Istorya ed Bilay

Say Pantultuloy ed Dalan nen Jehova so Biskeg tan Gayaga Mi

UNONG ED SALAYSAY NEN LUIGGI D. VALENTINO

“Saya so dalan, ondalan kayo ed sikato,” so insimbawa nen Jehova. (Isaias 30:21) Say itulok ed sayan simbawa so kalat ko manlapu la nen abautismoan ak 60 taon lay apalabas. Sayan kalat so asaksakbay a nipurek ed siak panamegley na ehemplo na atateng ko, ya inmalis manlapud Italya tan nampirmi ed Cleveland, Ohio, U.S.A., nen 1921. Diman da kami pinabaleg a taloran ananak da​—say kuyak, a si Mike, say yugtan ko, a si Lydia, tan siak.

INUSISA na atateng ko so nanduruman relihyon balet diad kaunoran et adismayan tinmunda. Insan sakey ya agew nen 1932, si Dad so mandedengel ed sakey a programa na radyo diad Italyano a pansasalita. Saman so anunsio na saray Tastasi nen Jehova, tan agustoan nen Dad so nadngel to. Sikato so nansulat parad kaaruman nin impormasyon, tan sakey ya Italyanon Tasi manlapud hedkuarter na saray Tastasi nen Jehova diad Brooklyn, New York, so binmisita ed sikami. Kayari na maligsan impantongtong ya asabi toy anggad palbangon, akombinse iray atateng kon nalmo ra so tuan relihyon.

Ginmapon inmatendi ed saray Kristianon miting si Dad tan Mom tan lukas so abung da parad saray manbabaroy a manangasikaso. Anggaman ugaw ak ni, inabuloyan ak na sarayan lalaki a mila ed sikara diad panagpulong a kimey tan  ginmapon inumameng ko so panserbi ed si Jehova ed sigpot-panaon. Sakey ed saray binmisita et si Carey W. Barber, a sakey natan a membro na Mananguley ya Ulop na saray Tastasi nen Jehova. Ag-abayag, nen Pebrero 1941, abautismoan ak ed edad a 14, tan nen 1944, ginmapo ak a nampayunir diad Cleveland. Ginmapo met si Mark tan Lydia ed dalan na katuaan na Biblia. Nanserbi si Mark ed si Jehova anggad impatey to, tan inibaan nen Lydia so masiken to a si Harold Weidner, ed loob na 28 a taon diad panagbaroy a ministeryo. Natan, sikara so manseserbi bilang espisyal a sigpot-panaon a ministro.

Pinaaralem na Prisoan so Desisyon Ko a Mantultuloy

Diad asasakbay na 1945, siak so nipisok ed Chillicothe Federal Prison diad Ohio lapud pinakiwas ak na nipasal ed Biblian konsiensiak a mitunosan ed Isaias 2:4, nipaakar ed pamitpit ed saray kampilan a pagmaliwen iran lukoy. Diad aminsan, inabuloyan na saray autoridad ed prisoan iray prison Tastasi a nawalaan na limitadon literatura na Biblia ya impalapag na saray Tastasi nen Jehova. Balet saray Tastasi ed asingger a kongregasyon so tinmulong. No naminsan, mangipelag iray pigaran publikasyon diad uma ya asingger ed prisoan. Diad kabuasan, no awiten laray priso ed saray lugar a pantrabahoan, anapen da iraman a publikasyon tan gawaen day polaing pian awiten iratan ed prisoan. Sanen siak so nipisok ed prisoan, inabuloan kamilan nawalaan na dakel literatura. Anggaman ontan, talagan naaralan ko a pablien so espiritual a tagano ya itatarya nen Jehova​—sakey ya eksperiensian nanonotan ko ni kada makaawat ak na balon isyu na Say Panag-Bantayan odino Awake!

Anggaman naabuloyan kamin mantitipon diad prisoan parad saray miting na kongregasyon, ag-inabuloyan iray aliwan Tastasi ya onatendi. Siansian walaray arum ya opisyal na prisoan tan kaparan priso a sekreton inmatendi, tan pigara so angawat ni ingen na katuaan. (Gawa 16:30-34) Saray imbisita nen Brother A. H. Macmillan so baleg a lapuan na ligliwa. Lawas ton ipapaseguro ed sikami a say panaon na impanayam mi ed prisoan so aliwan andi-kakanaan lapud satan so angipasal ed sikami parad saray asainmin ed arapen. Saman a pinabpablin matakken ya agi so anenyeg ed pusok tan amaaralem ed determinasyon kon manakar ed dalan nen Jehova.

Awalaan Ak na Kaiba

Asumpal so Guerra Mundial II, nibulos kami ed prisoan, tan intuloy ko so panagpayunir, say sigpot-panaon a ministeryo. Balet nen 1947 et inatey so amak. Pian suportaan so pamilya, siak so nantrabaho tan nagmaliw ak met a kualipikado ed medikal a panagmasahe​—sakey a dunong ya ontulong ed siak leleg na saray mairap a panaon ya inarap min sanasawa manga 30 taon ed saginonor. Balet makakauna ak la’d istorya. Unona, abuloyan yo ak pa nin mangistorya nipaakar ed akulaw ko.

Sakey a ngarem nen 1949 legan a wala ak ed Kingdom Hall, kinmiriring so telepono. Inebatan ko tan nadngel ko so marakdakep a bosis a kuanto: “Say ngaran ko et Christine Genchur. Sakey ak ed saray Tastasi nen Jehova. Inmalis ak ed Cleveland pian mananap na trabaho, tan labay koy milimog ed sakey a kongregasyon.” Arawi so Kingdom Hall mi ed lugar a panaayaman to, balet agustoan koy bosis to, kanian inter ko ray direksion a mamaarap ed hall tan pinaseseg kon onla ed saman a Simba​—diad saman ya agew a siak so mangiter na publikon paliwawa. Diad Simba, siak so inmuna-una ed Kingdom Hall, balet ta agsinmabi iyan agni kabat a sister. Legan na paliwawa, naynay kon pasikmatan so puerta, balet anggapoy sinmabi. Kaimbuasan to tinawagan ko, tan imbaga to ya agto ni kabisado so rota na bus. Kanian nanboluntaryo ak a banaen ko pian nipaliwawak a maong iray bengatla.

Naamtaan kon saray ateng to et inmalis diman a nanlapud Czechoslovakia, tan ginmapon akilimog ed saray Estudyante na Biblia kayari dan abasa so bokletan Where Are the Dead? Abautismoan iray ateng to nen 1935. Nen 1938 say ama nen Christine so nagmaliw a company servant (a natan et tatawagen a manangasikason manangimaton) na kongregasyon na Tastasi nen Jehova diad Clymer, Pennsylvania, U.S.A., tan nen 1947, abautismoan si Christine ed edad a 16. Ag-abayag et agustoan ko iyan maganggana, maespiritual a sister. Nankasal kami nen Hunyo 24, 1950, tan manlapud saman si Christine so matoor a kaiba, a lawas mabulos a mangiyuna ed intereses na Panarian na Dios. Misalsalamat ak ed si Jehova a sayan  makulin kaiba so inmabuloy a mikasakey ed siak.​—Uliran 31:10.

Baleg a Surprisa

Nen Nobyembre 1, 1951, sikami so ginmapon nampayunir. Kayari duay taon, diad sakey a kombension diad Toledo, Ohio, si Brother Hugo Reimer tan Albert Schroeder so akitongtong ed grupo na saray payunir ya interesado ed misionaryon serbisyo. Kaiba kami ed saraman. Pinaseseg kamin mantultuloy a manpayunir ed Cleveland, balet tampol diad tinmumbok a bulan, akaawat kami na baleg a surprisa​—imbitasyon ya onatendi ed koma-23 a klase na Watchtower Bible School of Gilead, ya onggapo ed Pebrero 1954!

Sanen siak so manmamaneho a mamaarap ed Eskuelaan na Gilead, a wala nensaman ed South Lansing, New York, nanenerbyos si Christine kanian naynay ton ibabaga ed siak a, “Mantantan ka!” Inkuan ko, “Christine, no mantantan ta ni nen saya, singa ta la no akaparada.” Balet, sanen akasabi kami la ed lugar a panaralan mi, sikami met la so akainawa. Inabrasa nen Brother Nathan Knorr so grupo na saray estudyante tan in-tour to kami. Impaliwawa to met ed sikami no panon kamin manggimper na danum tan koryenti, ya indanet ton say panaggimper so maong a kalidad sano mangaasikaso ed intereses na Panarian. Nipurek ed sikami itan a simbawa. Siansia nin satan so gagawaen mi.

Pambiahen Mamaarap ed Rio

Ag-abayag sikami la so nangraduar, tan nen Disyembre 10, 1954, linmugan kami ed eroplano ed tiempoy ambetel diad New York City, a maganat kami lan makasabi ed balon asainmin mi diad ampetang a Rio de Janeiro, Brazil. Si Peter tan Billie Carrbello, a kaparan misionaryo, so kaiba min nambiahe. Say panbiahe et sabien toy 24 oras, ya ontunda diad Puerto Rico, Venezuela, tan Belém ed mamaamianen a Brazil. Balet, lapud wala iray problema na makina na eroplano, 36 oras antis min abantag so Rio de Janeiro. Alay dakep a nenengnengen! Saray silew ed syudad so mankidyam a singa no ambalbalangan diamante ed andeket a carpet, tan say liwawa na bulan a singa pilak so mankirlap ed danudanum na Guanabara Bay.

Pigaran membro na pamilyay Bethel so manatalaran ed sikami diad airport. Kayari na maligsan impangabrasa, sikami so impatnubang da ed sangan opisina, tan ngalngali la alas tres na palbangon so inyugip mi. Kayari na pigaran oras, binmanting so bell a mangipapanonot ed sikamin ginmapo la so inmunan agew mi bilang misionaryo!

Asasakbay a Leksion

Ag-abayag et akaaral kami na importantin leksion. Sakey a labi et pinmasyar kami ed abung na pamilyan Tasi. Sanen manpatanir kami lan manakar ya ompawil ed sanga, ag-onabuloy so onabung, “Andi, agkayo nayarin onalis; onuuran,” tan ipipilit to ya onugip kami la diman. “Diad nanlapuan mi et onuuran met,” inkuan ko, ya akalek ak labat ya angibaliwala ed ibabaga to. Insan kami la inmalis.

Lapud kapalandeyan so kaliberliber na Rio, maples a natipon iray danum na uran tan unagus diad syudad, a mabetbet a sengegay delap. Kabekta et angga la’d pueg mi so danum. Diad asingger ed sanga, saray karsada so singara ilog a maksil so agus, a say danum et anggad pagew mi. Atalem kami la sanen akasabi kamin siansia ed Bethel. Kaimbuasan, aliwliway liknaan nen Christine tan sikato so akalay “typhoid fever,” a sengeg na abayag ya inkapuy na laman to. On, bilang balon misionaryo, dinengel mi komon so simbawa na saray eksperiensiadon Tastasi ed saman a lugar.

Saray Inmunan Kundang ed Misionaryo tan Panagbiahen Kimey

Kayari na sayan agmarakep a gapo, malikeliket min inggapo so ministeryo mi ed lawak. Ibabasa mi so sakey a presentasyon ed Portuges ed balang sakey a nakatongtong mi, tan singa met pareho so kipapasal mi a mansalitay Portuges. Sakey  ya onabung so mangikuan ed si Christine, “Natatalosan ta ka, balet sikato so agko natatalosan,” ya ituturo toak. Sananey ya onabung so mangikuan met ed siak, “Natatalosan ta ka balet sikato [si Christine] andi.” Anggaman kuan, maliket kamin akala na 100 a subskripsion na Panag-Bantayan leleg na saraman a pilimeron pigaran simba. Diad tua, pigara ed saray iyaaralan mi na Biblia so abautismoan leleg na inmunan taon mi ed Brazil, a pakapatnagan mi no panon kabunga iyan misionaryon asainmin mi.

Diad kapegleyay dekada na 1950, dakel ed saray kongregasyon ed Brazil so agnabibisitan regular na saray manangasikaso na sirkito lapud kulang iray kualipikadon agagi a lalaki. Kanian anggaman aaralen ko ni labat so lenguahe tan agko ni asali so angiter na publikon paliwawa ed Portuges, naasain ak ed sirkiton kimey diad estado na São Paulo nen 1956.

Lapud say pilimeron kongregasyon a dinalaw mi so agni abisita na manangasikaso na sirkito ed loob na duay taon, atagey so iilaloan na balang sakey ed publikon paliwawa. Pian iparaan itan a paliwawa, nankatli ak na saray parapo manlapud saray artikulo na Panag-Bantayan ed Portuges tan inkulak ed saray piraso na papel. Diad saman a Simba, napno so Kingdom Hall. Saray totoo ni ingen so akayurong la ed intablado, a pitalaran day baleg ya okasyon. Say paliwawa, odino say pambasa manaya, so ginmapo. Sagpaminsan et ontatangwa ak, tan mankelaw ak ta marendeen ira, anggan saray ugugaw. Amin da so akamulagat ed siak. Inisip ko: ‘Agi, Valentino, talagan inmaligwas lay panagsalitam na Portuges! Sarayan totoo so ontatalineng.’ Pigay taon so apalabas, sanen binisitak lamet iman a kongregasyon, sakey ya agin laki a presenti ed samay pilimeron imbisitak so angikuan: “Nanonotan yo ta ni imay paliwawa yo? Anggapoy atalosan min anggan sakey a salita ed saman.” Impatuak ya agko met tanton atalosan iman a paliwawa.

Diad satan a pilimeron taon na sirkiton kimey, mabetbet kon basaen so Zacarias 4:6. Say balikas ya, ‘Agnisengeg ed pakayari noag ingen diad espirituk,’ so angipanonot ed siak a say espiritu nen Jehova so mogmon rason no akin ya onaaligwas so kimey na Panarian. Tan talagan satan so inmaligwas, anggaman ed mapatnag iran limitasyon mi.

Saray Angat tan Bendision a Sinmabi

Say kimey ed sirkito et kabaliksan toy panliber ed intiron bansa ya awi-awit so makinilya, pigaran karton na literatura, saray maleta, tan bag. Makabat a ninumeroan nen Christine iray bagahe mi pian anggapoy natilak sano manaapuran manlugan-lugan kami ed bus. Aliwan balo so panbiahe panamegley na bus ed loob na 15 ya oras ed marabok iran karsada pian makasabi ed ontumbok a destinasyon mi. No maminsan, satan so makapanerbiyos, nagkalautla no makapansabatan so duaran bus ed daan lan taytay, a ngalngali la manggasgasan. Nambiahe kami met panamegley na tren, bapor, tan kabayo.

Nen 1961, ginmapo kamin nanserbi ed distriton kimey, a manbiabiahe ed kada sirkito imbes a kada kongregasyon. Pigaran labi ed sakey simba, ya ipapabantayan mi iray babantayan a pinawala na organisasyon nen Jehova​—maminsan diad kada nanduruman lugar. Mabetbet a kaukolan ya onkiwas kamin tampol pian naunaan iray klero ed lugar a mangaamper ed sarayan palabas. Diad sakey a baley, pinilit na pari so makankien na hall pian kanselaen so impikontrata to la ed sikami. Kayari pigay agew na panaanap, akaromog kami na sananey a lugar, balet anggapo so angibagaan mi tan tuloytuloy ya iimbitaan so amin ya onla ed samay datin pantiponan. Antis a ginmapo so programa, linma si Christine ed saman a hall tan insekreto ton indirehi diad balon lugar iramay malabay a manbantay na palabas. Diad saman a labi, 150 a totoo so akabantay na palabas, ya awalaan na matukoy a paulon The New World Society in Action.

Anggaman no maminsan et makapakesaw so panagbiahen kimey diad saray nisulinek a lugar, saray mapaabeban agagi a manaayam diman so maapresian tuloy ed idadalaw mi tan maparawes a tuloy diad panginabang da na simplin kaabungan da ed sikami, kanian lawas min pisasalamatan si Jehova a makakapilimog kami ed sikara. Say pikakaaro ed sikara so nanresulta ed makapaligsay-puso iran bendision parad sikami. (Uliran 19:17; Aggeo 2:7) Kanian, agaylay ermen mi, ta kayari min nanserbi na masulok a 21 a taon diad Brazil, say kimey mi bilang misionaryo so anampot!

 Leleg na Krisis, Inwanwan Kami nen Jehova

Nen 1975, si Christine so naoperaan. Intultuloy mi so panagbiahen kimey, balet linmoor so kipapasen na bunigas nen Christine. Ompatnag a maabig no ompawil kami ed Estados Unidos pian sikato so napatambal. Nen Abril 1976, akasabi kami ed Long Beach, California, tan nanayam kami ed kawalaan nen inak. Kayari na impanayam ed sananey a bansa ed loob na duaran dekada, agmi amta no panon min arapen iyan kipapasen. Ginmapo ak a manmasahe, tan say nalmoan ko manlapud satan a trabaho so pambibilay mi. Say estado na California so angitarya ed si Christine na lugar ed ospital, balet kada agew et lalon onkakapuy diman si Christine lapud aglabay a tambalen na saray doktor no agpasaksakan na dala. Desperado kami, kanian masimsimoon kamin kinmerew ed si Jehova na panangigiya.

Sakey a ngarem sanen siak so manpupulong, naimanok so opisina na sakey a doktor, tan bigla, dinisidik so onloob. Anggaman onsempet la komon so doktor, pinaloob toak ed opisina to, tan nantongtong kami ed loob na duay oras. Insan to inkuan: “Apresiaen ko so kimey yo bilang misionaryo, tan tambalen ko so akulaw mo ya anggapoy bayar tan agsaksakan na dala.” Agko napanisiaan so arengel ko.

Sayan mapangasin doktor, a respetadon espisyalista manaya, so angiyalis ed si Christine ed ospital a pantratrabahoan to, tan diad panangasikaso to, ag-abayag say kipapasen nen Christine so inmaligwas. Agaylay pisasalamat mi ta inwanwan kami nen Jehova leleg na saman a mairap a panaon!

Saray Balon Asainmin

Sanen maksil la si Christine, nanserbi kami bilang payunir tan nanliketan mi so pakatulong ed pigaran totoo a magmaliw a managdayew nen Jehova diad Long Beach. Nen 1982 sikami so akerew a manlingkor ed sirkito diad Estados Unidos. Inagew-agew kamin misalsalamat ed si Jehova diad impangusar to lamet ed sikami ed panagbiahen kimey​—say klase na ministeryo a pinabpabli mi. Nanserbi kami diad California tan insan diad New England, a kabiangan ed sayan sirkito so pigaran kongregasyon a mansasalita na Portuges. Diad saginonor et kabiangan met la so Bermuda.

Kayari na apatiran makaparepreskon taon, akaawat kami na sananey ya asainmin. Inimbitaan kamin manserbi bilang espisyal payunir ed inerman a lugar a labay mi. Anggaman maermen min taynan so panagbiahen kimey, determinado kamin mantultuloy ed balon asainmin mi. Balet iner? Sanen wala kami ni’d panagbiahen kimey, naimanok a say Portuges a kongregasyon diad New Bedford, Massachusetts, so mankaukolan na tulong​—kanian linma kami ed New Bedford.

Sanen sinmabi kami, intaryaan kami na kongregasyon na baleg a party bilang pangabrasa. Agaylan satan so angipalikna na panangapresia ed sikami! Sikami so akalua. Akiayam kami ed abung na sakey ya ugaw nin sanasawa a walay duaran angkelag nin anak da anggad agmi pakalmo na napanayaman mi. Talagan benendisionan nen Jehova iyan espisyal payunir ya asainmin mi ed labas ni na inilaloan mi. Manlapu nen 1986 atulongan mi so manga 40 a totoo ed sayan baley a magmaliw a Tastasi. Sikara so espiritual a pamilya mi. Niarum ni, maliket kon naimatonan so imbulaslas na limaran agagin laki ed sayan lugar ed impagmaliw dan manangasikason managpastol na pulok. Singa kami manlilingkor ed mabungan misionaryon kimey.

No pawilen so apalabas, nanggayaga kami ta nanlingkor kami ed si Jehova manlapud katayatdang a manpatuloy tan say katuaan so ginawa min dalan na kabibilay mi. Tua, say inkatatken tan ikakapuy la na laman so mangaapekta ed sikami natan, balet say pantultuloy ed dalan nen Jehova so siansian biskeg tan gayaga mi.

[Litrato ed pahina 26]

Sanen kasabisabi mi ed Rio de Janeiro

[Litrato ed pahina 28]

Say espiritual a pamilya mi diad New Bedford, Massachusetts