Maong a Panangidaulo​—Sakey ya Angat ed Sankamundoan

Sayan too et sakey a managsulat tan manag-anlong. Say puso to so napno na ilalo parad arapen. Manga 90 a taon lay apalabas, inlitrato to’d kanonotan to so sakey a pasen “a maligen ditan so isip tan akatangwa; a libre so pikakabat; ya aliwan abuybuyak so mundo lapud saray panbibiigan na bansa; a sasalitaen so katuaan; [tan] saray totoo so magano lan makadampot ed inkanaspot na kimey da lapud andi-kesaw a pansasagpot da.”

INSAN imbalikas na sayan managsulat so paniilalo to a nasabi panaon et manayam la ed ontan a pasen iray kalugaran to ontan met ed saray arum nin totoo diad mundo. No mabilay labat komon natan iyan manag-anlong ya analo ed Nobel Prize, seguradon sikatoy nadismaya a maong. Anggaman ed amin ya aligwas tan itatalona na mundo, satan so lalon nabubuyak nen say kapiganman. Tan say interamentin nengneng na arapen na too so mansiasiansian makapadismaya.

Sanen tinepetan so sakey a dumaralos no akin a biglan niwala so karawalan ed baetan na saray grupo diad bansa to, impabitar to so ipapasen ton sakey a rason. “Lapud saray kurakot a lider,” so inkuan to. Parehon panmoria so imbalikas na manag-awaran a si Jonathan Glover ed libro ton Humanity​—A Moral History of the Twentieth Century, a kuanto: “Say palanit a panagpatey [diad parehon bansa] et aliwan lapud agginagalan inlesa na pambubusolan ed tribu, satan so implano na totoo a kaliktan dan mansiansiay pakayari ra.”

 Sanen tinmerak so bakal ed baetan na duaran republika na datin Yugoslavia diad kagapo na dekada 1990, nansulat so sakey a peryodista: “Malikeliket itayon manbibilay a nankakasakey diad loob na dakel lan taon tan natan et manpapateyan la so balang sakey ed sikatayo na anak to. Anto lay nagagawa ed sikatayo?”

Manlapud Europa tan Aprika et nilibon kilometro so kaarawi na bansan India, say nianakan na manag-anlong ya asalambit diad gapo. Oniay impaimano na autor a si Pranay Gupte diad paliwawan apauloan na “Kasin Makaliktar so India Bilang Sakey a Nasyon?”: ‘Manga 70 a porsiento na baleg a populasyon na India so wala’d edad a kulang a 30, ingen anggaporay lider a makapangitarya ed sikara na maabig a panuliranan.’

Diad pigaran bansa, saray lider so kinaukolan ya onikban ed posisyon da lapud saray kason panagkurakot. Kanian, lapud nanduruman rason, say mundo so mapatnag a manasagmak na problema ed panangidaulo. Saray kipapasen so mamaneknek ed inkapeteg na saray salita na sakey a propeta a nambilay manga 2,600 a taon lay apalabas. Inkuanto: “Say dalan na too anggapo ed sikato lanlamang; aliwa ya wala ed too a manakar a mangitonton ed saray kurang to.”​—Jeremias 10:23.

Kasin wala ni solusyon ed sayan peles a problema na mundo? Siopa so makapangidaulo’d katooan diad sakey a mundo a ditan et agnatatabek na gotgotan odino dedetdetan na takot so sosyedad na too, a ditan et libre tan daakan so tuan pikakabat, tan say katooan so mamaarap ed inkayadyari?

[Picture Credit Line ed pahina 3]

Fatmir Boshnjaku