Tepetepet Manlapud Saray Managbasa

• Kasin say Lucifer et ngaran ya inusar na Biblia parad si Satanas?

Say ngaran a Lucifer so aminpinsan a pinmatnag ed Kasulatan tan diad pigara lambengat a bersion na Biblia. Alimbawa, oniay impangipatalos na King James Version ed Isaias 14:12: “Agaylay inkaplag mo manlapud tawen, O Lucifer, anak na kabuasan!”

Say Hebreon salita a nipatalos a “Lucifer” so mankabaliksan na “onsisinag a sakey.” Say Septuagint so manguusar ed Griegon salita a mankabaliksan na “manangitarok ed palbangon.” Kanian, arum so angipatalos ed orihinal a Hebreo a “bitewen ed kabuasan” odino “Kabontatala.” Balet say Latin Vulgate nen Jerome so manguusar ed “Lucifer” (manangakbibit na liwawa), tan saya so mangipapaliwawa no akin a pinmatnag iyan termino ed nanduruman bersion na Biblia.

Siopa iyan Lucifer? Say balikas ya “onsisinag a sakey” odino “Lucifer,” so naromog ed mapropetikon ingganggan nen Isaias ya iyabawag na saray Israelita bilang “alimbawa sumpad ari na Babilonia.” Kanian, satan so kabiangan na diparan a manunan nipaarap ed dinastiya na Babilonia. Nagkalalon apatnagan a say deskripsion ya “onsisinag a sakey” et ontutukoy ed too aliwan diad espiritun pinalsa diad balikas a: “Nileksab ka ed Sheol.” Say Sheol et kaslakan a lubok na katooan​—aliwan pasen a panaayaman nen Satanas a Diablo. Niarum ni, saramay akanengneng ed Lucifer ya anagmak ed onian kipapasen so nantepet: “Sikato ya ta so too a nanggawa ed dalin ya onkeyer?” Malinew, say “Lucifer” et ontutukoy ed too, aliwan diad sakey ya espiritun pinalsa.​—Isaias 14:4, 15, 16.

Akin a nikadkaduman tinawag na ontan so dinastiya na Babilonia? Nepeg tayon moriaen a natawag so ari na Babilonia bilang onsisinag a sakey kayari lambengat na inkagba to tan dia ed makamudmoran paraan. (Isaias 14:3) Say inkatangsit so nanggawa’d saray ari na Babilonia ya ipaatagey so inkasikara ed saray akapaliber ed sikara. Pirmi so inkamapaatagey na dinastiya kanian satan so inlitrato a manlalastog: “Onkalab ak ed tawen, ipaatagey ko so yurongan ko ed tagey na saray bibitewen na Dios; et onyurong ak ed tapew na palandey na muyong, dia ed saray kasampotan na kabiangan na amianen; . . . gawaen ko so inkasiak a singa say Sankatagyan.”​—Isaias 14:13, 14.

Say “bibitewen na Dios” et saray ari ed kapolian nen David. (Numeros 24:17) Manlapud si David a manpatuloy, sarayan “bibitewen” so nanuley ed Palandey Sion. Kayarin impaalagey nen Solomon so templo ed Jerusalem, tinawag so interon syudad a Sion. Diad silong na Ganggan a sipanan, amin a lalakin Israelita so ingganggan ya onla ed Sion a mamitlo ed sakey taon. Kanian satan so nagmaliw a “palandey na muyong.” Panamegley na determinadon pangubkob ed arari na Judea insan ekalen ira ed satan a palandey, iyaabawag nen Nabucodonosor so getma ton ipasen so inkasikato diad tagey na “bibitewen.” Imbes ya iter ed si Jehova so dayew lapud impanbiktorya sumpad arari na Judea, sipapangta ton impasen so inkasikato ed pasen nen Jehova. Kanian kayari inkagba na dinastiya na Babilonia a satan so nileglemew a tinukoy bilang “onsisinag a sakey.”

Peteg a say inkakinon na arari na Babilonia so mangisisindag ed awawey na “dios na sayan sistema na bengabengatla”​—si Satanas a Diablo. (2 Corinto 4:4, NW) Pipirawaten to met so pakayari tan pipilaleken ton ipasen so inkasikato a mas atagey nen si Jehova a Dios. Balet say Lucifer so aliwan ngaran a Makasulatan ya intawag ed si Satanas.

 • Akin a tutukoyen na 1 Awaran 2:13-15 si David bilang say koma-piton ilalak nen Jesse, bangta ipapatnag na 1 Samuel 16:10, 11 a sikatoy koma-walo?

Kayarin kinmasipa si Arin Saul ed tuan panagdayew, imbaki nen Jehova a Dios si propetan Samuel pian lanaan so sakey ed saray ilalak nen Jesse bilang ari. Say pinuyanan a rekord na sayan maawaran ya ebento, ya insulat nen Samuel a mismo nen koma-11 a siglo K.K.P., so mangipaparungtal ed si David bilang say koma-walon ilalak nen Jesse. (1 Samuel 16:10-13) Ingen, oniay inkuan na salaysay ya insulat nen Esdras a saserdote manga 600 a taon ed saginonor: “Si [Jesse] inilalak to so panguloan ya anak to a laki ya Eliab, et si Abinadab so komadua, et si Simea so komatlo, si Natanael so komapat, si Radai so komalima, si Ozem so komanem, si David so komapito.” (1 Awaran 2:13-15) Antoy agawa ed sakey ed saray kuya nen David, tan akin ya inekal nen Esdras so ngaran to?

Ibabaga na Kasulatan a si Jesse so “walaan na waloran anak.” (1 Samuel 17:12) Mapatnag a sakey ed saray ilalak to so inatey la antis ya akapangasawa tan akapanilalak. Lapud andian na ilalak, anggapoy tawir to ed tribu nisay walaan ni na pisisiglaotan ed rekord na kapolian nen Jesse.

Natan nonoten tayo so panaon nen Esdras. Imanoen so kipapasen sanen tutugyopen to iray Awaran. Say impakautibo ed Babilonia so angangga la a ngalngali 77 a taon ed asasakbay, tan manaayam lamet iray Judio ed dalin da. Say ari na Persia so angiter ed si Esdras na pakayarin manuro na saray ukom tan managbangat ed Ganggan na Dios tan mamarakep ed abung nen Jehova. Kinaukolan so susto iran listaan na kapolian pian napekderan iray tawir na tribu tan pian naseguro a saray autorisadon totoo lambengat so manlilingkor ed inkasaserdote. Kanian imparaan nen Esdras so kompleton salaysay na awaran na nasyon, pati say susto tan napanmatalkan a rekord na kapolian na Juda tan nen David. Say ngaran na ilalak nen Jesse ya inatey ya andian na anak so agla makana. Kanian, inekal nen Esdras so ngaran to.