Wala Tay Bilay Kayari Ipatey?

“NO SAY sakey a too ompatey, ombilay ta lamet?” so intepet na patriarkan Job manga 3,500 taon lay apalabas. (Job 14:14) Sayan tepet so manwewetwet ed katooan ed loob la na saray milenyo. Diad inlabas la na saray panaon, satan a tema so panuumamengan na totoo ed amin a komunidad tan amawala ra na nanduruman teorya.

Dakel a mankuan a Kristianos so manisia ed tawen tan impierno. Diad biek a dapag, saray Hindu so manisia ed reinkarnasyon. Bilang komento ed sisisiaen na saray Muslim, oniay inkuan nen Emir Muawiyah, assistant ed sakey a sentro na Islamikon relihyon: “Panisiaan mi a walay agew na panangukom kayari ipatey, sano onarap ka ed Dios a si Allah, a singano oonla ka ed sakey a korte.” Unong ed sisisiaen na saray Islam, determinaen nen Allah so kurang na impanbilay na kada too tan sikatoy ipasen balanglan diad paraiso odino diad mangapuy-apoy ya impierno.

Diad Sri Lanka, sano walay inatey a kapamilya na saray Buddhista tan Katoliko et paulyanan dan akalukas iray puerta tan bintana. Selselan da so sakey a lamparaan, tan ipuesto ra so lungon a say sali na bangkay so akaarap ed puerta. Panisiaan da a sarayan kundang so mamapeles ed ipaway na espiritu na inatey.

Unong ed si Ronald M. Berndt na University of Western Australia, saray inmuunan totoo diad Australia so manisia a “saray totoo so walaan na ag-ompatey ya espiritu.” Walaray tribu diad Aprika a manisia a kayari ipatey, saray ordinaryon totoo et magmaliw iran anyani, bangta saray prominentin totoo so magmaliw ya espiritun atateng a pagalangan tan pikasian bilang agnanengneng iran lider na komunidad.

Diad arum iran bansa, saray sisisiaen da nipaakar ed kipapasen na inatey so impantekep a lokal a tradisyon tan say mankuan ya Inkakristiano. Singa bilang, diad saray Katoliko tan Protestanti ed Sagur ya Aprika, akaugalian da la so mansakbong na saray espiho sano walay inatey pian anggapo so man-espiho ompan nanengneng to so espiritu na inatey a too.

Talagan nanduruma iray ebat na totoo ed tepet ya, ‘Anto so nagawa ed sikatayo sano ompatey itayo?’ Ingen, walay parparehon ideya ed sarayan nanduruman ebat: Say bengatla a walad dalem na too ya imortal tan makaliktar ed ipapatey. Panisiaan na arum a totoo a satan a “bengatla” et espiritu. Alimbawa, diad saray parte na Aprika tan Asia tan anggan diad saray Pasipikon rehyon na Polynesia, Melanesia, tan Micronesia, et dakel so manisia a say espiritu​—aliwan say kamarerwa​—so imortal. Diad tua, wala ni ingen iray lenguahen anggapoy salitan “kamarerwa” ed sikara.

Wala kasi espiritu ed mabilay a persona? Kasin taynan na espiritu so laman diad ipatey? No ontan, anto so nagawa ed satan? Tan anto so ilalo na saray inaatey? Agnepeg ya ibaliwala irayan tepet. Antokaman so binalegan mon kultura odino relihyon, say ipapatey so katuaan a kaukolan ya arapen. Sirin, nalalanor ka ed sarayan isyu diad lalon personal a paraan. Pasesegen mi ka ya usisaen so pamaakaran.