Say Kuritan nen Noe​—Kasin Walay Kakanaan na Satan ed Sikatayo?

LEGAN ya ipropropesiya to so nipaakar ed tanda na kiwawala to tan say anggaan na sistema na bengabengatla, oniay inkuan nen Jesus: “Unong ed saray agew nen Noe, ontan naani so isabi na Anak na too.” (Mateo 24:3, 37) Malinew, impasakbay nen Jesus a say nagagawa ed panaon tayo so walaan na piparaan ed panaon nen Noe. Say napanmatalkan tan suston rekord ed saray ebento ed panaon nen Noe so peteg a makanakanan kayamanan.

Kasin ontanlan makana so kuritan nen Noe? Kasin walaan itan na saray pakapatnagan na tuan maawaran a dokumento? Kasin nadetermina tayon talaga no kapigan agawa so Delap?

Kapigan Agawa so Delap?

Say Biblia so mangiiter na impormasyon ed panggegendanan na panaon pian posiblin nakalkula so gapoan na awaran na too. Diad Genesis 5:1-29, naromog tayo so nantutumbokan a boleg manlapud inkapalsa na unonan too, si Adan, anggad inkianak nen Noe. Say Delubio so ginmapo nen ‘komanem lasus taon a pambibilay nen Noe.’​—Genesis 7:11.

Pian nadetermina so panaon na Delap, kaukolan itayon onggapo ed sakey a makatantandan petsa. Salanti, kaukolan ya onggapo itayo ed petsan aawaten na sekular ya awaran tan mipetekan ed partikular ya ebento a nikurit ed Biblia. Diad satan a panandaan, nakuenta tan natukoy tayo so petsa na Delap diad Gregorian a kalendaryo a kaslakan ya uusaren natan.

Sakey a makatantandan petsa et 539 K.K.P., say taon sanen tinalo na Persianon Ari a si Ciro so Babilonia. Kabiangan ed saray sekular a reperensya ed panaon na impanuley to iray tapyas na bato diad Babilonia tan saray dokumento nen Diodorus, Africanus, Eusebius, tan Ptolemy. Lapu ed impaakseb nen Ciro a ganggan, tinaynan na nakdaan a Judio so Babilonia tan akasabi ira ed bansa ra nen 537 K.K.P. Satan so panandaan na impangangga na 70 taon ya impankibalatar na Juda, ya unong ed rekord na Biblia et ginmapo nen 607 K.K.P. No iyarum so panaon na saray ukom tan impanuley na arari ed Israel, nadetermina tayo a say intaynan na saray Israelita ed Ehipto so agawa nen 1513 K.K.P. Diad pasener a pamilang tayo na 430 nin taon, itarok itayo na nibase ed Biblia a kronolohiya diad impisipanan ed si Abraham nen 1943 K.K.P. Say onsublay ya imanoen tayo et saray inkianak tan karukey na impanbilay di Tera, Nacor, Sarug, Reu, Faleg, Jeber, tan Sale, ontan met ed si Arfajad, a nianak “nen duay taon la a linmabas so delap.” (Genesis 11:10-32) Diad ontan et napugta tayo so insabi na Delap diad taon 2370 K.K.P. *

Say Insabi na Delap

Antis tayon repasoen iray ebento ed panaon nen Noe, ipangasi pan basaen so Genesis kapitulo 7 bersikulo 11 anggad kapitulo 8 bersikulo 4. Oniay inkuan ed sikatayo nipaakar ed biewbiew ya uran: “Dia ed loob na anem a lasus taon a pambibilay nen Noe [2370 K.K.P.], nen komadua a bulan, sanen komalabinpito ya agew na bulan, saman ya agew lanlamang apasangi so subosubol na angkakabaleg ira a kaaralman, tan alukasan so saray dorongawen na tawen.”​—Genesis 7:11.

Inapag nen Noe so taon ed 12 bulan a 30 agew so kada sakey. Nensaman, say unaan a bulan so  ginmapo ed ngalngali kapegleyan na bulan a Setyembre diad kalendaryo tayo. Ginmapo so biewbiew ya uran “nen komadua a bulan, sanen komalabinpito ya agew na bulan” tan nantultuloy ya inmuran ed loob na 40 agew tan 40 labi legan na bulan na Nobyembre tan Disyembre, 2370 K.K.P.

Nipaakar ed Delubio et naamtaan tayo met: “Saray danudanum dinaeg da so dalin a sanlasus tan limamploy agew. . . . Tan saray danum kinmati a lanang ya inmandi ed dalin: tan sanen kalabas na kasampotan na sanlasus tan limamploy agew inmekat la so saray danudanum. Et say biong sinmadsar ed tapew na saray palandey ya Ararat nen komapito a bulan, [komalabinpito] ya agew na bulan aman.” (Genesis 7:24–8:4) Kanian say peryodo manlapu nen asalinap na danum so dalin anggad sanen kinmati itan et 150 agew, odino limay bulan. Diad saman et sinmadsar so biong diad kapalandeyan na Ararat nen Abril na 2369 K.K.P.

Natan et nayarin labay yon basaen so Genesis 8:5-17. Saray toktok na kapalandeyan so apatnagan ngalngali duara tan kapalduan bulan (73 agew) ed saginonor, diad “komaplo a bulan [Hunyo], unona ya agew na bulan.” (Genesis 8:5) * Kayari taloy bulan (90 agew)​—“nen komanem a lasus tan sakey taon, sanen inmuna a bulan, inmuna ya agew na bulan” nen Noe odino nen kapegleyay Setyembre, 2369 K.K.P.​—inekal nen Noe so tarong na biong. Diad saman et anengneng ton ‘say tapew na dalin [so] namamaga’ la. (Genesis 8:13) Kayari sakey bulan tan 27 agew (57 agew), “dia ed komadua a bulan, komaduamplo tan pitoy agew na bulan aman [kapegleyay Nobyembre, 2369 K.K.P.] say dalin amagaan la.” Insan la pinmaway si Noe tan say pamilya to ed biong. Kanian, si Noe tan say pamilya to so nanayam ed biong diad loob na sakey a lunar a taon tan samploy agew (370 ya agew).​—Genesis 8:14.

Anto so papaneknekan na sarayan eksakton rekord a manasaglawi ed saray ebento, detalye, tan panaon? Sayan katuaan: Say Hebreon  propeta a si Moises, a mapatnag ya angibase ed Genesis diad saray naawat ton rekord, so mangipaparungtal na saray katuaan, aliwan tongtong labat. Walaan sirin na baleg a kabaliksan so Delubio ed sikatayo natan.

Panon a Minoria na Arum a Managsulat na Biblia so Delap?

Niarum ni ed salaysay na Genesis, walaray dakel ya impanukoy ed si Noe odino say Delubio diad Biblia. Alimbawa:

(1) Say managsukimat a si Esdras so angilaktip ed si Noe tan saray ilalak to (Sem, Ham, tan Jafet) diad kapolian na nasyon na Israel.​—1 Awaran 1:4-17.

(2) Say doktor tan managsulat na Ebanghelyo a si Lucas so angilaktip ed si Noe sanen inlista to so inmuunan atateng nen Jesu-Kristo.​—Lucas 3:36.

(3) Si apostol Pedro et aminpigan analambit ed salaysay na Delap sanen mansusulat ed saray kaparan Kristiano.​—2 Pedro 2:5; 3:5, 6.

(4) Sinaglawi nen apostol Pablo so matalonggaring a pananisia ya impatnag nen Noe diad impangipaalagey toy biong pian naliktar so sankaabungan to.​—Hebreos 11:7.

Kasin napanduaruwaan ya inawat na sarayan pinuyanan a managsulat ed Biblia so salaysay na Genesis nipaakar ed Delap? Seguradon impasen da itan a tuan ebento.

Si Jesus tan say Delap

Si Jesus so nambilay la antis a nagmaliw a too. (Uliran 8:30, 31) Sikatoy sakey ya espiritun pinalsa ed tawen legan na Delap. Bilang sakey ya akatasi, si Jesus sirin so makapangiter ed sikatayo na mabiskeg a Makasulatan a panamekder ed si Noe tan say Delubio. Inkuan nen Jesus:  “Unong ed saray agew nen Noe, ontan naani so isabi na Anak na too. Ta singa diad saraman ya agew ed arapen na delap nankakakan ira tan naninum ira, angaasawa ra tan akiaasawa ra anggad agew ya inloob nen Noe ed biong. Tan agda akabkabatan angga ed sinmabi’ delap, et inyanor to ra ya amin; ontan naani so isabi Anak na too.”​—Mateo 24:37-39.

Mangusar kasi si Jesus na tongtong labat pian pasakbayan itayo nipaakar ed onsabin anggaan na sayan sistema na bengabengatla? Seguradon andi! Matalek itayo a sikatoy angusar na tudtuan alimbawa ed impanusa na Dios ed marelmeng. On, dakel so atigway a totoo, balet naligliwa itayo diad pakaamtan si Noe tan say pamilya to so akaliktar ed Delap.

“Saray agew nen Noe” so makabkabaliksan ed saray manbibilay natan, legan na “isabi Anak na too,” si Jesu-Kristo. Legan a babasaen tayo so detalyadon salaysay nipaakar ed interon globo a Delap a nipreserba ed saray inrekord nen Noe, naseguro tayo a satan so matuan maawaran a dokumento. Tan say impuyan na Dios a salaysay na Genesis ed Delap so makabkabaliksan ed sikatayo natan. No panon a si Noe, saray ilalak to, tan saray kaasawaan da so nanmatalek ed paraan na panangiliktar na Dios, sikatayo natan so salimbengan nen Jehova base ed pananisia tayo ed dondon bagat nen Jesus. (Mateo 20:28) Niarum ni, nawalaan itayo na ilalo a magmaliw a kabiangan na saramay makaliktar ed anggaan na sayan marelmeng a sistema na bengabengatla a singa ipapanengneng na kuritan nen Noe a sikato tan say pamilya to so akaliktar ed Delap ya anigway ed agmaridios a mundo ed saman a panaon.

[Saray paimano ed leksab]

[Kahon ed Pahina 5]

Kasin Ontan Karukey so Bilay Da?

“AMIN ya agew nen Noe siam a lasus tan limamplo a tinaon insan inatey,” so inkuan na Biblia. (Genesis 9:29) Say laki nen Noe a si Matusalem so nambilay ed loob na 969 a taon​—say sankarukeyan a nikurit ya impanbilay na too. Say promedyo a karukey na impanbilay na samploran kailalakan manlapud si Adan anggad si Noe et masulok a 850 a taon. (Genesis 5:5-31) Akin ya andukdukey so bilay na totoo ed saman?

Say orihinal a gagala na Dios et say too so manbilay ya andi-anggaan. Say sankaunaan a too, si Adan, so pinalsa a walaan na pankanawnawan manbilay ya andi-anggaan no sikatoy ontulok ed Dios. (Genesis 2:15-17) Balet tinmunganga si Adan tan abalang to itan a pankanawnawa. Kayari na 930 a taon ya impanbilay to, a kalkalnan amaarap ed ipapatey, si Adan so pinmawil ed dabok ya angalaan ed sikato. (Genesis 3:19; 5:5) Impatawir na inmunan too so kasalanan tan patey ed amin ya ilalak to.​—Roma 5:12.

Anggaman ontan, saramay totoon nambilay ed saman a peryodo na panaon et asingsingger ni ed orihinal ya inkayadyari nen Adan tan mapatnag a lapud satan et awalaan ira na mas andukey a bilay nen saramay aragdawi la ed satan. Kanian, say karukey na bilay na too et ngalngali sanlibon taon antis na Delap, insan maples a tinmikey itan kayari na Delubio. Alimbawa, si Abraham so nambilay na 175 a taon lambengat. (Genesis 25:7) Tan manga 400 a taon kayari na impatey na satan a matoor a patriarka et insulat nen Moises: “Pitomplo a taon so dukey na pambilay mi, odino nisengeg ed kaksilan walomplo a taon; et say kapangtaan da mansagpot ni tan manermen.” (Salmo 90:10) Mipadparan tuloy so kipapasen natan.

[Tsart/Saray litrato ed pahina 6, 7]

Panbilang a Pasener Manlapud Impangiganggan nen Ciro ya Ibulos Iray Judio ed Impakadestiero Anggad Delap ed Panaon nen Noe

537 Say ganggan nen Ciro *

539 Say impangubkob nen Ciro

na Persia ed Babilonia

68 a taon

607 Ginmapo so 70-taon na impankibalatar na Juda

906 a taon ya

impanguley na saray

lider,

ukom, tan

arari na Israel

1513 Say intaynan na Israel ed Ehipto

430 a taon 430 a taon sanen saray anak na Israel

so nanayam ed dalin na Ehipto tan Canaan

(Exodo 12:40, 41)

1943 Apaletan so Abrahamikon sipanan

205 a taon

2148 Say inkianak nen Tera

222 a taon

2370 Inggapo na Delap

[Paimano ed Leksab]