Propesiya nen Isaias​—Liwawa Parad Amin a Katooan II

Kapitulo Otso

Palson Relihyon​—Anengneng la so Dramatikon Panganggaan To

Isaias 47:1-15

1, 2. (a) Akin a singa mairap a panisiaan na arum a magano lay pirmin panguman na kipapasen na relihyon ed mundo? (b) Panoy pakaamta tayo ya onaplika ed arapen iray salita ed Isaias kapitulo 47? (c) Akin a say “Babilonia a Baleg” so matukoy a tawag ed amin a palson relihyon?

 “OMPAPAWIL Lamet so Relihyon.” Satan so mensahe ya inyabawag na sakey ya artikulo diad The New York Times Magazine. Impabitar na artikulo a say relihyon so ompatnag a walaan ni na malet a panamanlong ed kapusoan tan kanonotan na minilyon a totoo. Mairap sirin a napanisiaan a nagawa so pirmin pananguman ed kipapasen na relihyon ed mundo. Balet say ontan a pananguman so nipabitar ed koma-47 a kapitulo na Isaias.

² Saray salita nen Isaias so asumpal 2,500 taon lay linmabas. Anggaman ontan, saray salitan nikurit ed Isaias 47:8 so inaon ed libro na Apocalipsis tan onaplika itan ed arapen. Impasakbay ditan na Biblia so panganggaan na singa-balangkantis ya organisasyon a tinawag a “Babilonia a Baleg”​—say sankamundoan ya empiryo na palson relihyon. (Apocalipsis 16:19) Matukoy so tawag a “Babilonia” ed saray palson relihyon na mundo, lapud ginmapo ed kadaanan a Babilonia so palson relihyon. Manlapu la ditan et kinmayat itan diad amin a sukong na dalin. (Genesis 11:1-9) Saray relihyoson doktrina a nanlapud Babilonia, a singa say imortalidad na kamarerwa, impiernon-apoy, tan say panagdayew ed taloran dios, so aagamilen na amin lawarin relihyon, laktip lay Kakristianoan. * Kasin nipalinew na propesiya nen Isaias so nipaakar ed arapen a pansumpalan na relihyon?

Nimedmer a Maong so Babilonia

3. Deskribien so inkatalonggaring na Sankamundoan a Pakayari na Babilonia.

³ Talinengen iyan makapasagyat a panangiyabawag na Dios: “Onlasor ka, tan onyurong ka ed dabok, O birhen ya anak na Babilonia; onyurong ka ed dalin ya anggapo so anggan sakey a yurongan, O anak a bii na Caldeo; ta sika [agka] la naani natawag a malangwer tan maisisinagel.” (Isaias 47:1) Dakel lan taon ya akapuesto so Babilonia bilang say matalonan pakayari ed mundo. Sikato so “gayaga na saray nanarian”​—sakey ya onaaligwas a sentro na relihyon, komersyo, tan militar. (Isaias 13:19) Diad kapantokan na pakayari na Babilonia et linmaknab la so empiryo to diad abalaten anggad ketegan na Ehipto. Tan sanen atalo to so Jerusalem nen 607 K.K.P., singano say Dios a mismo so agmakayarin mamatunda ed itatalona to! Kanian, ipapasen toy inkasikato bilang “birhen ya anak,” ya agbalot naataki na arum a bansa. *

4. Anto so nasagmak na Babilonia?

⁴ Balet, sayan mapaatagey a “birhen” so naekal ed trono to bilang say agnatalon pakayari ed mundo tan ‘napayurong ed dabok’ diad kababaingan. (Isaias 26:5) Sikato so agla ipasen a “malangwer tan maisisinagel,” a singa alamlaman lan reyna. Kanian onia so ingganggan nen Jehova: “Alaen mo so saray bato a gilingan, tan mangiling ka na tapong; ekalen mo so pandong mo, ukposen mo so karangalan [“andukey a sapey,” NW] mo, lislisan mo so salim, yakyaken mo so saray ilog.” (Isaias 47:2) Kayari na impangaripen to ed interon nasyon na Juda, say Babilonia so natrato natan bilang aripen a mismo! Saray Medo tan Persiano, a mangekal ed pakayari to, so mamaskar ed sikaton manggawa na makapabaing a kimey parad sikara.

5. (a) Panon a say Babilonia so naekalan na ‘pandong tan andukey a sapey’? (b) Anto so nayarin ipabitar na ganggan ed sikato a ‘yakyaken to iray ilog’?

⁵ Say Babilonia so naekalan na ‘pandong tan andukey a sapey,’ a naandi so amin a pakapatnagan na datin inkatalonggaring tan kagalangan to. “Yakyaken mo so saray ilog,” so iganggan ed sikato na managmando.  Nayarin walaray taga-Babilonia ya ingganggan a mankimey ed paway a singa-aripen. Odino say propesiya so nayarin mankabaliksan ya arum so literal ya inggayugoy ed saray ilog sanen indestiero ira. Antokaman so agawa, say Babilonia so agla makapanbaroy diad engranden estilo na sakey a reyna ya ibabaliw ed danum panamegley na sakey a yurongan odino karwahe. Imbes, sikato so magmaliw a singa aripen a kinaukolan a mangitalirak ed kasimpitan, ya itagey to so sapey to tan ipaway to iray ulpo to pian makabaliw ed ilog. Agaylan makapabaing!

6. (a) Diad anton pantalos ya ompatnag so inkalabos-lakseb na Babilonia? (b) Panon a say Dios ya ‘anggapo so siopaman a too a sipapangasin piarapan [na Dios]’? (Nengnengen so paimano’d-leksab.)

⁶ Intuloy nen Jehova so panagludlurey to: “Say inkalabos-lakseb mo nalukasan naani, tan say ibabaing mo nanengneng naani: alaen ko naani pangibales, tan anggapo naani ilegyas ko [“anggapo so siopaman a too a sipapangasi a piarapan ko,” NW].” (Isaias 47:3) * On, say Babilonia so napabaingan tan napabanday. Say inkarelmeng tan inkaruksa to sumpad totoo na Dios so maparungtal a niwalwal. Anggapoy toon makaamper ed panangibales na Dios!

7. (a) Panon so ikiwas na saray adestieron Judio ed balita nipaakar ed kageba na Babilonia? (b) Diad anton paraan a dondonen nen Jehova so totoo to?

⁷ Diad impakakautibo ra ed mabiskeg a Babilonia ed loob na 70 a taon, pirmin manliket so totoo na Dios diad pakageba to. Sikara so onkelyaw: “Say Mananondon ed sikatayo, Jehova na saray ehersito so ngaran to, say Santo na Israel.” (Isaias 47:4) Diad Mosaikon Ganggan, no ilako na Israelita so inkasikato ed inkaaripen ta pian nabayaran to iray otang to, say mananondon (sakey a kanayon) so nayarin manaliw ed sikato, odino manondon ed sikato, manlapud inkaaripen. (Levitico 25:47-54) Lapud nilako iray Judio diad inkaaripen ed Babilonia, nakaukolan a sikaray narondon, odino nibulos. Parad saray aripen, say pakakonkesta so kaslakan a mankabaliksan na pansalat labat na kakatawan. Balet pakiwasen nen Jehova so managkonkestan Arin Ciro pian ibulos iray Judio manlapud inkaaripen. Say Ehipto, Etiopia, tan Saba so niiter ed si Ciro bilang ‘dondon’ a kasalat na saray Judio. (Isaias 43:3) Matukotukoy, say Mananondon na Israel so natawag a “Jehova na saray ehersito.” Say ompatnag a mabiskeg a puersa militar na Babilonia so maletletey no ikompara ed saray agnanengneng ya anghelikon armada nen Jehova.

Say Bayar na Inkaruksa

8. Diad anton pantalos a say Babilonia so ‘onloob ed kabilungetan’?

⁸ Intuloy nen Jehova so mapropetikon panangondena to ed Babilonia: “Onyurong ka ya andi ese-esel, tan loob ka ed kabilungetan, O anak a bii na saray Caldeo; ta agka la naani ningaran a say Ali na saray nanarian.” (Isaias 47:5) Amin et kabilungetan tan inkauddiem parad Babilonia. Agto lan balot kontrolen so arum niran panarian bilang sakey a maruksan senyora.​—Isaias 14:4.

9. Akin a sinmanok si Jehova ed saray Judio?

⁹ Akin kasi a naabuloyan so Babilonia a mamairap ed totoo na Dios? Oniay insalaysay nen Jehova: “Nampasnok ak ed baley ko, minudmorak so tawir ko, tan initer ko ra ed limam.” (Isaias 47:6a) Si Jehova so walaan na makatunongan a rason pian onsanok ed saray Judio. Diad inmuna et pinasakbayan to lara a say katutunganga ed Ganggan to so manresulta ed pamataynan ed sikara ed bansa ra. (Deuteronomio 28:64) Sanen angagamil ira na idolatriya tan seksual ya imoralidad, si Jehova so maaron angibaki na saray propeta pian tulongan ira ya ompawil ed tuan panagdayew. Balet “niludlurey da so saray igaganggan na Dios, tan minudmora ra so saray salita to, tan binalaw da so saray propeta to, angga ed say sanok nen Jehova inmalagey sumpa ed baley to, angga ed anggapo so pamaakaran.” (2 Awaran 36:16) Inabuloyan sirin na Dios a namudmora so tawir to, say Juda, sanen nilusob na Babilonia so bansa ra tan dinutakan da so templo To.​—Salmo 79:1; Ezequiel 24:21.

10, 11. Akin a sinmanok si Jehova ed Babilonia, anggaman linawa to a konkestaen na Babilonia so totoo to?

¹⁰ Nipaakar ed satan, agta gagawaen labat na Babilonia so linawa na Dios sanen inaripen toray Judio? Andi, lapud oniay kuan na Dios: “Agmo ra pinatnagan na panangasi; dia ed tapew na masiken inggaton mo ya ambelabelat so pakom. Et inkuan mo, Siak naani so ali ed ando lan ando; dia ed ontan ya agmo inyan ed puso ra so saraya a bengatla, tan agmo met ninonot so kaunoran a kasumpalan to.” (Isaias 47:6b, 7) Ag-ingganggan na Dios so Babilonia ya alablabas a manduksa, ya agla mangasi ed ‘anggan say kamasikenan.’ (Tagleey 4:16; 5:12) Agto met ira pinaseseg a panliketan da so paniirap na arum diad panmudmora ra ed saray akautibon Judio.​—Salmo 137:3.

¹¹ Ag-atebek na Babilonia a temporaryo labat so pangontrol to ed saray Judio. Imbaliwala to iray pasakbay nen Isaias a nasabi panaon et ibulos nen Jehova so totoo to. Sikato so kinmiwas a singano makanepegan  ed permanentin pakauley ed saray Judio tan mansiansia ed ando lan ando bilang matalonan nasyon ed uuleyan toran nasyon. Agto tinalineng so mensahe a wala so “kaunoran” na malames a panuuley to!

Nipasakbay so Kageba na Babilonia

12. Akin a say Babilonia et tinawag a ‘biin niyawat ed liket’?

¹² Oniay inyabawag nen Jehova: “Natan sirin denglen mo so saya, sika a [biin] niyawat ed saray liket, ya onyurong ka a mataletalek, a kuan mo ed pusom, Siak, et anggapo so sananey noag siak lambengat; agak naani onyurong a singa sakey a balo a bii, tan agko met naani amta so kabalang na saray anak.” (Isaias 47:8) Kabkabat so reputasyon na Babilonia bilang mapaglet-ed-liket. Sinaglawi nen Herodotus, a manag-awaran nen koma-liman siglo, so nipaakar ed “makapabaing a tuloy a kustombre” na saray taga-Babilonia, salanti, kinaukolan ya amin a bibii et manbalangkantis pian napagalangan da so diosa na aro. Onia met so inkuan na manag-awaran nensaman a si Curtius: “Anggapo lay mipara ed inkarutak na walna na syudad; anggapo lay sigpot ya inkauges a makapangiyopresi na nagkalalon pananagyat tan pananukso a mangagamil na mauge-uges iran bengatla.”

13. Panon a say pankaliktan na Babilonia ed panag-anap na liket so amapeles ed impakageba to?

¹³ Say pankaliktan na Babilonia ed panag-anap na liket so amapeles ed impakageba to. Diad samay labi na inkagba to, namponsia so ari tan saray totoo ton walad posisyon, a naniinuman ira anggad abuanges ira. Kanian, agda naim-imano iray armada na Medo-Persia ya onlulubak ed syudad. (Daniel 5:1-4) Lapud ‘akayurong a mataletalek,’ inisip na Babilonia a say singa agnalooban iran bakor tan banawang to so manalimbeng ed sikato ed ilulubak. Ibaga ton mismo ed inkasikato ya “anggapo so sananey” a makayarin onsalin ed inkasupremo to. Agto iisipen a sikatoy nayarin magmaliw a “balo a bii,” a nabalang to so panuuley to ed empiryo ontan met ed “saray anak,” odino ombaley to. Balet, anggapo so bakor a makasalimbeng ed sikato diad ibales nen Jehova a Dios! Oniay inkuan nen Jehova ed saginonor: “Anggan say Babilonia ontagey komon ed tawen, tan anggan komon pabiskegen to so katagey na biskeg to, balet manlapu ed siak onsabi naani ed sikato so sakey a manderal.”​—Jeremias 51:53.

14. Diad antoran paraan a sagmaken na Babilonia so ‘pakabalang na saray anak tan say pakabalo’?

¹⁴ Anto so nansumpalan na Babilonia? Oniay intuloy ya inkuan nen Jehova: “Balet saraya, a duaran bengatla on onsabi naani ed sika a bigla ed sakey ya agew, kabalang na saray anak, tan say kabalo: onsabi ra naani ed sika ed napno a sukatan, ed inkarakel na pan-anitom, tan say baleg a karaklan na mangkukulam mo.” (Isaias 47:9) On, say inkasupremo na Babilonia bilang say sankamundoan a pakayari so biglan mangangga. Diad saray daldalin ed Bukig nensaman, say pagmaliw a balo tan say pakaandi na ananak et makapasinagem a tuloy a nasagmak na sakey a bii. Agtayo amta no panon karakel ya ‘ananak’ so abalang na Babilonia diad samay labi na inkageba to. * Balet, diad nigeter a panaon, satan a syudad so sigpot a nikaindan. (Jeremias 51:29) Sagmaken to met so inka-balo diad kaekal ed trono na saray arari to.

15. Niarum ni ed inkaruksa na Babilonia ed saray Judio, anton kaaruman a rason a sinmanok ed sikato si Jehova?

¹⁵ Balet, aliwan say impanmaltrato lambengat na Babilonia ed saray Judio so rason na insanok nen Jehova. ‘Say kinarakel na mangkukulam na satan’ so amasanok met ed sikato. Kokondenaen ed Ganggan na Dios ed Israel so agamil ya espiritismo; balet, say Babilonia so magunaet ya angagamil na okultismo. (Deuteronomio 18:10-12; Ezequiel 21:21) Say libron Social Life Among the Assyrians and Babylonians so angikuan a say kabibilay na saray taga-Babilonia so “walaan na magnayon a takot ed agaylay karakel a demonyo a papanisiaan dan akapaliber ed sikara.”

Manmamatalek ed Inkauges

16, 17. (a) Panon a say Babilonia so ‘nanmatalek ed inkauges to’? (b) Akin ya agnaamper so pangangga na Babilonia?

¹⁶ Kasin niliktar na saray managsalamangka so Babilonia? Oniay ebat nen Jehova: “Sika nanmatalkan mo so inkauges mo; sika inkuan mo, Anggapo so makanengneng ed siak, say kakabatan mo tan say pikakabat mo dineral da ka; et sika inkuan mo ed pusom, Siak, et anggapo la so sananey noag siak lambengat.” (Isaias 47:10) Impalbeng na Babilonia a diad panamegley na sekular tan relihyoson kakabatan to, biskeg to ed militar, tan say masilib a panagduksa to et napansiansia to so posisyon to bilang sankamundoan a pakayari. Iisipen to ya anggapo so “makanengneng” ed sikato, salanti, mikuentaan ed sikato lapud marelmeng iran gawa to. Nisay natebek to so asingger lan onsabi a kalaban to. Inkuan to ed inkasikato, “Anggapo la so sananey noag siak lambengat.”

¹⁷ Balet, diad panamegley na sakey nin propeta nen Jehova et oniay impasakbay to: “Nayarian ta na anggan siopa so onsanib ed saray maamot a paspasen pian sikato so agko nanengneng?” (Jeremias 23:24; Hebreos 4:13) Onia sirin so inyabawag nen Jehova: “Say mauges so ontapew naani ed sika; agmo naani naamtaan  so panlapuan to [“panag-engkanto sumpad satan,” NW]; et say duksa napelag naani ed sika; agmo naani nayarian ya ipulisay; tan say kabuybuyak so onsabi naani ed sika a bigla, ya agmo naam-amtaan.” (Isaias 47:11) Agbalot naamper na dirios na Babilonia tan say mahikon “panag-engkanto” na saray espiritista to so onsabin desyang​—sakey a desyang ya agto nin balot naeksperiensya ed kapiganman!

Onsaew Iray Managsimbawa na Babilonia

18, 19. Panon ya apaneknekan a makadesyang so panagmatalek na Babilonia ed saray managsimbawa to?

¹⁸ Tekep na makapatiknan panagbalaw et oniay ingganggan nen Jehova: “Onalagey ka natan a pati say inkamangkukulam mo, tan ed inkarakel na panag-anitom, a sikara so nansagsagpotan mo a nanlapu ed inkaugaw mo; ompan lamang makagamor ka na nabang, ompan lamang ontalona ka.” (Isaias 47:12) Inangat so Babilonia ya “onalagey,” odino mansiansian agmanguman, ed panmamatalek to ed mahiko. Tutal, bilang nasyon et nansagpotan ton pinawala iray agamil ed okultismo manlapu la’d “inkaugaw” to.

¹⁹ Balet oniay impamalaw nen Jehova ed sikato: “Naalipanesan ka ed kinarakel na saray simbawam; onalagey komon natan a mangilaban ed sika ed saray bengatla ya onsabi naani ed sika so saray astrologo [“saray managdayew ed katawenan,” NW], saray mangimatlek ed saray bitewen, saray manpakta ed binulan onalagey ira komon tan ilaban da ka ed saray amin a bengatla ya onsabi ed sika.” (Isaias 47:13) * Sagmaken na Babilonia so sigpot ya isaew na saray managsimbawa to. Tua, say dakel a siglo na panag-usisa ed astronomya so angitonton ed inyaligwas na astrolohiya na Babilonia. Balet diad samay labi na inkagba to, say makapasinagem ya insaew na saray astrologo to so angiwalwal ya anggapoy kakanaan na panagparles.​—Daniel 5:7, 8.

20. Anto so sagmaken na saray managsimbawa na Babilonia?

²⁰ Sinampotan nen Jehova iyan seksion na propesiya diad impangikuanto: “Nia, singara naani dayami; say apoy ulamen to ra naani; ag-ira naani nilegyas ed pakayari na dalang: anggapo naani nakeraan a ngalab a pampapetangan; odino apoy a pandangdangan. Onia naani so pansumpalan da ed sika so saray bengatla a nansagsagpotan mo: saray nanlako ed sika nanlapu ed inkaugaw mo manteyengteyeng ira naani balang sakey ed nanlapuan to; anggapo naani mangyawa ed sika.” (Isaias 47:14, 15) On, magano lan onsabi so mangapoy-apoy a panaon ed sarayan palson managsimbawa. Satan so aliwan singa apoy a pandangdangan na totoo, noagta makadesyang tan makaulam ya apoy a mangiwalwal ed saray palson managsimbawa bilang anggapoy kakanaan a dayami. Agpankelawan sirin a saray managsimbawa na Babilonia so ombatik ed takot! Lapud naandi lay unor a suporta na Babilonia, anggapo la so mangiliktar ed sikato. Nasagmak to so mismon panamairap a ginawa to ed Jerusalem.​—Jeremias 11:12.

21. Panon tan kapigan a tinmua iray mapropetikon salita nen Isaias?

²¹ Nen taon 539 K.K.P., sarayan apuyanan a salita so ginmapo lan nasumpal. Saray armada na Medo tan Persia diad panangidaulo nen Ciro so angautibo ed syudad, ya amatey ed peles ya ari na satan, si Belsasar. (Daniel 5:1-4, 30) Diad sanlabi et nagba so posisyon na Babilonia bilang manuuley ed sankamundoan. Kanian angangga la ed saman so dakel a siglo na inkasupremo na Semitiko, tan say mundo ed saman so kinontrol la na Aryan. Say Babilonia a mismo so kinmapuy lan kinmapuy diad inlabas na pigaran siglo. Kasabi na komapat a siglo K.P., nagmaliw labat itan a “lusbo na batobato.” (Jeremias 51:37, NW) Say propesiya nen Isaias sirin so sigpot ya asumpal.

Modernon-Agew a Babilonia

22. Anton leksion nipaakar ed inkamapangta so ibangat ed sikatayo na inkagba na Babilonia?

²² Intarya na propesiya nen Isaias so bengatlan makanan morekdeken. Sakey la et indanet na satan iray kapeligroan na pagmaliw a mapangta tan mapaatagey. Say inkaplag na mapaatagey a Babilonia so mangiyiilustra ed proverbio na Biblia: “Say mapangta onla ed unaan na kabagbag, tan say mapasang ya espiritu ed unaan na kapelag.” (Uliran 16:18) Say inkamapangta no maminsan so mandomina ed agtayo inkayadyari, balet say pagmaliw a ‘mapangaya’ so mangitonton ed ‘kabalawan tan sakey a kalot na Diablo.’ (1 Timoteo 3:6, 7) Nepeg sirin a talinengen tayo so simbawa nen Santiago: “Manpaabeba kayo ed mata na Katawan, et itandoro to kayo.”​—Santiago 4:10.

23. Ontulong ed sikatayo so propesiya nen Isaias pian nawalaan na anton panagmatalek?

²³ Sarayan mapropetikon salita so ontulong met ed sikatayo a manmatalek ed si Jehova, a mas makapanyari nen say amin ya onsusumpa ed sikato. (Salmo 24:8; 34:7; 50:15; 91:14, 15) Saya so makaligliwan panonot legan na sarayan mairap a panaon. Say kompiyansa ed si Jehova so mamabiskeg ed determinasyon tayo a mansiansian andi-tilol ed imaton to, a sikakabat a “wala so maligan kasumpalan [na andi-tilol a too].” (Salmo 37:37, 38) Lawas makabat so panilalo ed si Jehova tan agmanmatalek ed dilin pakasarag tayo sano  nipapaarap ed “masilib iran gawa” nen Satanas.​—Efeso 6:10-13, paimano’d-leksab ed New World Translation.

24, 25. (a) Akin ya agmakatunongan so astrolohiya, tan akin balet a dakel so ontutupleg ed satan? (b) Anto so pigaran rason no akin a papaliisan na saray Kristiano so anito?

²⁴ Makatantanda ta apasakbayan itayo sumpad saray espiritistikon agamil, nagkalalo la ed astrolohiya. (Galacia 5:20, 21) Sanen nagba so Babilonia, tuloytuloy so impluensya na astrolohiya ed totoo. Makapainteres ta inkuan na libron Great Cities of the Ancient World a saray konstelasyon ya inmapa na saray taga-Babilonia so “anguman na direksyon” manlapud saray posisyon na saratan nensaman, kanian “nagmaliw lan makulangkulang so interon ideya [na astrolohiya].” Balet, nantultuloy ya inmaligwas so astrolohiya, tan dakel so peryodiko a walaan na saray horoscope ya akaparaan parad saray managbasa.

²⁵ Anto so mamapakiwas ed totoo​—a dakel ed sikara et edukadon tuloy​—ya ontupleg ed saray bibitewen odino mangagamil ed arum niran agmakatunongan tan inaaniton agagamil? Inkuan na The World Book Encyclopedia: “Saray anito so nayarin kabiangan ni na bilay basta ontatakot ni so totoo ed balang sakey tan walaan ni ra na agpakaseguro nipaakar ed arapen.” Say takot tan agpakaseguro so nayarin mangimpluensya ed totoo a magmaliw a maanito. Balet, papaliisan na saray Kristiano so anito. Agda takotan so too lapud si Jehova so ontulong ed sikara. (Salmo 6:4-10) Tan sikara so segurado nipaakar ed arapen; amta ra so niparungtal iran gagala nen Jehova tan anggapoy duaruwa ra a “say simbawa nen Jehova mansiansia lawas.” (Salmo 33:11) Say pangitunos tayo ed bilay tayo ed simbawa nen Jehova so mangipaseguro ed maliket tan magnayon ya arapen.

26. Panon ya apaneknekan a “maapa” iray “katunongan na saray makabat”?

²⁶ Diad apalabas iran taon et sinali na arum so pangamta ed arapen diad mas “sientipikon” paraan. Wala ni ingen so suheto a tinawag a futurology, ya inukeran bilang “sakey a panagaral nipaakar ed arapen iran posibilidad a nibase ed kaplesan iran nagagawa.” Alimbawa, nen 1972 et impasakbay na grupo na saray managbangat tan negosyante a kabkabat bilang say Club of Rome a kasabi 1992 et naupot ya amin so balitok, mercury, zinc, tan petrolyo a wala ed mundo. Bueno, nipaarap so mundo ed makapataktakot iran problema manlapu la’d 1972, balet saman a prediksion so alingo-lingo. Say dalin so walaan nin siansia na balitok, mercury, zinc, tan petrolyo. On, kekesawen labat na too so inkasikato diad pangipapasakbay ed arapen, balet aglawas napanmatalkan iray pamapalbeng to. Tua, “saray katunongan na saray makabat et maapa”!​—1 Corinto 3:20, NW.

Say Onsabin Kadederal na Babilonia a Baleg

27. Kapigan tan diad anton paraan a nageba so Babilonia a Baleg a singa ed samay agawa ed Babilonia nen 539 K.K.P.?

²⁷ Pinansiansia na saray modernon-agew a relihyon so dakel ed saray doktrina na Babilonia nensaman. Kanian, say sankamundoan ya empiryo na palson relihyon so matukoy a natawag a Babilonia a Baleg. (Apocalipsis 17:5) Sinagmak la na satan ya internasyonal iran tugyop na saray relihyon so inkagba a mipadpara ed samay agawa ed kadaanan a Babilonia nen 539 K.K.P. (Apocalipsis 14:8; 18:2) Nen 1919 et pinmaway so nakdaan na saray agagi nen Kristo diad espiritual ya inkakautibo tan impulisay da so relihyoson impluensya na Kakristianoan, say manunan kabiangan na Babilonia a Baleg. Manlapu la’d saman et agla tanton makaimpluensya so Kakristianoan ed dakel a bansan datin mabisbiskeg ditan.

28. Anto so ipapangaya na Babilonia a Baleg, balet anto so manatalaran ed sikato?

²⁸ Balet, satan ya inkagba so pagpauna labat na ultimon kaderal na palson relihyon. Makapainteres, say propesiya na Apocalipsis nipaakar ed kaderal na Babilonia a Baleg so mangipanonot ed sikatayo ed saray mapropetikon salita a nikurit ed Isaias 47:8, 9. Singa say Babilonia nensaman, ibaga na modernon-agew a Babilonia a Baleg: “Manyurong ak a singa reyna, tan aliwa ak a balo, et agak makanengneng na nangis.” Balet “dia ed sanagew, onsabi so saray bakbak to, ipatey, tan nangis tan eras; tan napoolan a sigpot ed apoy, ta say Katawan a Dios sikato so mabiskeg a mangukom ed sikato.” Kanian saray mapropetikon salita a nikurit ed Isaias kapitulo 47 so onkanan pasakbay ed saramay kabiangan nin siansia na palson relihyon. Ta pian ag-ira napibali ed pakaderal to, talinengen da komon so apuyanan a ganggan ya: “Ompaway kayo ed sikato”!​—Apocalipsis 18:4, 7, 8.

[Saray paimano ed leksab]

[Tepetepet Parad Panagaral]