aro ya impanengneng mi nisengeg ed ngaran to.​—Hebreos 6:10.

[Paimano ed leksab]

[Litrato ed pahina 25]

Kaibay nanay ko nen 1956

[Litrato ed pahina 26]

Kaibay Lloyd tan sakey a grupo na Hapones iran manangipalapag ed asasakbay na dekaday 1950

[Saray litrato ed pahina 26]

Kaibay inmunan inyaralan koy Biblia ed Hapon, si Miyo Takagi, nen asasakbay na dekaday 1950 tan nen 1999

[Litrato ed pahina 28]

Kaibay Lloyd ed panagmagasin a kimey ed Hapon