Onlad karga

Onlad saray karga

Say “Mayaket” a Kiew tan say Mausausar a “Yake-yaket” na Satan

Say “Mayaket” a Kiew tan say Mausausar a “Yake-yaket” na Satan

Say “Mayaket” a Kiew tan say Mausausar a “Yake-yaket” na Satan

‘Yakar yo so balsamo a nipaakar ed sakit,’ so kuan na Jeremias 51:8. Say pansukimat ed sakey ed saray lapuan na sayan makatambal tan makapaabig a tuloy a kemikal so mangitarok ed sikatayo diad isla na Chios, a walad Aegean Sea.

DIAD kagapo na tiagew, pantataryaan na saray managtanaman so nikadkaduman paraan na panagani. Kayari ran linisan so dalin, palatasen da so kaliberliber na sengeg na singa-evergreen a tanaman a tatawagen a mastika iran kiew. Insan sigsigbaten na saray managtanaman so sengeg ta pian “onyaket” so kiew. Say mapusisaw a “yaket” so onggapon onagus. Kalabas na duara odino taloran simba, saray tedter na yaket so onkigtel tan kolektaen iratan na saray managtanaman, balanglan direkta manlapud sengeg odino diad dalin. Sarayan “yaket,” a tatawagen na gum mastic, so uusaren ed panggaway balsamo.

Balet, sakbay na panagani, nakaukolan so pananos tan pansagpot. Say pikewet, kolor-dapol iran sengeg so matantan ya ombaleg. Sabien toy 40 ya anggad 50 a taon pian nadampot na kiew so sigpot ya inkatakken​—kaslakan et manlapud duara ya anggad taloran metro a kaatagey.

Nilikud ed panigbat ed saray sengeg tan pantipon ed “yake-yaket,” nakaukolan ni so kaaruman a sagpot pian makapawala na mastika. No atipon la na saray managtanaman so “yake-yaket” na mastika, satan so yakayaken, orasan, tan panbibiiganen da unong ed kabaleg tan kalidad. Diad saginonor, say mastika so linisan nin maong tan insan ikana la ed dakel a pakausaran.

Salaysay Nipaakar ed Mablin Tanaman

Say Ingles a salitan “mastic” so nanlapu ed salitan Griego a mankabaliksay “panngaletengeten iray ngipen.” (Mateo 8:12; Apocalipsis 16:10) Sayan tawag so mangisusuheri a nanlapula nensaman, say yaket a mastika so nauusar la bilang chewing gum pian mamarepresko ed linawa.

Say sankadaanan ya impormasyon nipaakar ed mastika so nanlapud si Herodotus, say Griegon manag-awaran ed koma-labinliman siglo K.K.P. Arum ya autor nensaman tan saray managtambal​—pati si Apollodorus Dioscorides, Theophrastus, tan si Hippocrates​—so anaglawi ed saray usar na mastika ed medikal. Anggaman ontutubo iray kiew a mastika diad interon gilig na Mediterranean Coast, manlapula nen 50 K.P., say panagpawala na mastika so ngalngalin dia labat ed Chios. Tan say mastika so manunan naninteresan na saray anakop ed Chios, manlapud saray Romano, tinumbokan na saray Genoese, insan diad saginonor et saray Ottoman.

Mausausar a Mastika

Saray managtambal a taga-Ehipto nensaman so angusar ed mastika pian tambalen so nanduruman sakit, laktip so pantae tan arthritis. Inusar da met itan bilang insenso tan diad panag-embalsamo. Nayarin say kiew a mastika et sakey ed saray lapuan na ‘balsamo ed Galaad,’ a nikurit ed Biblia lapud satan so makatambal tan uusaren ed panag-ates tan panagbalsamo. (Jeremias 8:22; 46:11) Insuheri ni ingen a say kiew a mamapawala na estakte, sakey ed saray ilalaok ed pinabalingit a masanton insenso a para labat ed sagradon usar, so nayarin kabiangan ed saray klase na mastika iran kiew.​—Exodo 30:34,35.

Natan, say mastika so ilalaok ed saray barnis a mamapasileng ed saray oil painting, muebles, tan saray instrumento ed musika. Uusaren itan bilang materyal a parad insulasyon tan panresisti ed danum, tan ipapasen itan a sakey ed saray sankaabigan ya uusaren pian mabayag ya onkupas so kolor na abel tan saray pinta na pintor. Nauusar met so mastika ed panaggawa na saray beket tan ed panagkulti na katat. Lapud ambalingit ya angob tan arum nin kalidad na mastika, satan so ilalaok ed sabon, saray panag-ates, tan saray pabalingit.

Say mastika so adeskribe ed 25 ya opisyal a listaan na saray medisina ed sankamundoan. Satan so mabetbet nin uusaren ed tradisyonal iran medisina diad lugar na saray Arabo. Uusaren met so mastika ed panaggawa na saray cement a parad ngipen tan saray kapsula na tambal.

Bilang lapuan na balsamo, say maususar a “yake-yaket” na “mayaket” a kiew a mastika so makatatambal tan makapapaabig ed loob la na dakel a siglo. Sirin, parad maabig a rason, oniay inkuan na propesiya nen Jeremias: ‘Yakar yo so balsamo a nipaakar ed sakit.’

[Saray litrato ed pahina 31]

Chios

Panangala na mastika

Saray “yaket” na mastika so maal-alwar a kokolektaen

[Credit Lines]

Chios and harvest line art: Courtesy of Korais Library; all others: Kostas Stamoulis