Propesiya nen Isaias​—Liwawa Parad Amin a Katooan I

Kapitulo Desisiete

“Nagba so Babilonia!”

Isaias 21:1-17

1, 2. (a) Anto so intiramintin tema na Biblia, balet anto so pinmatnag a makanan kaaruman a tema diad Isaias? (b) Panon a tinibukel na Biblia so tema a nipaakar ed inkagba na Babilonia?

 SAY Biblia so nayarin niyaliling ed sakey a marakdakep a piyesa na musika a walaan na matalonggaring a tema tan walaray kaaruman a segundaryon tema pian mangarum ed intiramintin pakapangibiigan ed satan. Diad mipadparan paraan, say Biblia so walaan na manunan tema​—say kiyalangon na inkasoberano nen Jehova panamegley na gobierno na Mesianikon Panarian. Walaan met itan na makana tan naulit-ulit iran tema. Sakey ed saraya et say inkagba na Babilonia.

² Satan a tema so imparungtal diad Isaias kapitulo 13 tan 14. Satan so naulit diad kapitulo 21 pati met ed kapitulo 44 tan 45. Sakey a siglo ed saginonor, pinalaknab nen Jeremias so parehon tema, tan intarok na libro na Apocalipsis itan ed mabanengbeng a konklusyon. (Jeremias 51:60-64; Apocalipsis 18:1–19:4) Balang seryoson estudyante na Biblia so kaukolan ya interesado nipaakar ed sayan makanan kaaruman a tema na Salita na Dios. Makatulong so Isaias kapitulo 21 ed sayan pamaakaran, lapud itatarya na satan so makapasagyat iran detalye nipaakar ed impropesiyan kageba na satan a baleg a pakayari ed mundo. Diad saginonor et naimano tayo ya idadanet na Isaias kapitulo 21 so sakey nin makanan tema na Biblia​—ya ontulong ed sikatayon nadetermina so panagbantay tayo bilang Kristianos natan.

“Sakey a Makapaermen a Pasingawey”

3. Akin a tinawag so Babilonia a “kalawakan na dayat,” tan anto so ipapatnag na satan a titulo nipaakar ed arapen to?

³ Say Isaias kapitulo 21 so ginmapo ed sakey a makapakebbiew a nenengnengen: “Say awit ed [“panangiyabawag sumpad,” NW] kalawakan na dayat. Singa saray alimbusabos ed Abalaten onsibok ed amin, sikato so onsabi a manlapu ed kalawakan, manlapu ed makapataktakot a dalin.” (Isaias 21:1) Akatarangka ed Ilog Eufrates so Babilonia, a say mamabukig a kabiangan na satan so wala ed rehyon diad baetan na duaran baleg ya ilog Eufrates tan Tigris. Asingger itan ed mismon dayat. Balet, akin a tinawag itan a “kalawakan na dayat”? Lapud say rehyon na Babilonia so datin nadedelap a tinaon, a mamapawalay maawang tan malonek a “dayat.” Balet, akontrol na saray taga-Babilonia iyan maranum a kalawakan diad impanggawa ra na komplikadon sistema na saray dike, banawang, tan kanal. Sidudunong dan inusar so kadanuman bilang kabiangan na sistema na depensa na syudad. Siansia, anggapoy sagpot na too a makapangiliktar ed Babilonia manlapud panangukom na Dios. Sikatoy nagmaliw a kalawakan​—sikatoy magmaliw lamet a kalawakan. Mamapaarap la’d sikato so kalamidad, a singa sakey ed saray manalimbusabos a bagyo a sagpaminsan ya ombabasig ed Israel manlapud makapataktakot a kalawakan diad abalaten.​—Ikompara so Zacarias 9:14.

4. Panon a say pasingawey na Apocalipsis ed “Babilonia a Baleg” so mangilaktip ed saray elemento na ‘saray danum’ tan ‘kalawakan,’ tan anto so kabaliksan na ‘saray danum’?

⁴ Singa naaralan tayo la ed Kapitulo 14 na sayan libro, say kadaanan a Babilonia so walaan na kasimbangan natan​—“say Babilonia a Baleg,” say sankamundoan ya empiryo na palson relihyon. Diad Apocalipsis, say Babilonia a Baleg so ililitrato met a misiglaot ed ‘kalawakan’ tan ‘saray danum.’ Si apostol Juan so intarok ed sakey a kalawakan pian nipanengneng so Babilonia a Baleg. Inkuan ed sikato a saya so “akayurong ed tapew na dakerakel a danum” a mangirerepresenta ed saray “baley, tan karaklan, tan nasyones, tan salita.” (Apocalipsis 17:1-3, 5, 15) Say suporta na publiko so lawas a lapuan na kililiktar na palson relihyon, balet saratan a “danum” so agmanalimbeng ed sikato diad kaunoran. Singa ed kadaanan a kasimbangan to, sikatoy naandian, napaulyan, tan nataynan diad kaunoran.

5. Panon ya awalaan so Babilonia na reputasyon bilang “liputan” tan “managbagbag”?

⁵ Nen panaon nen Isaias say Babilonia so aliwa nin manunan pakayari ed mundo, balet inmuna lan anengneng nen Jehova a sano nasabi panaon to et sikatoy mangabuso lapud pakayari to. Oniay intuloy nen Isaias: “Sakey a makapaermen a pasingawey so  nipaliwawa ed siak: say liputan a too mangagamil a sililiput, tan say managbagbag mamagbag.” (Isaias 21:2a) Peteg a say Babilonia so mamagbag tan mideneng a mapalikdo ed saray nasyon a kubkoben to, a pati say Juda. Takewan na saray taga-Babilonia so Jerusalem, samsaman da so templo, tan kautiboen da iray totoo na satan diad Babilonia. Diman, sarayan pakaskasi a kautibo so sililiput a tratoen, mudmoraen lapud pananisia ra, tan agpanilaloen a makapawil ed nianakan dan dalin.​—2 Awaran 36:17-21; Salmo 137:1-4

6. (a) Anton paney-ey so patundaen nen Jehova? (b) Antoran nasyon so impasakbay a mangataki ed Babilonia, tan panon iyan asumpal?

⁶ On, sigpot a makanepegan so Babilonia ed sayan “makapaermen a pasingawey,” a mankabaliksan na mairap iran panaon parad sikato. Oniay intuloy nen Isaias: “Ontatdang ka O Elam; onkubkob ka O Media; amin a pansibek to pinatundak.” (Isaias 21:2b) Saramay nalalames na sayan manamalikdon empiryo so makainawa. Manampot a siansia so paney-ey da! (Salmo 79:11, 12) Diad anton paraan ya onsabi iyan pakainawaan? Sinalambit nen Isaias so ngaran na duaran nasyon a mangataki ed Babilonia: Elam tan Media. Duara nin siglo ed saginonor, diad 539 K.K.P. et idaulo nen Ciro a Persiano so nanmuyong a puersa na saray Persiano tan Medo sumpad Babilonia. No nipaakar ed Elam, saray manuley na Persia so mangayarian ed kabiangan na satan a bansa antis na 539 K.K.P. * Kanian kabiangan ed saray armada na Persia iray Elamita.

7. Panon a naapektaan si Isaias ed pasingawey ed sikato, a mankabaliksan na anto?

⁷ Imanoen pa no panon so impaneskribe nen Isaias ed epekto na sayan pasingawey ed sikato: “Kanian saray banel ko napno ra ed irap; say ot-ot nansiansia ed siak, a singa saray ot-ot na bii dia ed pampasakit: mair-irap ak dia ed ontan ya agak makadngel; apunaw ak dia ed ontan ya agak makanengneng. Say pusok manparok, say makapataktakot kinebiew to ak; say kapisdem a nanpilalekan ko nagmaliw a makapagiwgiw ed siak.” (Isaias 21:3, 4) Ompatnag a panliliketan na propeta iray panaon a mansirunget, sakey a maabig a panaon parad mareen a pandalepdep. Balet naandi lay karakpan na pankapisdem, imbes et mangitarok labat itan na takot, ot-ot, tan panggiwgiw. Sikatoy anagmak na ot-ot a singa samay bii a manpapasakit, tan say puso to so “manparok.” Sayan balikas so impatalos na sakey ya iskolar a “say pusok so manparok a maong,” a mangipapatnag a say balikas so ontutukoy ed “pirmi tan maparoparok a puso.” Akin ya ontan la so kagogonigon to? Mapatnag a mapropetiko so liknaan nen Isaias. Diad labi na Oktubre 5/6, 539 K.K.P., nasagmak na saray taga-Babilonia so ontan met a pakataktakot.

8. Unong ya impropesiya, panon a kinmiwas iray taga-Babilonia, anggaman walad paway na saray bakor so kakabusol da?

⁸ Legan ya ombibilunget ed saman ya ageteran lan labi, say takot et agbalot ninonot na saray taga-Babilonia. Manga duaran siglo ed asasakbay et oniay impasakbay nen Isaias: “Itadia ra so dulang, ipasen da so bantay [“iyuksoy daray panyurongan,” NW], mangan ira, oninum ira.” (Isaias 21:5a) On, say matangsit ya Arin Belsasar so angitarya na ponsia. Indasig iray yurongan parad nilibon manunaan to, ontan met ed saray kaasawaan tan kalugoran to. (Daniel 5:1, 2) Amta na sarayan manliliket a walay armada ed paway na saray bakor, balet kombinsido iran agnalooban so syudad da. Saray ataragey a bakor tan aralem a banawang to so mangipapatnag a singano imposible so pakasamsam ed sikato; sikatoy apanisia na dakel a dirios to ya ag-iya nagawa. Kanian wala so ‘panaakan tan paniinum!’ Si Belsasar so abuek, tan nayarin pati saray arum. Say inkadiwengdiweng na saray atagey ya opisyal so ipapatnag na pankaukolan a pamangon ed sikara, a singa ipapanengneng na onsublay iran mapropetikon salita nen Isaias.

9. Akin a nakaukolan a ‘puyokan so kinlong’?

⁹ “Onalagey kayo, sikayo priprinsipe, puyokan yo so kinlong.” (Isaias 21:5b) Bigbiglan asumpal so ponsia. Kaukolan ya ombangon iray prinsipe! Say masiken lan propeta Daniel so impatawag ed eksena, tan anengneng to so impangebbiew nen Jehova ed Ari na Babilonia a si Belsasar a mipara ed samay deneskribe nen Isaias. Saray manunaan na ari so awetwet legan a dederalen na saray nanmuyong a puersa na Medo, Persiano, tan Elamita iray depensa na syudad. Nagba a tampol so Babilonia! Balet, anto so kabaliksan na ‘puyokan so kinlong?’ Say Biblia so manutukoy no maminsan ed ari na nasyon bilang kinlong na satan lapud sikato so manangidepensa tan manangiliktar ed dalin. * (Salmo 89:18) Kanian sayan bersikulo ed Isaias so nayarin mangipapasakbay ed pankaukolan parad balon ari. Akin? Lapud si Belsasar so pinatey ed “saman a labi.” Kanian kaukolan a ‘puyokan so kinlong,’ odino manuro na balon ari.​—Daniel 5:1-9, 30.

10. Anton ligliwa so nagamoran na saray mandadayew ed si Jehova manlapud kasumpalan na propesiya nen Isaias nipaakar ed sililiput a midedeneng?

 ¹⁰ Amin a manangaro ed tuan panagdayew so naligliwa manlapud sayan salaysay. Say modernon-agew a Babilonia, say Babilonia a Baleg, so mapalikdon midedeneng tan manasamsam a singa met say kasimbangan to nensaman. Anggad sayan bekta saray papangulo na relihyon so mikokomplot pian sebelan, pasegsegangen, odino pairapen diad pambayar na buis iray Tastasi nen Jehova. Balet singa ipapanonot ed sikatayo na sayan propesiya, nanenengneng nen Jehova so amin a mapalikdon pidedeneng, tan agto abuloyan ya ag-ira nadusa. Panganggaen to so amin a relihyon a lingon mangirerepresenta ed sikato tan mamapairap ed totoo to. (Apocalipsis 18:8) Kasin posibli iyan bengatla? Pian napabiskeg so pananisia tayo, kaukolan tayo labat a nanengneng no panon ya asumpal iray pasakbay to nipaakar ed inkagba na say kadaanan a Babilonia tan say modernon-agew a kasimbangan to.

“Sikato so Nagba!”

11. (a) Anto so responsabilidad na managbantay, tan siopa so aktibo bilang managbantay natan? (b) Anto so irerepresenta na karwahen pibabakal na saray asno tan kamelyo?

¹¹ Natan et mitotongtong si Jehova ed propeta. Oniay inreport nen Isaias: “Onia so inkuan na Katawan ed siak, Onla ka, mangipasen ka na bantay; ipaliwawa to komon so nanengneng to.” (Isaias 21:6) Imparungtal na sarayan salita so sananey nin importantin tema ed sayan kapitulo​—samay bantay, odino managbantay. Saya so makapainteres ed amin a tuan Kristianos natan, lapud papasesegen nen Jesus iray patumbok to a “mansiansian manbantay.” Say “matoor tan makabat ya aripen” so agbalot ontutundan mangibabaga ed nanenengneng to nipaakar ed kinaasingger na agew na panangukom na Dios tan saray kapeligroan ed sayan abulok a mundo. (Mateo 24:42, NW, 45-47) Antoy nanenengneng na managbantay ed pasingawey ed si Isaias? “Makanengneng na sakey ya ehersito [“karwahen pibabakal,” NW], lalaki a kabayoan dia ed nantupag, sakey ya ehersito na saray asno, sakey ya ehersito na saray kamelyo, ondengel naani a maimatlek a pati baleg a pangimaton.” (Isaias 21:7) Sarayan sinansakey a karwahen pibabakal so nayarin mangirerepresenta ed saray adasig a karwahe ya akaliran onaabanti parad pibabakal a singa kapeles na impasal iran kabayo. Saray karwahen pibabakal na asno tan kamelyo so matukoy a mangirerepresenta ed duaran pakayari, say Media tan Persia, a mankasakey ed sayan pangataki. Niarum ni, pepekderan na awaran a say armada na Persiano so parehon angusar ed saray asno tan kamelyo diad pibabakal.

12. Say managbantay diad pasingawey ed si Isaias so mangipapatnag na antoran kalidad, tan siopa so mankaukolan ed sarayan kalidad natan?

¹² Say managbantay, sirin, so napaskar a mangibalita. “Inmakis a singa sakey a leon: O Katawan, akaalagey ak a naynay ed tapew na bantayan na talayap dia ed agew, tan nipasen ak dia ed bantay ko a makasanlabi; et, nia, dia onsabi so sakey ya ehersito na lalaki, lalaki a kabayoan a nantupag”! (Isaias 21:8, 9a) Say managbantay ed pasingawey so makpel ya onkekelyaw, “a singa sakey a leon.” Nakaukolan so pakpel diad pangikelyaw na mensahe na panangukom sumpad sankairapan a taloen a nasyon a singa say Babilonia. Wala ni sananey a nakaukolan​—say panagsungdo. Say managbantay so mansiasiansia ed pasen to diad agew tan labi, ya agton balot papaulyanan ya onkapuy so panagbantay to. Mipadpara, say managbantay a klase ed sarayan kaunoran ya agew so mankakaukolan na pakpel tan panagsungdo. (Apocalipsis 14:12) Nakakaukolan na amin a tuan Kristiano irayan kalidad.

13, 14. (a) Anto so nagmaliw a kipapasen na kadaanan a Babilonia, tan diad anton pantalos ya abetag iray idolo to? (b) Panon tan kapigan asagmak na Baleg a Babilonia so ontan met ya inkagba?

¹³ Nanenengneng na managbantay ed pasingawey ed si Isaias so onaabanti a karwahen pibabakal. Anto so balita? “Sikato so ginmapon nansalita tan inkuan to: ‘Sikato so nagba! Say Babilonia so nagba la, tan amin na saray imbolik a talintao na saray dirios to so binetag to ed dalin!’” (Isaias 21:9b, NW) Agaylan makapalikliket a report! Nagba a siansia iyan mapalikdon managsamsam ed totoo na Dios! * Balet, diad anton pantalos ya abetag iray imbolik a talintao tan idolo na Babilonia? Kasin onloob ed saray templo na Babilonia iray onlulusob a Medo-Persia tan misimisien da so dakdakel ya idolo? Andi, agla kaukolan so ontan a bengatla. Nabetag iray idolon dirios na Babilonia diad pantalos a sikaray niwalwal bilang andian na pakayari a manalimbeng ed syudad. Tan nasagmak na Babilonia so kageba sano agto la nitultuloy a pairapen so totoo na Dios.

¹⁴ Komusta so Babilonia a Baleg? Diad impangimaneobra ra ed impanirap na totoo na Dios legan a Guera Mundial I, sikato so matalonan angidestiero ed sikara ed pigaran panaon. Ngalngalin apatunda so panagpulong a kimey da. Say presidente tan arum niran prominentin opisyal na Watch Tower Society so nipangaw lapud palso iran akusasyon. Balet nen 1919 et walay agawan makasurprisan pananguman. Imbulos iray opisyal  ed prisoan, inlukas lamet so opisina na hedkuarter, tan inggapo lamet so panagpulong a kimey. Kanian, nagba so Babilonia a Baleg diad pantalos a say pamupuger to ed totoo na Dios so tinmunda. * Diad Apocalipsis, sayan inkagba so amiduan inyabawag na sakey ya anghel a manguusar ed anunsio a walad Isaias 21:9.​—Apocalipsis 14:8; 18:2.

15, 16. Diad anton pantalos a saray kabaleyan nen Isaias so ‘ataltag,’ tan anto so naaralan tayo ed awawey nen Isaias ed sikara?

¹⁵ Sinumpal nen Isaias iyan mapropetikon mensahe tekep na panangabagey ed mismon kabaleyan to. Inkuan to: “O sika taltagan ko, tan say bukel na datal [“anak na taltagan,” NW] ko! Saman a nadngel ko nanlapu ed Jehova na saray ehersito, say Dios na Israel, impaliwawak ed sikayo.” (Isaias 21:10) Diad Biblia, say pantaltag so mabetbet a mangisisimbolo ed panagdisiplina tan panagdalisay ed totoo na Dios. Saray totoon akisipan ed Dios so magmaliw ya ‘ananak na taltagan,’ a no iner et say trigo so kapilitan ya ibiig manlapud epa, a natilak labat so apino tan kalkaliktan iran bukel. Agpanliketan nen Isaias iyan disiplina. Imbes, inabagey to irayan magmaliw ya “anak na taltagan,” ya arum ed sikara so manayam bilang kautibo diad arum a bansa ed interon bilay da.

¹⁶ Saya so nayarin onkanan maabig a panonot ed sikatayon amin. Diad loob na Kristianon kongregasyon natan, saray arum so nayarin agla mangabagey ed saray nalilingo. Tan nayarin saramay adisiplina so nayarin mabetbet a manimbel. Balet, no pansiansiaen tayo ed kanonotan tayo a didisiplinaen nen Jehova so totoo to pian dalisayen ira, agtayo leglemewen so disiplina ontan met ed saramay mapaabeban manasagmak ed saya nisay ipulisay itan sano nagawa ed sikatayo itan. Awaten tayo komon so pananisiplina na Dios bilang balikas na panangaro To.​—Hebreos 12:6.

Pantepet ed Managbantay

17. Akin a say Edom so matukoy a tawagen a “Duma”?

¹⁷ Say komaduan mapropetikon mensahe na Isaias kapitulo 21 so mangipapabitar ed managbantay. Oniay impangigapo na satan: “Say awit na [“panangiyabawag sumpad,” NW] Duma, sakey so mantawag ed siak a manlapu ed Seir, Managbantay, anto ta so oras na labi? Managbantay, anto ta so oras na labi?” (Isaias 21:11) Iner iyan Duma? Mapatnag a walaray pigaran baley a ningaran na ontan diad panaon na Biblia, balet anggapo ed sikara so kiyaplikaan na saya. Say Duma so agnaromog ed Seir, a sananey a ngaran na Edom. Balet, say “Duma” et kabaliksan toy “Inkareen.” Kanian ompatnag a, singa say agawa ed apalabas a panangiyabawag, say rehyon so inikdan na ngaran a mangipapatnag ed arapen na satan. Say Edom, ya abayag lan maruksan kabusol na totoo na Dios, so mansumpal ed inkareen​—inkareen ed ipapatey. Balet, antis a nagawa itan, arum so manggunaet a manusisa nipaakar ed arapen.

18. Panon a say panangiyabawag a “Say kabuasan onsabi la, tan say labi met,” so asumpal ed Edom nensaman?

¹⁸ Diad panaon na impansulat nen Isaias, say Edom so nadalan na makapanyarin armada na Asirya. Pigara diad Edom so manpipilalek a mangamta no kapigan mangangga so labi na panamairap ed sikara. Say ebat? “Say managbantay inkuan to, Say kabuasan onsabi la, tan say labi met.” (Isaias 21:12a) Aliwan maabig so ipapatnag na saray bengatla parad Edom. Say liwawa na kabuasan so nabantag, balet maganggano itan, singa labat kugkugip. Say labi​—sananey lamet a mauddiem a panaon na panamairap​—so ontumbok a tampol kayari kabuasan. Agaylan matukoy a panangilitrato ed arapen na Edom! Mangangga so panamairap na Asirya, balet ontalona so Babilonia sumpad Asirya bilang pakayari ed mundo tan deralen to so Edom. (Jeremias 25:17, 21; 27:2-8) Sayan sikulo so naulit. Say panamairap na Babilonia so tumbokan na Persiano insan say panamairap na Griego. Insan niwala so magangganon “kabuasan” legan na saray panaon na Romano, sano si Herodes​—a nanlapu ed Edomita​—so nawalaan na pakayari ed Jerusalem. Balet agmanbayag itan a “kabuasan.” Diad kaunoran, say Edom so permanentin napareen, naandi manlapud awaran. Say ngaran a Duma so matukoy lan mangideskribe ed sikato a siansia.

19. Sano ikuan na managbantay, “No mibalita kayo, mibalita kayo: ompawil kayo, onla kayo dia,” anto so nayarin labay ton ibaga?

¹⁹ Sinumpal na managbantay so antikey a mensahe to ed saray salitan: “No mibalita kayo, mibalita kayo: ompawil kayo, onla kayo dia.” (Isaias 21:12b) Say balikas ya “ompawil kayo,” so nayarin ontutukoy ed agmanampot a nantutumbokan ‘iran labi’ ed arapen na Edom. Odino lapud say balikas et “ompawil,” nayarin isusuheri na propeta a siopaman ya Edomitan mankaliktan a makaliktar ed kaderal na nasyon so nepeg a magbabawi tan “ompawil” ed si Jehova. Antokaman so kipapasen, say managbantay so mangiimbita ed nagkalalon panusisa.

20. Akin a makana so panangiyabawag a nikurit diad Isaias 21:11, 12 ed saray totoo nen Jehova natan?

²⁰ Sayan antikey a panangiyabawag so makabaliksan a tuloy ed saray totoo nen Jehova ed modernon panaon. * Natatalosan tayo a say katooan so wala la ed ambilbilunget  a labi na espiritual ya inkabulag tan inkiyarawi manlapud Dios a mangitonton ed kadederal na sayan sistema na bengabengatla. (Roma 13:12; 2 Corinto 4:4) Sanlegan na sayan labi, antokaman iran sinag na ilalo na kareenan tan kaligenan a nitarok na katooan so singa saramay kugkugip a sinag na palbangon a tumbokan na mas ambilunget niran panaon. Say peteg a palbangon so onsasabi​—say ipelnak na Milenyon Uley nen Kristo ed sayan dalin. Balet legan a mansiasiansia so labi, nepeg tayon tumboken so panangiwanwan na managbantay a klase diad pansiansian alerto ed espiritual tan makpel a mangiyanunsio ed kinaasingger na pangangga na sayan abulok a sistema na bengabengatla.​—1 Tesalonica 5:6.

Onlalabi la ed Desierton Patar

21. (a) Anton duaran kabaliksan so nayarin ginetma parad balikas a ‘say panangiyabawag sumpad Arabia’? (b) Anto iray ulop na totoo na Dedaneo?

²¹ Say kaunoran a panangiyabawag na Isaias kapitulo 21 so nipaarap sumpad “desierton patar.” Oniay impangigapo na satan: “Say awit [“panangiyabawag sumpa,” NW] ed tapew na Arabia. Dia ed takel na Arabia ontunda kayo, O sikayo manangili na saray Dedaneos.” (Isaias 21:13) Diad orihinal a Hebreo, say salitan nipatalos ya “Arabia” so literal a mankabaliksan na “desierton patar,” balet say panangiyabawag so malinew a nipapaarap sumpad pigaran tribu na Arabo. Niarum ni, say Hebreon salita so nipapatalos no maminsan bilang “labi.” Ibabaga na arum a saya so walaan na duaran kabaliksan, a singano say ambilunget a labi​—say panaon na gonigon​—so asingger lan nasagmak na sayan rehyon. Say panangiyabawag so ginmapo ed sakey ya inkagawa diad labi a mangipaparungtal ed saray ulop na totoo na Dedaneo, sakey a prominentin tribu na Arabo. Saratan ya ulop so ondadalan ed saray rota na komersyo manlapud walaan na tanem a desierto a paonla ed sananey, ya awit da iray rekado, perlas, tan arum niran kayamanan. Balet dia et naimano tayon apilitan ira ya ontaynan ed saray dati ran dadalanan a rota pian mansanlabi ya onamot. Akin?

22, 23. (a) Anto so magano lan nasagmak na saray tribu na Arabo a makapadetdet a tuloy, tan anto so epekto ed sikara? (b) Panon kaasingger so isabi na sayan desyang, tan diad panamegley na siopa?

²² Oniay impaliwawa nen Isaias: “Dia ed samay napgaan angiyakar ira na danum; saray manaayam ed dalin na Tema inabet da so saray tinmaynan a pati tinapay da. Ta binmatik ira manlapu ed saray kampilan, manlapu ed akabagot a kampilan, tan manlapu ed akabekas a bekang, tan manlapu ed kaermenan na bakal.” (Isaias 21:14, 15) On, say pirmin makapadetdet a pibabakal so nasagmak na sarayan tribu na Arabo. Say Tema, a wala ed saray mabuna tan maranum a rehyon, so apasootan a mangawit na danum tan tinapay ed saray pakaskasin ompapaliis ed bakal. Kapigan nagawa iyan gonigon?

²³ Intuloy nen Isaias: “Onia so inkuan na Katawan ed siak, Ed loob na sakey taon, unong ed saray taon na miup-upa, amin a gayaga na Cedar onandi, et say sulok ed bilang na saray managpana, saray makapanyari a totoo na saray anak na Cedar, sikara naani pigpigara; ta si Jehova, a Dios na Israel, sinalita to.” (Isaias 21:16, 17) Say Cedar so prominentin tuloy a tribu kanian satan so uusaren no maminsan a mangirepresenta ed interon Arabia. Ginetma nen Jehova a saray managpana tan saray mabiskeg a lalaki na sayan tribu so ondaiset ya anggad magmaliw a sakey labat a nakdaan. Kapigan? “Ed loob na sakey taon,” agla onlampas ed satan, singa say sakey a trabahador a mankimey ya ag-onlampas ed oras a sikatoy binayaran. Agnaseguro no kapigan so eksakton impakasumpal na sayan amin. Duaran Asiryanon manuley​—si Sargon II tan Senakerib​—so nankuan a kien day dayew lapud impangubkob ed Arabia. Balang la’d sikaran dua so nayarin aneral ed sarayan mapaatagey a tribu na Arabo, a singa nipasakbay.

24. Panon tayon naseguro a say propesiya nen Isaias sumpad Arabia so asumpal?

²⁴ Balet, makaseguro itayo ya eksakton asumpal iyan propesiya. Anggapo lay makapanggawa ed satan a punto a mas mapuersa nen say manangisara iran salita na panangiyabawag: “Si Jehova, a Dios na Israel, sinalita to.” Parad saray totoo ed panaon nen Isaias et singano agnapalumbasan na Babilonia so Asirya tan insan nigeba ed pakayari legan na mabanday a panliliket diad sakey a labi. Singa met agnagawa a say makapanyarin Edom so mangangga diad mareen ya ipapatey odino say mayaman iran tribu na Arabo so managmak na labi na kairapan tan inkabegtebegtew. Balet inkuan nen Jehova a nagawa itan, kanian agawa itan. Natan, ibabaga ed sikatayo nen Jehova a say sankamundoan ya empiryo na palson relihyon so naandi la. Saya so aliwa labat lan posibilidad; satan so segurado. Sinalita itan a mismo nen Jehova!

25. Panon tayon aligen so alimbawa na managbantay?

²⁵ Magmaliw itayo komon sirin a singa say managbantay. Mansiansia itayon manbantay, a singa nipuesto ed atagey a panagbantayan, a mamabantag parad antokaman a tanda na onsasabin kapeligroan. Maapit tayo komon a mikimey ed matoor a managbantay a klase, saray nakekeraan ya alanaan a Kristiano diad dalin natan. Makpel itayo komon a mibiang ed sikara a mangikelyaw ed no anto so nanenengneng tayo​—say mapatpatnag ya ebidensya a si Kristo so manuuley la ed tawen; a magano to lan panganggaen so abayag lan ambilunget a labi na katooan diad inkisian manlapud Dios; tan kayari na satan et iwanwan to ed peteg a palbangon, say Milenyon Uley diad paraison dalin!

[Saray paimano ed leksab]

[Tepetepet Parad Panagaral]