Onlad karga

Onlad saray karga

Dakel a Tepet—Daiset so Makapnek ya Ebat

Dakel a Tepet—Daiset so Makapnek ya Ebat

Dakel a Tepet​—Daiset so Makapnek ya Ebat

DIAD sakey a kabuasan na Todos los Santos, Nobyembre 1, 1755, yinmegyeg na makmaksil diad syudad na Lisbon legan a walad simbaan so karaklan a totoo diman. Dakdakel a bilding so nagba tan samplon nilibo a totoo so inaatey.

Kayarin tuloy na satan a trahedya, say Pranses a managsulat a si Voltaire so amawala na sakey a publikasyon a Poème sur le désastre de Lisbonne (Anlong Nipaakar ed Desyang ed Lisbon), a diad satan et sinuppiat to so ibabagan say desyang et bales na Dios ed saray kasalanan na totoo. Diad pangibabagan saray ontan a makadesyang ya ebento so agnatalosan odino nipaliwawa na too, oniay insulat nen Voltaire:

Agmakapansalita so palsa, tepetan tayo et ag-onebat;

Kaukolan tayo so sakey a Dios a misalita ed rasa na too.

Siempre, aliwan si Voltaire so primeron nantepet nipaakar ed Dios. Diad interon awaran na too, saray trahedya tan desyang so amawala na saray tepet ed nonot na totoo. Nilibon taon lay apalabas, si patriarkan Job, a kapatepatey ni labat na amin ya ilalak to tan manasagmak na teriblin sakit, so nantepet: “Akin a [say Dios] so mangiiter na liwawa ed sakey a wala ed kakabosan, tan bilay ed saramay maneermen a kamarerwa?” (Job 3:20, NW) Natan et dakel so manuumameng no panon a say maong tan maaron Dios et singano mansiasiansian mapaulyan anggaman pirmi la so paniirap tan ag-inkahustisya.

Lapud nipapaarap ira ed eras, sakit, tan ipapatey, dakel so sigpot a mangipupulisay ed ideyan wala so Manamalsa a mangiyaansakit ed katooan. Oniay inkuan na sakey ya ateistan pilosopo: “Talagan natetel so Dios lapud iyaabuloy to so panirap na sakey ya ugaw, . . . likud labat no sikatoy anggapo.” Dinmakel so walaan na ontan a kanonotan lapud saray angkakabaleg a trahedya, a singa say Holocaust legan na Guerra Mundial II. Imanoen iyan inkomento na sakey a Judion managsulat diad sakey a peryodiko: “Saya so sankasimplian lan pangipaliwawa ed Auschwitz, salanti, anggapo so Dios a mibabali ed saray kurang na too.” Unong ed sakey ya impansurbi nen 1997 diad Pransya, bansa a say karaklan et Katoliko, ngalngalin 40 porsiento na totoo so manduaruwa ed kiwawala na Dios lapud saray palanit a panagpatey, a singa samay agawa ed Rwanda nen 1994.

Kasin Babeng ed Pananisia?

Akin ya ag-onsalet so Dios pian patundaen la iray mauges a nagagawa? Insuppiat na sakey a Katolikon manag-awaran a sayan tepet so “baleg a babeng ed pananisia” na dakel a totoo. Oniay intepet to: “Talaga kasin posibli a panisiaan so sakey a Dios a maniimaton lambengat legan ya ompapatey so minilyon ya inosentin totoo tan amayamay a totoo ed mundo so maruksan papateyen tan sikatoy ag-onkikiwas pian amperen itan?”

Oniay inkomento met na sakey ya editoryal na Katolikon peryodiko a La Croix: “Diad kada kipapasen, balanglan saratan so trahedya ed apalabas, ebento a makasengeg ed iyaabanti na teknolohiya, natural a desyang, organisado a krimen, odino impatey na inad-aro, saray natatakot a totoo so ontatangay ed tawen. Iner so kawalaan na Dios? Sikaray manaanap na ebat. Agta sikato so Sakey a Baleg ya Agmananginenen, Sakey a Baleg ya Agmanangimano?”

Si Pope John-Paul II so anaglawi ed sayan isyu diad 1984 ya apostolikon sulat to a Salvifici Doloris. Oniay insulat to: “Anggaman say kiwawala na mundo so angiyabuloy ed totoo a natebek so kiwawala na Dios, kakabatan, pakapanyari tan inkatalonggaring to, ompatnag a say kaugsan tan kairapan so manasakbong ed sarayan atributos na Dios, a no maminsan et diad sigpot a paraan, nagkalalo la sano dakdakel so nagagawan agmakatunongan a paniirap tan kaugsan ed inagew-agew ingen ta anggapo so manepeg a dusa.”

Kasin say kiwawala na maaro tan makapanyarin-amin a Dios, unong a niparungtal ed Biblia, so mitunosan ed kasmak a paniirap na too? Kasin sikatoy onsasalet pian amperen iray trahedya a mangaapekta ed indibidual odino grupo? Kasin wala so antokaman a gagawaen to parad sikatayo natan? Diad pangaon ed saray salita nen Voltaire, kasin wala so “sakey a Dios a misalita ed rasa na too” pian ebatan irayan tepet? Ipangasin basaen so onsublay ya artikulo pian naamtaan so ebat.

[Saray litrato ed pahina 3]

Say inkaderal na Lisbon nen 1755 so amakiwas ed si Voltaire pian isuppiat a saray ontan ya ebento so agnatalosan na too

[Credit Lines]

Voltaire: Nanlapud libro a Great Men and Famous Women; Lisbon: J.P. Le Bas, Praça da Patriarcal depois do terramoto de 1755. Foto: Museu da Cidade/Lisboa

[Litrato ed pahina 4]

Dakel so manduaruwa ed kiwawala na Dios lapud makapasinagem iran resulta na saray palanit a panagpatey, a singa samay agawa ed Rwanda

[Credit Line]

AFP PHOTO

[Picture Credit Line ed pahina 2]

COVER, children: USHMM, courtesy of Main Commission for the Prosecution of the Crimes against the Polish Nation