Say Binmalitok a Ganggan​—Sakey a Malaknab a Bangat

“Amin a bengatla sirin a labay yo a gawaen na totoo ed sikayo, ontan so gawaen yo met ed sikara.”​—Mateo 7:12.

SARATAN a balikas so sinalita nen Jesus ngalngalin duan libo a taon lay apalabas diad bantog a Sermon to ed Palandey. Pigara lan siglo nanlapula’d saman et dakerakel la so nibaga tan nisulat nipaakar ed satan a simplin balikas. Alimbawa, satan so pirmin nandinayewan bilang say “mismon belas na Kasulatan,” “segek na responsabilidad na Kristiano ed kapara ton too,” tan “manunan totontonen ed etika.” Ontanlay inkabantog na satan a tutukoyen itan a mabetbet bilang say Binmalitok a Ganggan.

Anggaman ontan, aliwan saray tatawagen a Kristianon mundo labat so mangaawat ed ideyan Binmalitok a Ganggan. Amin a Judaismo, Budismo, tan Griegon pilosopiya so angipaliwawa ed sayan manunan totontonen ed etika diad nanduruman paraan. Bantog a tuloy, nagkalalo la ed totoon wala’d Arawin Bukig, so imbalikas nen Confucius, say inggalgalang ed Bukig bilang toon sankakabatan tan managbangat. Say ideya so naromog tayon nibalikas ya amitlon danay diad The Analects, say komatlo ed Four Books nen Confucius. Bilang ebat ed panuupapet na saray estudyante to, amidua ya inkuan nen Confucius: “Say agyo labay a nagawa ed sikayo, agyo gagawaen ed arum.” Diad sananey nin inkagawa, sanen inlastog na eskuela ton si Zigong a “Say agko labay a gawaen ed siak na arum, agko met labay a gawaen ed sikara,” say managbangat so maermen ya inmebat na onia, “On, balet agyo ni nasarag a gawaen iya.”

No basaen na sakey irayan balikas, natalosan ton say imbalikas nen Confucius et sakey a negatibon bersion ed say inkuan nen Jesus ed saginonor. Say mabitar a pandumaan et say Binmalitok a Ganggan ya imbalikas nen Jesus so mankakaukolay positibon ikiwas a manggawa na maong ed arum. No bilang ta onkikiwas so totoo a mitunosan ed positibon balikas nen Jesus, a mangiyaansakit tan manggagaway paraan pian tulongan so arum, tan manbibilay unong ed sayan totontonen ya inagew-agew. Kasin diad padesir mo et napagmaliw na satan so mundo natan a magmaong a pasen? Anggapoy duaruwa.

Balanglan say totontonen so nibalikas ed positibo, ed negatibo, odino ed arum nin nengneng, say importante et saray totoo ed nanduruman panaon tan pasen tan abenegan et manmamatalek a tuloy ed ideya na Binmalitok a Ganggan. Ipapatnag lambengat na saya a say imbalikas nen Jesus diad Sermon ed Palandey et sakey a malaknab a bangat a mangaapekta ed bilay na totoo ed amin a pasen tan ed amin a panaon ed awaran.

Tepetan moy inkasika: ‘Kasin labay ko so natrato ed paraan a marespeto, makatunongan,  tan matua? Kasin labay ko so manbilay ed sakey a mundon andian na panangidumaduma ed rasa, krimen, tan bakal? Kasin labay ko so magmaliw a kabiangan na pamilya a balang sakey et manpapaga ed liknaan tan pankaabigan na arum?’ Diad tua, siopa ta so agmalabay ed saratan a posibilidad? Say agla nauman a katuaan et daiset lan tuloy so manggagayaga ed sarayan kipapasen. Parad maslak a totoo, agla ira maniilalo ingen ed saratan a bengatla.

Kinmupas so Binmalitok a Ganggan

Diad interon awaran, dakel laray kaso na krimen sumpad katooan a sigpot lan nibabaliwala iray kanepegan na totoo. Kabiangan ed saraya so panaglako na aripen a nanlalapud Aprika, panamateyan iran kampo na Nazi, pinilit a panagtrabaho na ugaw, tan saray maruksan palanit a panagpatey diad nanduruman pasen. Nayarin ondukey ni so listaan na makapakebbiew a nagagawa.

Say high-tech a mundo tayo natan so sinononot lambengat ed dili ton pankaabigan. Pigpigaran totoo so mannonot nipaakar ed arum sano say mismon pankaabigan odino kuan iran kanepegan da so wala’d kaatapan. (2 Timoteo 3:1-5) Akin ya ontanlay karakel na magmamaliw a masiblet, maruksa, andiay-pililikna, tan sinononot lambengat ed dilin-pankaabigan da? Aliwa ta a lapud say Binmalitok a Ganggan, anggaman bantog ni, so ipapasen ya aliwa lan realistiko tan pakanodnonotan labat la ed moral? Makapaermen ta onia la so kipapasen anggan diad limog na dakel a mankuan a manisia ed Dios. Tan no padesiran unong ed nagagawa, magmaliw lambengat so totoo a lalon sinononot ed dilin-pankaabigan da.

Kanian, say importante iran tepet a nepeg a konsideraen et: Anto so nalalanor ed pambilay unong ed Binmalitok a Ganggan? Kasin wala ni so manbibilay unong ed satan? Tan onsabi ni kasi panaon sano amin a katooan et manbilay a mitunosan ed say Binmalitok a Ganggan? Parad matua iran ebat ed sarayan tepet, ipangasin basaen so onggendan ya artikulo.

[Litrato ed pahina 3]

Mandurumaan so imbangat di Confucius tan arum nira nipaakar ed Binmalitok a Ganggan