Inanap Da so Mainget a Dalan

NGALNGALIN 550 a taon lay apalabas, saray angkelag a grupon mankuan a Kristiano a manaayam ed Prague, Chelčice, Vilémov, Klatovy, tan arum niran syudad diad tatawagen natan a Czech Republic so tinmaynan ed saray ayaman da. Nanayam ira diad asingger ed baryo na Kunwald, a walad lawak na amianen-bukig a Bohemia, a ditan et sikaray angipaalagey na angkelag a kaabungan, nandalos, nambasa na Biblia, tan tinawag day inkasikara a Unity of Brethren, odino Unitas Fratrum ed Latin.

Kabiangan ed saray manaayam ditan iray totoon nanduruma so nanlapuan da. Sikara so dumaralos, aristokrata, estudyante ed unibersidad, mayaman tan mairap-bilay, lalaki tan bibii, balo tan ulila, ya amin da so walaan na saksakey a pilalek. Oniay insulat da: “Nampikasi kami ed Dios a Mismo tan kinerew mi ya iparungtal To ed sikami iray alay abig a linawa To ed amin a bengatla. Kinaliktan mi so mankurang ed saray dalan To.” On, sayan Unity of Brethren, odino Czech Brethren, unong ya impanawag ed saginonor ed sayan komunidad na saray mananisia, so nananap ed ‘mainget a dalan a mamaarap ed bilay.’ (Mateo 7:13, 14) Antoray katuaan ed Biblia ya aromog da diad impansukimat da? Panon a midumaan iray sisiaen da diad saramay aawaten ed saman a panaon, tan anto so naaralan tayo ed sikara?

Anggapo so Karawalan​—Anggapo so Pikokompromiso

Aporma so Unity of Brethren lapud impluensya na pigaran relihyoson grupo nen kapegleyan na koma-15 a

 siglo. Sakey la so grupo na Waldenses nen koma-12 a siglo. Diad gapo et sinmian iray Waldenses ed Romanon Katolisismo, say relihyon na Estado ed Sentral a Europa. Balet, diad saginonor et inawat da so arum a bangat na Katoliko. Sananey nin maimpluensyan grupo et saray Hussite, a papatumbok nen Jan Hus. Inrepresenta ra so relihyon na maslak ed populasyon na Czech, balet anggapon balot so pankakasakey da. Kinmontra so sakey a grupo ed saray isyun nipaakar ed sosyedad, bangta say sananey so anganamot ed relihyon pian paaligwasen iray mapolitikan prinsipyo. Saray Brethren so naimpluensyaan met na saray grupo na chiliast ontan met na saray lokal tan dayon iskolar na Biblia.

Si Peter Chelčický (c. 1390-c. 1460), ya iskolar na Biblia tan managreporma a taga-Czech, so mikabisado ed saray bangat na saray Waldenses tan Hussite. Impulisay to iray bangat na Hussite lapud nagmaliw a marawal so paraan na grupo ra, tan impulisay to met iray Waldenses lapud pikokompromiso ra. Kinondena to so pambabakal bilang aliwan Makristiano. Moriaen to a say “ganggan nen Kristo” so nepeg a mangigiya ed sakey a Kristiano, antokaman iray resulta na satan. (Galacia 6:2; Mateo 22:37-39) Nen 1440 et insulat nen Chelčický iray bangat to diad libron Net of the Faith.

Si Gregory na Prague, a mas malangwer a kapanaonan nen iskolar a Chelčický, so naimpluensyaan a maong na saray bangat nen Chelčický kanian tinaynan to so grupo na Hussite. Nen 1458, tinangguyor nen Gregory iray melag a grupo na saray datin Hussite a taynan iray ayaman da ed  nanduruman lugar na Czechia. Kabiangan ira ed saramay tinmumbok ed sikato diad baryo na Kunwald, ya angiletnegan da na balon relihyoson grupo. Ditan et akiulop ed sikara iray grupo na Czech tan saray Waldenses ya Aleman diad saginonor.

Impakatalos Nipaakar ed Apalabas

Manlapud 1464 anggad 1467, sayan balobalo ingen ta ondarakel a grupo so anuro na pigaran konsilyo diad rehyon na Kunwald tan inmabobon ed pigaran resolusyon a mangipapaliwawa ed balon relihyoson pakurang da. Amin a resolusyon so maalwar ya inkurit ed saray serye na liblibro, a tatawagen natan ya Acta Unitatis Fratrum (Saray Gawa na Unity of Brethren), a wala ni anggad natan. Kinmana so Acta pian natalosan so nipaakar ed apalabas, ya impabitar na satan no anto so sisiaen na saray Brethren. Lugan na saray libro iray sulat, kopya na saray paliwawa, tan pati saray detalye na saray sangsangan da.

Oniay insalaysay na Acta nipaakar ed sisisiaen na saray Brethren: “Determinado kamin mangiletneg na administrasyon mi diad panamegley lambengat na Pambasa tan pandalepdep ed saray alimbawa na Katawan tayo tan saray masanton apostol, panagpaabeba tan andukey a panagtepel, pangaro ed saray kabusol mi, panggawa tan  pampirawat na maabig parad sikara, tan pangipikasi ed sikara.” Ipaparungtal met na saray sulat a diad gapo et akibiang ed panagpulong iray Brethren. Sikaray nambaroy a sanderwa, tan saray bibii so apaneknekan a matalonan misionaryo diad lokal. Saray Brethren so agnanggegemtan na mapolitikan pakauley, ag-ira nansamba, ag-ira akibiang ed aktibidad na militar, tan ag-ira nambemben na armas.

Abuyak so Pankakasakey

Balet, kayari na pigaran dekada, sinmaew so Unity of Brethren a manumpal ed kabaliksan na ngaran da. Saray sangsangan nipaakar ed no panon so literal a pangagamil ed saray sisisiaen da so nansumpal ed inkaapag-apag. Nen 1494 et naapag ed duaran grupo iray Brethren​—say Baleg tan say Melag ya ulopan. Anggaman pinakapuy na Baleg ya Ulopan iray datin sisiaen na satan, inkalar na Melag ya Ulopan a saray Brethren so kaukolan a mansiansian malet ed talindeg da sumpad politika tan say mundo.​—Nengnengen so kahon ya “Anto so Agawa ed Baleg ya Ulopan?”

Singa bilang, oniay insulat na sakey a membro na Melag ya Ulopan: “Saray totoon manaakar ed duaran dalan so agmakaseseguron makapansiansia  ed Dios, lapud ta dagdaiset so mabulos a mangiyaapay ed inkasikara tan sikaray manpapasakop ed Sikato diad angkelag labat iran bengatla, bangta diad angkabaleg iran bengatla et gagawaen da so labay da. . . . Saramay agmanguman so kanonotan da tan walaan na maabig a konsiensia​—ya inagew-agew ya ontutumbok ed Katawan a Kristo diad mainget a dalan tan mangaako na panagbalaw​—so pipirawaten min pilimogan.”

Impasen na saray membro na Melag ya Ulopan a say masanton espiritu et aktibon puersa na Dios, say “gamet” to. Say pakatalos da ed dondon nen Jesus et imbayar na ayadyarin toon Jesus so bilay to parad say abalang nen makasalanan ya Adan. Sikaray agnandayew ed si Maria, ya ina nen Jesus. Impawil da so doktrina ed inkasaserdote na amin a mananisia ya anggapoy sambaan ya agpangasawa. Impaseseg da so mapublikon pampulong na amin a membro na kongregasyon tan inekal da iray agmagbabawin managkasalanan. Sikaray mapeget ya angipulisay ed saray aktibidad na militar tan politika. (Nengnengen so kahon a “No Anto so Sinisia na Saray Brethren ed Melag ya Ulopan.”) Lapud maapit a tinumbok na Melag ya Ulopan iray resolusyon diad Acta, impasen na satan so inkasikato bilang tuan mananawir ed orihinal a Unity of Brethren.

Makmakpel tan Pinasegsegang

Say Melag ya Ulopan so makmakpel ya amalaw ed arum a relihyon, kalaktip so Baleg ya Ulopan. Oniay insulat da nipaakar ed saratan a relihyon: “Ibabangat yo a kaukolan a bautismoan so angkelag ya ugugaw ya andian ni na pananisia, a diad ontan et tutumboken yo so inletneg na obispon si Dionysius, ya angipurek ed pambautismo ed ugaw lapud sugsog na arum ya agmakabat a totoo . . . Papanisiaan met itan na amin lawarin managbangat tan managtambal, si Luther, Melanchthon, Bucerus, Korvín, Jileš, Bullinger, . . . say Baleg ya Ulopan, ya amin da so nankakasakey.”

Agpankelawan no akin a say Melag ya Ulopan so pinasegsegang. Nen 1524, sakey ed saray lider na satan a si Jan Kalenec, so sinisiplatan tan pinulpuldakan. Diad saginonor et taloran membro na Melag ya Ulopan so pinoolan ed palitek. Ompatnag a say Melag ya Ulopan so naandi nen manga 1550, kayarin inatey so unor a lider da.

Anggaman kuan, saray mananisia ed Melag ya Ulopan so awalaan na impluensya ed kipapasen na relihyon diad kapegleyan a panaon ed Europa. On, lapud agni dinmaak so “[tuan] pikakabat” diad panaon na Melag ya Ulopan, ag-ira tinmalona a mamaandi ed abayag lan espiritual a kabilungetan. (Daniel 12:4) Anggaman kuan, say mabiskeg ya impanpilalek dan mananap ed mainget a dalan tan mankurang ed satan anggaman ed isusumpa so nepeg a nodnonoten na saray Kristiano natan.

[Blurb ed pahina 13]

Limamplo ed 60 libro ed Bohemia (Czech) a niimprinta manlapud 1500 anggad 1510 so ibabagan pinawala na saray membro na Unity of Brethren

[Kahon ed Pahina 11]

Anto so Agawa ed Baleg ya Ulopan?

Anto so nansumpalan na Baleg ya Ulopan? Sanen naandi so Melag ya Ulopan, nantultuloy so Baleg ya Ulopan bilang sakey a relihyon, a kabat nin siansia bilang say Unity of Brethren. Diad kaunoran, inuman na sayan grupo iray datin sisisiaen da. Diad pansamposampot na koma-16 a siglo, say Unity of Brethren so akimuyong ed saray Czech Utraquist, * a diad peteg et saray Lutheran. Balet, nansiansian aktibo iray Brethren ed panangipatalos tan panangipalapag na Biblia ontan met ed arum niran relihyoson libro. Makapainteres, saray paulon pahina na saray akadkaunan publikasyon da so angiparungtal ed Tetragrammaton, a kabkabat bilang say apatiran Hebreon letra na personal a ngaran na Dios.

Nen 1620, say panarian na Czech so pinaskar a manpauley ed Romanon Katoliko. Bilang resulta, dakel a Brethren ed Baleg ya Ulopan so tinmaynan ed bansa tan intultuloy da iray aktibidad da ed arum a bansa. Diman et akabkabat so grupo ra ed saginonor bilang say Moravian Church (lapud say Moravia et nasasakopan na Czech), a wala ni anggad natan.

[Paimano ed Leksab]

[Kahon ed Pahina 12]

No Anto so Sinisia na Saray Brethren ed Melag ya Ulopan

Saray onggendan ya inaon ed koma-15 tan koma-16 a siglon Acta Unitatis Fratrum so mangipaparungtal ed pigaran sisisiaen na Melag ya Ulopan. Saray balikas, ya insulat na saray lider na Melag ya Ulopan, so manunan nipaarap ed Baleg ya Ulopan.

Trinidad: “No parlasan yo so interon Biblia, agyo naromog a say Dios so naapag ed sakey a klase na Trinidad, taloran persona a walaan na saray ngaran, a pinawala unong ed imahinasyon na totoo.”

Masanton espiritu: “Say masanton espiritu et gamet na Dios tan sakey a langkap na Dios, odino sakey a managligliwa, odino Pakapanyari na Dios, ya iiter na Ama ed saray mananisia diad basiyan na saray merito nen Kristo. Agtayo naromog ed Masanton Kasulatan a say masanton espiritu so nepeg a tawagen a Dios odino sakey a Persona; nisay ipapabitar itan na saray bangat na apostol.”

Inkasaserdote: “Sikaray lingon manatawag ed sikayo bilang “pari”; no anggapo so ordin tan unguento yo, anggapoy pidumaan yo ed kipapasen na kabanyakan a too. Tinawag nen San Pedro so amin a Kristiano bilang saserdote, a kuanto: Sikayo so masanton inkasaserdote a mangiyaapay na maespiritual iran bagat. (1 Pedro 2)”

Bautismo: “Inkuan na Katawan a Kristo ed saray apostol to: Onla kayo ed interon mundo, tan ipulong yo so Ebanghelyo ed lapag a pinalsa, ed saraman so manisia. (Marcos, kapitulo 16) Tan sano nasumpal da irayan salita: tan nabautismoan, sikaray nilaban. Tan ibabangat yo a kaukolan a bautismoan so angkekelag ya ugugaw ya andian ni na pananisia.”

Neutralidad: “Say impasen na saray agagi yo nensaman a mauges tan agmalinis, salanti, say panagsundalo tan panagpatey odino panakar ed karsada ya akabemben na armas, so impasen yon amin a maong . . . Kanian moriaen mi a sikayo, pati saray arum a managbangat, so kulang na pakatalos ed saray mapropetikon salita ya angipabitar na: Kanian pinuter to so pakayari na bekang, saray kinlong tan say kampilan tan say bakal. (Salmo 75) Ontan met: Ag-ira naani mamasakit odino mamagbag dia ed amin a masanto a palandey ko, ta say dalin na Katawan so napano na pikakabat na Dios, tan arum nira. (Isaias, kapitulo 11).”

Panagpulong: “Diad gapo et kabkabat mi a mas dakel a totoo so apanpataoli na saray bibii nen saray amin a pari pati obispo. Tan natan et saray pari so manaayam ed saray abung da ya intarya na iglesia. Agaylan lingo itan! Onla kayo ed interon mundo. Manpulong . . . ed lapag a pinalsa.”

[Saray mapa ed pahina 10]

(Parad aktual a format, nengnengen so publikasyon)

ALEMANYA

POLANDIYA

CZECH REPUBLIC

BOHEMIA

Ilog na Elbe

PRAGUE

Ilog na Vitava

Klatovy

Chelčice

Kunwald

Vilémov

MORAVIA

Ilog na Danube

[Saray litrato ed pahina 11]

Kawigi: si Peter Chelčicky; leksab: pahina a nanlapud “Net of the Faith”

[Litrato ed pahina 11]

Si Gregory na Prague

[Picture Credit Line ed pahina 13]

Amin a litrato: S laskavým svolením knihovny Národního muzea v Praze, C̆esko