Propesiya nen Isaias​—Liwawa Parad Amin a Katooan I

Kapitulo Desinuebe

Iyabeba nen Jehova so Inkapangta na Tiro

Isaias 23:1-18

1, 2. (a) Anton nengneng na syudad so kadaanan a Tiro? (b) Anto so impasakbay nen Isaias nipaakar ed Tiro?

 SIKATO so “ayadyari ed karakpan” tan daakan ed “nanduruman klase na kayamanan.” (Ezequiel 27:4, 12, An American Translation) Saray angkakabaleg a bapor to so manlalayag ed ararawin pasen. Sikato so nagmaliw a “sankadayewan ed puso na saray dayat,” tan diad “saray kayamanan” to, “pinayaman [to] so saray arari na dalin.” (Ezequiel 27:25, 33) Ontan so kipapasen na Tiro nen koma-piton siglo K.K.P., sakey a syudad na Fenicia diad sampot na mamabukig a Mediteraneo.

² Balet, manasingger la so kadederal na Tiro. Manga 100 a taon antis a sikato so deneskribe nen Ezequiel, impasakbay nen propeta Isaias so kageba na sayan salimbengan na Fenicia tan say panermen na saramay maniilalo ed sikato. Impasakbay met nen Isaias a kayari na pigaran panaon et ipaarap na Dios so imano to ed syudad, ya iter to ed sikato so apasimbalon aligwas. Panon ya asumpal iray salita na propeta? Tan anto so naaralan tayo manlapud amin ya agawa ed Tiro? Say pakawalaan na malinew a pakatalos ed no anto so asagmak to tan no akin ya agawa iratan a bengatla, so mamabiskeg ed pananisia tayo ed si Jehova tan ed saray sipan to.

“Manugaog Kayo, Sikayoran Bapor na Tarsis!”

3, 4. (a) Iner so kawalaan na Tarsis, tan anto so siglaotan na Tiro tan Tarsis? (b) Akin a walaan na rason a “manugaog” iray marino a minenegosyo ed Tarsis?

³ Diad leksab na titulon, “Say panangiyabawag ed Tiro,” et indeklara nen Isaias: “Manugaog kayo, sikayoran bapor na Tarsis! ta sikato so asamsaman pian agla magmaliw a daongan, pian agla magmaliw a pasen a looban.” (Isaias 23:1a, NW) Say Tarsis et panisiaan a nagmaliw a kabiangan na España, ya arawi ed Tiro diad mamabukig a Mediteraneo. * Anggaman ontan, saray taga-Fenicia so eksperto a marino, tan angkakabaleg tan mapaot iray bapor da. Panisiaan na arum a manag-awaran a saray taga-Fenicia so inmunan akatebek ed pansiglaotan na bulan tan etab tan angusar ed astronomya bilang giya diad panagbaroy. Kanian say arawin distansia a manlapud Tiro anggad Tarsis so agmakasbel ed sikara.

⁴ Nen panaon nen Isaias, say arawin Tarsis so saliwan na Tiro, a nayarin satan so manunan lapuan na kayamanan to legan na kabiangan na awaran to. Say España so walaan na minas a dakel so naalan pilak, balatyang, lata, tan arum niran metal. (Ikompara so Jeremias 10:9; Ezequiel 27:12.) Saray “bapor na Tarsis,” a maseguron saray bapor a manlalapud Tiro a minenegosyo ed Tarsis, so walaan na maabig a rason a “manugaog,” a mantagleey ed inkaderal na mismon daongan da.

5. Iner so pakaamtaan na saray marino a nanlapud Tarsis so nipaakar ed inkagba na Tiro?

⁵ Panon a naamtaan na saray marino a walad taew so inkagba na Tiro? Inmebat si Isaias: “Manlapu ed dalin na Kitim sikato so nipaliwawa ed sikara.” (Isaias 23:1b) Say “dalin na Kitim” so nayarin ontutukoy ed isla na Chipre (Cyprus), ngalngali 100 kilometro ed sagur na baybay na Fenicia. Saya so unor a pandaongan na saray bapor a mamaarap ed bukig manlapud Tarsis antis a makasabi ra’d Tiro. Kanian, nabalitaan na saray marino a say dili ran daongan so akubkob sano ondaong ira ed Chipre. Agaylay inkabigla ra! Lapud ermen, sikaray “manugaog” diad inkadismaya ra.

6. Deskribien so relasyon na Tiro tan Sidon.

⁶ Nalikna met na saray totoo ed pangdel na dayat na Fenicia so gonigon. Inkuan na propeta: “Mandeen kayo, sikayon manaayam ed pangdel, sika a saray lumalako na Sidon, ya ombaliw ed dayat, pinano ra ka lamet. Et ed saray angkabaleg a danum say bukel na Sihor, say panagani na Nilo, sikato nensaman so nabang to; et sikato nensaman so panaglakoan na saray nasyon.” (Isaias 23:2, 3) Saray “manaayam ed pangdel,” a kakaabay na Tiro, so mandeen lapud inkabigla ed makadesyang ya inkagba na Tiro. Sioparay “lumalako na Sidon” ya ‘amano’ tan nampayaman ed sarayan manaayam? Say Tiro so datin kolonya na daongan a syudad na Sidon, a 35 kilometro labat ed amianen. Diad saray sinsilyo na Sidon et deneskribe to so inkasikato bilang ina na Tiro. Anggaman apalumbasan na Tiro so Sidon ed kayamanan, sikato nin siansia so “anak a bii na Sidon,” tan siansia nin tatawagen na saray manaayam ditan so inkasikara bilang saray Sidonio. (Isaias 23:12) Kanian, say balikas a “saray lumalako na Sidon” so nayarin ontutukoy ed saray komersyanten manaayam ed Tiro.

7. Panon ya inkaykayat na saray lumalakon Sidonio so kayamanan?

⁷ Lapud pinenegosyo, saray mayaman a lumalakon Sidonio so manlalayag ed Dayat na Mediteraneo. Awit da ed dakel a pasen iray bini, odino bukel, na Sihor, a wala’d arawin bukig a sanga na Ilog Nilo diad patalan (delta) a rehyon na Ehipto. (Ikompara so Jeremias 2:18.) Kabiangan met ed “say panagani na Nilo” so arum a produkton nanlapud Ehipto. Pinabangan a maong na saray lumalakon marino ontan met ed saray bansan pinenegosyoan da so panaliw o panlako tan pansalatan na saratan a produkto. Pinano na saray lumalakon  Sidonio so Tiro ed nalmoan da. Peteg, sikaray manermen ed pankibalatar to!

8. Anto so epekto na pakaderal na Tiro ed Sidon?

⁸ Oniay sinmublay ya inkuan nen Isaias ed Sidon: “Ombaing ka, O Sidon; ta say dayat sinalita to, say salimbeng na dayat, inkuan to, Agak nampasakit, ni nananak ak, agak met naniwi na saray tobonbalo a lalaki, ni amabaleg ak na saray birhen.” (Isaias 23:4) Kayari na inkaderal na Tiro, say pangdel a datin kawalaan na syudad so magmaliw a kelang tan kibalatar. Say dayat so ompatnag a singa onkekelyaw lapud gonigon, singa ina ya abalang to so ananak to tan pirmin agotgot kanian inkuan to lan agton balot awalaan na ananak. Nabaingan so Sidon lapud agawa ed anak ton bii.

9. Say ermen na totoo kayari na inkagba na Tiro so mipara ed inkatalagnaw kayari na anto niran ebento?

⁹ On, say balita nipaakar ed inkaderal na Tiro so sengegan na inkalapagan a panermen. Inkuan nen Isaias: “Singa say balita nipaakar ed Ehipto, sikara naani manermen a mair-irap lapud balita ed Tiro.” (Isaias 23:5, NW) Say irap na saray mannangis so mipara ed samay balita nipaakar ed Ehipto. Dinan a balita so tutukoyen na propeta? Nayarin say kasumpalan na akadkauna ton “panangiyabawag sumpad Ehipto.” * (Isaias 19:1-25, NW) Odino nayarin say tutukoyen na propeta et say balitan nipaakar ed inkaderal na armada nen Faraon nen panaon nen Moises, a sengegan na inkalapagan ya inkatalagnaw. (Exodo 15:4, 5, 14-16; Josue 2:9-11) Antokaman so kipapasen, saramay makadngel ed balita nipaakar ed kadederal na Tiro so manermen ya ampaipait. Sikaray inimbitaan ya ombatik ed arawin Tarsis pian pasalimbengan tan niganggan ira a mangikelyaw ed paneermen da: “Basil kayo ed Tarsis; maningel kayo, sikayo a manaayam ed pangdel.”​—Isaias 23:6.

Malikeliket ‘Manlapud Inkadaan na Saray Agew To’

10-12. Deskribien so kayamanan, inkadaan, tan impluensya na Tiro.

¹⁰ Say Tiro so kadaanan a syudad, unong ya impanonot nen Isaias sanen intepet to: “Sikato ya ta so malikeliket a syudad yo, a say inkadaan to sikato so inkadaan na saray agew”? (Isaias 23:7a) Say maaligwas ya awaran na Tiro so ninmatnat manlapud panaon nen Josue. (Josue 19:29) Diad loob na taotaon, binmantog so Tiro bilang managgawa na saray bengatlan metal, kristal, tan purpuran dyubos. Saray andurukey a kawes a kolor purpura na Tiro so mabmablin maong, tan saray mablin tela na Tiro so kalkaliktan na saray aristokrata. (Ikompara so Ezequiel 27:7, 24.) Say Tiro met so sentron panaglakoan parad saray ulop na manbabaroy tan maaawang a panagsimpenan na saray lakon manlalapu odino aawiten ed biek-taew.

¹¹ Niarum ni, say syudad so walaan na mabiskeg a militar. Oniay insulat nen L. Sprague de Camp: “Anggaman aliwan mibabakal​—negosyante ira, aliwa ran sundalo​—inyagel na saray taga-Fenicia so syudad da tekep na panatikon inkasebeg tan inkabangar. Saratan a kalidad, ontan met ed inka-eksperto tan biskeg da ed dayat, so nanggawa’d saray taga-Tiro a makatalindeg sumpad armada na Asirya, say sankabiskegan ed saman a panaon.”

¹² Peteg, balitado so Tiro ed mundo na Mediteraneo. “Saray sali to sikato so inyakar da ed arawi a miayam.” (Isaias 23:7b) Saray taga-Fenicia so nambaroy ed ararawin lugar, ya angipaalagey na saray pannegosyoan a pasen tan daongan, a diad pigaran inkagawa et linmaknab bilang kolonya. Alimbawa, say Carthage, diad amianen a baybay na Aprika, so sakey a kolonya na Tiro. Nasabi panaon et palumbasan na satan so Tiro tan milaslasan ed Roma parad impluensya ed interon Mediteraneo.

Say Inkapangta To so Mudmoraen

13. Akin ya imbangon so tepet a siopa so makpel a mangiyabawag na panangukom sumpad Tiro?

¹³ Nipaakar ed inkadaan tan kayamanan na Tiro, say onsublay a tepet so matukoy: “Siopa so nannonot na saya a sumpa ed Tiro, say manangiyutob na saray balanget, a saray lumalako to prinsipe ra, a saray manangili [“negosyante,” NW] to sikara so ankabli [“galgalangen,” NW] ed dalin?” (Isaias 23:8) Siopa so makpel a makapansalita sumpad syudad ya anuro na saray makapanyarin indibidual ed posisyon a walaay atagey ya autoridad diad saray kolonya to tan ed nanduruman pasen​—diad ontan et nagmaliw a “manangiyutob na saray balanget”? Siopa so makpel a makapansalita sumpad kabiseran syudad a saray lumalako to et priprinsipe tan saray negosyante to et galgalangen? Oniay inkuan nen Maurice Chebab, datin direktor a mangaasikaso ed saray antigo ed National Museum diad Beirut, Lebanon: “Manlapud koma-siam anggad komanem a siglo K.P., apansiansia na Tiro so makanan posisyon a naeksperiensya na London diad kagapo na koma-duamplon siglo.” Kanian siopa so makpel a makapansalita sumpad sayan syudad?

14. Siopa so angiyabawag na panangukom ed Tiro, tan akin?

¹⁴ Say impuyan ya ebat so pansengegan na pakatalagnaw na Tiro. Oniay inkuan nen Isaias: “Si Jehova na saray ehersito ninonot to, pian moraen to so pangta na amin a gayaga, pian yakar to ed kabalaw so amin ya ankabli [“galgalangen,” NW] ed dalin.” (Isaias 23:9) Akin ya inyabawag nen Jehova so panangukom sumpad sayan mayaman tan kadaanan a syudad? Kasin lapud saray manaayam ditan et managdayew ed palson dios a si Baal? Kasin lapud pisisiglaotan na Tiro ed si Jezabel​—say anak a bii nen Arin Etbaal na Sidon, ya ari met na Tiro​—ya akiasawa ed si Arin Ahab na Israel tan amatey ed saray propeta nen Jehova? (1 Arari 16:29, 31; 18:4, 13, 19) Say ebat ed saratan a tepet et andi. Akondena so Tiro lapud aroganten inkapangta to, sikatoy nampayaman diad impamairap ed arum a totoo, pati saray Israelita. Nen koma-siam a siglo K.K.P., diad panamegley nen propetan Joel et oniay inkuan nen Jehova ed Tiro tan ed arum niran syudad: “Inlako yo so saray anak na Juda tan saray anak na Jerusalem ed saray anak na saray Griego, pian niyarawi yo ra ed saray ketegan da.” (Joel 3:6) Kasin nibaliwala na Dios so panagtrato na Tiro ed akisipanan to a totoo a singano bengatlan inegosyo lambengat?

15. Panon so ikiwas na Tiro ed kapelag na Jerusalem ed si Nabucodonosor?

¹⁵ Say Tiro so agmanguman diad ilabas na nilasus a taon. Sano deralen na armada nen Arin Nabucodonosor na Babilonia so Jerusalem no 607 K.K.P., say Tiro so manliket: “Aha, nabuyak so satan [Jerusalem] a wangalan na saray baley; sikato so pinmawil ed siak; siak napano ak naani lamet, natan  ta sikato so mankibalatar.” (Ezequiel 26:2) Say Tiro so manggayaga, diad paniilalon sikatoy nagunggonaan ed kaderal na Jerusalem. Lapud agto la kakompetensya so kabisera na Judea, iilaloan ton ondakel so negosyo to. Gulaen nen Jehova iray mangiyaabawag ed inkasikaran dili a “galgalangen,” a sipapangtan ondadapag ed kakabusol na totoo to.

16, 17. Anto so nagawa ed saray manaayam ed Tiro sano nageba so syudad? (Nengnengen so paimano’d leksab.)

¹⁶ Intuloy nen Isaias so panangondena nen Jehova ed Tiro: “Labasan mo so dalin a singa say Nilo, O anak a bii na Tarsis; anggapo so bengatla a sebel. Niyunat to so lima to ed tagey na dayat, niyegyeg to so saray nanarian; si Jehova angiter na ganggan nipaakar ed Canaan [“Fenicia,” NW], pian nabagbag so saray salimbeng to. Et inkuan to, Agka la naani manliket, O sika inaposan a birhen ya anak a bii na Sidon: onalagey ka, ombasil ka ed Kitim; anggan diman agka nawalaan na painawa.”​—Isaias 23:10-12.

¹⁷ Akin a tinawag so Tiro ya “anak a bii na Tarsis”? Nayarin lapud kayari na pakatalo na Tiro, say Tarsis so magmaliw a mas makapanyari nen say Tiro. * Saray manaayam ed aderal a Tiro so nitaytayak a singa ilog ed delap, saray tambib na satan so abuang tan linmepua so danum ed amin a kabangibang a patar. Say mensahe nen Isaias ed “anak a bii na Tarsis” so mangidadanet ed inkabelat na nagawa ed Tiro. Iyunat nen Jehova so lima to tan iter to so ganggan. Anggapoy siopaman a makapanguman ed pansumpalan.

18. Akin a tinawag so Tiro a “birhen ya anak a bii na Sidon,” tan panon a manguman so kipapasen to?

¹⁸ Sinalambit met nen Isaias so Tiro bilang “birhen ya anak a bii na Sidon,” a mangipapabitar a sikato so agnin balot asakop odino asamsaman na saray sankailin mangukubkob tan panggagayagaan to ni so kawayangan. (Ikompara so 2 Arari 19:21; Isaias 47:1; Jeremias 46:11.) Balet natan et sikatoy sigpot a naderal, tan arum ed saray manaayam ed sikato so singa saray takas ya onla ed kolonya na Fenicia a Kitim. Anggaman kuan, lapud abalang da so pakayari ra ed ekonomya, sikaray agnainawaan diman.

Sikato so Samsaman na Saray Caldeo

19, 20. Siopa so nipropesiya a mangubkob ed Tiro, tan panon ya asumpal itan a propesiya?

¹⁹ Dinan a mapolitikan pakayari so mangipaakseb ed panangukom nen Jehova ed Tiro? Inyabawag nen Isaias: “Nia, say dalin na saray Caldeo: saya a baley anggapo nensaman; sikato so impaalagey na Asiryo a [“aliwa a say Asirya,” NW] nipaakar ed saray manaayam ed kalawakan; impaalagey da so saray ilang da; binagbag da so saray palasyo to; sikato so ginawa ra singa a sakey a bagbag. Dangol kayo, sikayo sasakayan na Tarsis; ta say salimbeng yo sikato so abagbag.” (Isaias 23:13, 14) Saray Caldeo, aliwan saray Asiryano, so mangubkob ed Tiro. Ipaalagey da iray ilang a pangubkob da, bagbagen da iray ayaman ed Tiro, tan gawaen dan bunton na saray geray itan a salimbeng na saray bapor na Tarsis.

²⁰ Singa ed inkuan la na propesiya, ag-abayag kayari na inkagba na Jerusalem, say Tiro so nanrebelde ed Babilonia, tan kinubkob nen Nabucodonosor so syudad. Lapud panisiaan na Tiro ya agnaliktob, sikatoy linmaban. Legan na pangukubkob, saray sundalo na Babilonia so ‘ayangyangan’ lapud naynay a nakikiskis na saray helmet iray ulo ra tan saray takeb da so “apongpong” lapud impangaalsa ed materyales ya uusaren parad saray paalagey diad panangubkob. (Ezequiel 29:18) Say impangubkob so magastos parad si Nabucodonosor. Say sankabalegan a kabiangan na syudad na Tiro so aderal, balet akapuslit ed sikato so samsam. Dakerakel a kayamanan na Tiro so inyalis ed sakey a melag ya isla a ngalngali 0.8 kilometro manlapud gilig na dayat. Lapud anggapo ray bapor to, ag-asakop na ari na Caldeo so isla. Kayari na 13 a taon, sinmuko so Tiro, balet sikato so makaliktar tan nanengneng to so kasumpalan na kaaruman iran propesiya.

“Sikato so Ompawil Naani ed Upa To”

21. Diad anton dalan ya ‘alingwanan’ so Tiro, tan kaunongan kabayag?

²¹ Intultuloy nen Isaias ya impropesiya: “Nagawa naani dia ed satan ya agew, a say Tiro nalingwanan a pitomplo a taon, unong ed agew na sakey ya ari.” (Isaias 23:15a) Kayarin deralen na saray taga-Babilonia so sankabalegan a kabiangan na syudad, say islan-syudad na Tiro so “nalingwanan.” Singa ed inkuan la na propesiya, lapud leleg na panuuley na “sakey ya ari”​—say Empiryo na Babilonia​—say islan-syudad a Tiro so agmagmaliw a makanan pakayari ed pinansyal. Impila nen Jehova, panamegley nen Jeremias, so Tiro ed saray nasyon ya imbiig pian oninum na alak na sanok To. Inkuan to: “Saraya a nasyon manlingkor ira naani ed ari na Babilonia ed pitomplo a taon.” (Jeremias 25:8-17, 22, 27) Tua, say islan-syudad na Tiro so ag-inuleyan na Babilonia ed loob na 70 taon, lapud say Empiryo na Babilonia so nagba nen 539 K.K.P. Mapatnag, say 70 taon so mangirerepresenta ed peryodo na sankatalonggaringan ya impanuley na Babilonia, sanen itatangsit na maarin dinastiya na Babilonia a nipaatagey to so trono diad tagey na “bibitewen na Dios.” (Isaias 14:13) Saray nanduruman nasyon so inuleyan na satan ed nanduruman panaon. Balet kayari na 70 taon, satan a pananguley so nageba. Anto so nagawa kayari na satan ed Tiro?

22, 23. Anto so nagawa ed Tiro sano sikatoy makalukpos ed pananguley na Babilonia?

²² Intuloy nen Isaias: “Kayari anggaan na pitomplo a taon nagawa ed Tiro so singa dia ed kanta na balangkantis. Mangala ka na sakey ya arpa, liberen mo so syudad, sika balangkantis ya alingwanan; manggawa ka na makaanlay a togtog, mankanta ka na saray dakel a kanta, pian sika so nanonotan. Et nagawa ed kayari anggaan na pitomplo a taon, a si Jehova dalawen to so Tiro, tan sikato so ompawil naani ed upa to, tan mibalangkantis ed saray amin a nanarian na mundo ed tapew na dalin.”​—Isaias 23:15b-17.

²³ Kayari inkagba na Babilonia nen 539 K.K.P., say Fenicia so nagmaliw a teritorya na Empiryo na Medo-Persia. Say Persianon ari, si Ciro a Baleg, so aliwan mapeget a manuley. Diad silong na sayan balon pananguley, igapo lamet na Tiro so dati ton kimey tan mansagpot pian ombantog lamet bilang sentro a komersyo ed mundo​—no panon a say balangkantis  ya alingwanan tan abalang to ray kliyente to et managyat na balo iran kliyente diad iliber ed syudad, a manotogtog na arpa tan mankankanta. Ontalona kasi so Tiro? On, abuloyan nen Jehova a sikato so ontalona. Nasabi panaon, say islan-syudad so onaligwas a tuloy a diad pansamposampot na komanem a siglo K.K.P. et ikuan nen propetan Zacarias: “Say Tiro impaalagey to so salimbeng ed sikato lanlamang, et nantipon na pilak a singa dabok, tan say masuri a balitok a singa say pitek na saray pulong.”​—Zacarias 9:3.

‘Say Nalmoan To so Nepeg a Magmaliw a Masanto’

24, 25. (a) Panon a nagmaliw a masanto ed si Jehova so nalmoan na Tiro? (b) Anggaman tinulongan na Tiro so totoo na Dios, anton propesiya nipaakar ed sikato so impuyan nen Jehova?

²⁴ Agaylan makatantanda so onsublay a mapropetiko iran salita! “Say lako [“nalmoan,” NW] to tan say upa to sikara naani kasantosan ed Jehova; sikato naani agnisimpen no nilosbo: ta say lako to nipaakar ed saray manaayam ed arap nen Jehova, a kanen da a masarag, tan nipaakar ed mabayag a pankawes.” (Isaias 23:18) Panon a nagmaliw a masanto so materyal a nalmoan na Tiro? Inmaneobra nen Jehova iray bengatla pian satan so nausar unong ed panlabayan to​—parad pangan anggad kapesel na totoo to tan parad kawesen da. Saya so agawa kayari impawil na saray Israelita manlapud inkadestiero ed Babilonia. Sikaray tinulongan na totoo ed Tiro diad impangiter na saray tabla na sedro parad pamaalagey lamet ed templo. Inggapo da met so pinegosyo lamet ed syudad na Jerusalem.​—Esdras 3:7; Nehemias 13:16.

²⁵ Anggaman onia, impuyan nen Jehova so kaaruman a panangiyabawag sumpad Tiro. Impropesiya nen Zacarias so nipaakar ed mayaman la natan ya islan-syudad: “Nia, say Katawan ekalen to naani ed sikato so pankayarian to; tan deralen to naani biskeg to ed dayat; et sikato naakmon naani ed apoy.” (Zacarias 9:4) Asumpal iya nen Hulyo 332 K.K.P., sanen inggeba nen Alejandro a Baleg itan a mapangtan mananguley ed dayat.

Paliisan so Materyalismo tan Inkapangta

26. Akin a kinondena na Dios so Tiro?

²⁶ Kinondena nen Jehova so Tiro lapud inkapangta to, sakey a walna a kabusol to. “Saray mapangta a mata” so manuna ed listaan na pitora a bengatlan kagula nen Jehova. (Uliran 6:16-19) Insiglaot nen Pablo so inkapangta ed si Satanas a Diablo, tan say deskripsion nen Ezequiel ed Tiro et walaay piparaan ed deskripsion a mismo nen Satanas. (Ezequiel 28:13-15; 1 Timoteo 3:6) Akin a mapangta so Tiro? Oniay inkuan nen Ezequiel bilang impanukoy ed Tiro: “Say pusom nipaatagey lapu ed saray kayamanan mo.” (Ezequiel 28:5) Say syudad so masimoon ed panagnegosyo tan pamarakel na kuarta. Say intalona na Tiro ed saya so nanggawa ed sikaton matangtangsit. Panamegley nen Ezequiel et inkuan nen Jehova ed “prinsipe na Tiro”: “Say pusom nipaatagey, tan inkuan mo, Siak sakey ak a dios, onyurong ak ed yurongan na [dios].”​—Ezequiel 28:2.

27, 28. Anton patit so nayarin kapelagan na saray totoo, tan panon itan ya inyilustra nen Jesus?

²⁷ Saray nasyon so nayarin naimpluensyaan na inkapangta tan lingon panmoria ed kayamanan​—tan pati saray indibidual. Si Jesus so angiter na parabolo ya angipanengneng no panon kasilib iyan patit. Tinukoy to so sakey a toon mayaman a say kaumaan to so nambunga na dakel. Lapud liket to, implano na too a mangipaalagey na babaleg iran kamalir parad ani to tan pantintindekan to so andukey tan mainawa a bilay. Balet saya so ag-agawa. Inkuan na Dios ed sikato: “Sika makulangkulang, natan a labi nakerew ed sika so kamarerwam; et saray bengatla ya intadiam, siopa naani makankayarian ed sikara?” On, inatey so too, tan anggapoy agunggona to ed kayamanan to.​—Lucas 12:16-20.

²⁸ Sinumpal nen Jesus so parabolo diad impangikuan: “Ontan so mantipon na kayamanan nipaakar ed sikato, et aliwa a mayaman dia ed Dios.” (Lucas 12:21) Say pagmaliw a mayaman et aliwan mauges a mismo, tan say pakapan-ani na dakel et aliwan kasalanan. Say lingo na too et say impangiyuna to ed saratan diad bilay to. Say interamintin panmamatalekan to et saray kayamanan to. Sanen inumameng toy arapen, agto inkonsidera si Jehova a Dios.

29, 30. Panon ya amasakbay si Santiago sumpad dilin-panagmatalek?

²⁹ Indanet a maong nen Santiago so parehon punto. Inkuan to: “Balet natan, sikayo a mankuan, Saya ya agew odino nabuas onla kami ed ontan a baley, tan manayam kami’d man a sakey taon, et mansaliw tan mantagilako kami et manubo kami. Anta agyo amta so onsabi nabuas, anto ta so bilay’yo? Ta sakey kayo a sengaw ya ompatnag ed maganggano insan nabalang. Kanian nepeg yo ya ibaga, No yabuloy na Katawan, manbilay kami, et gawaen mi so, saya odino satan.” (Santiago 4:13-15) Insan, impanengneng nen Santiago so pansiglaotan na kayamanan tan inkapangta sanen intuloy ton inkuan: “Ipapangta yo iray malangas a panagpasirayew yo. Amin itan a panagpangta so mauges.”​—Santiago 4:16, NW.

³⁰ Lamet, say pannegosyo et aliwan mauges. Say kasalanan et say inkapangta, say inkatangsit, say dilin-panagmatalek a nayarin palesaen na say iyaman. Makabat ya inkuan na kadaanan a proverbio: “Agmo iter komon ed siak so kadukaan ono saray kayamanan.” Say inkaduka et pagmaliwen ton mair-irap so bilay. Balet say kayamanan so nayarin mangitonton ed sakey a toon ‘mangiburi [ed Dios], tan kuan to, Siopa si Jehova?’​—Uliran 30:8, 9.

31. Antoray maabig ya itepet na sakey a Kristiano ed inkasikato?

³¹ Manaayam itayo ed mundo a dakel so naiimpluensyaan na inkaagum tan inkasiblet. Lapud onkakasmak a kipapasen ed komersyo, iikdan na pirmin importansia so kayamanan. Kanian, maabig ed sakey a Kristiano so panusisa ed inkasikato pian seguroen a sikatoy agnapelag ed satan lanlamang a patit ya amalikdo ed komersyal a syudad na Tiro. Kasin iyuupot to so amin lawarin panaon tan biskeg to diad materyal iran gegemtan, a diad tua et magmamaliw lan aripen na kaykayamanan? (Mateo 6:24) Kasin sikatoy oniibeg ed arum a nayarin walaan na mas dakel tan mas marakep a kaykayarian nen say sikato? (Galacia 5:26) No bilang ta sikatoy mayaman, kasin sipapangtan liknaen to a sikatoy makanepegan na nagkalalon imano odino pribilehyo nen saray arum? (Ikompara so Santiago 2:1-9.) No sikatoy aliwan mayaman, kasin sikatoy “manpirawat ya onyaman” antokaman so nagawa? (1 Timoteo 6:9) Kasin sikatoy okupadon tuloy ed saray pamaakaran ed negosyo kanian melag labat a parte ed bilay to so natitilak parad panlingkor ed Dios? (2 Timoteo 2:4) Kasin sikatoy nigalet  a tuloy ed panaanap na kayamanan a nibabaliwala to la ray prinsipyo na Kristiano legan a mannenegosyo?​—1 Timoteo 6:10.

32. Anton pasakbay so inter nen Juan, tan panon tayon niyaplika itan?

³² Antokaman so kipapasen tayo ed panagbilay, say Panarian so nepeg a lawas manuna ed bilay tayo. Importante ya agtayon balot nalingwanan iray salita nen apostol Juan: “Aleg ya aroen yo so mundo, ni saray bengatla a wala ed mundo. No siopaman a too aroen to so mundo say aro na Ama andi ed sikato.” (1 Juan 2:15) Tua, kaukolan tayon usaren so uksoyan na mundo parad ekonomya pian manbilay. (2 Tesalonica 3:10) Kanian, ‘uusaren [tayo] so mundo,’ balet agtayo “sigpot” ya uusaren itan. (1 Corinto 7:31, NW) No alablabas so panangaro tayo ed materyal iran bengatla, salanti saray bengatla ed mundo, agtayo la aaroen si Jehova. Say pangusil ed “kilalawan na laman tan kilalawan na mata tan maapan gloria [“panangiparayag,” NW] na bilay” et agmitunosan ed panggawa na linawa na Dios. * Tan say panggawa na linawa na Dios so mangitonton ed maandon bilay.​—1 Juan 2:16, 17.

33. Panon a napaliisan na saray Kristiano so patit ya amalikdo ed Tiro?

³³ Say patit a pangiyuna ed saray gegemtan a materyal a bengatla, so amalikdo ed Tiro. Sikatoy matalona diad materyal a pantalos, nagmaliw a mapangtan tuloy, tan dinusa lapud inkapangta to. Say alimbawa to so onkanan pasakbay ed saray nasyon tan ed saray indibidual natan. Agaylan abig so panumbok ed simbawa nen apostol Pablo! Pinaseseg to ray Kristiano ya “ag-ira mantagey na linawa, tan agda met igaton so ilalo ra ed saray kayamanan a panduaruwaan, noag dia ed Dios, a sikato so mangiter ed sikatayo ed daakan na saray amin a bengatla a pinabangan tayo.”​—1 Timoteo 6:17.

[Saray paimano ed leksab]

[Tepetepet Parad Panagaral]