Istorya ed Bilay

Mayaman ya Abendisyonan Lapud Impamasiansia ed Espiritu na Panagmisionaryo

UNONG ED SALAYSAY NEN TOM COOKE

Saray palakapak na paltog so nanggirogiro ed marendeen a ngarem. Mansikyaw iray bala ed kakiewan diad hardin mi. Anto so nagagawa? Naamtaan mi a walay kudeta tan say Uganda et wala la’d pananguley nen Heneral Idi Amin. Agawa itan nen 1971.

AKIN ya inmalis kami nen akulaw kon, si Ann, manlapud mareen ya Inglatera ed sayan magulon parte na Aprika? Seguro et medyo sipor ak lan makpel, balet say manunan makasengeg ed satan et say inkaseseg na atateng ko ed serbisyo ed Panarian ya amaseseg ed siak a nawalaan na espiritu na panagmisionaryo.

Nanonotan ko ni so ampetang ya agew na Agosto nen 1946 sanen primeron akatongtong na atateng ko iray Tasi nen Jehova. Akaalagey ira ed puerta mi tan abayag so impitongtong da ed duaran bisita. Sarayan bisita, si Fraser Bradbury tan Mamie Shreve, so aminpigan pinmawil, tan diad tinmumbok iran bulan et anguma-uman so bilay na pamilya mi.

Say Makpel ya Alimbawa na Atateng Ko

Akibiang so atateng ko ed dakel iran kimey ed komunidad. Alimbawa, sakbay ni na panaral day Biblia, walay akapeket a baleg a litrato nen Winston Churchill ed abung mi. Kaleganan na nasyonal ya eleksion kayari na bakal, say abung mi so nausar a pinagkasentro na lokal a Conservative Party Committee. Kabat na pamilya mi so dakel a prominentin totoo ed simbaan tan ed komunidad. Anggaman siam taon ko ni labat ed  saman, alikas ko so inkabigla na saray kakanayon mi sanen naamtaan da a magmaliw kami lan Tasi nen Jehova.

Say interon-kamarerwa tan makpel ya alimbawa na saray Tasi ya akilimogan mi so amakiwas ed atateng ko a magmaliw ya aktibo ed panagpulong a kimey. Agnambayag et manpapaliwawa lay tatay ko ed publiko panamegley na sakey a trumpa diad manunan panagsaliwan ed Spondon, say baryo mi, bangta sikamin ananak et akaalagey ed mapalaway a lugar a sankabembenan mi so The Watchtower tan Awake! Aminen ko a sanen inasinggeran ak na saray kaeskuelak, pinirawat ko ya agda ak komon nanengneng.

Say atsik, a si Daphne, so apaseseg a manpayunir lapud ehemplo na atateng ko. Nen 1955, sikato so inmatendi ed Watchtower Bible School of Gilead tan naasain bilang misionaryo ed Hapon. * Balet, say yugtan kon bii, si Zoe, so tinmunda lan manlingkor ed si Jehova.

Kaleganan na satan, asumpal koy paneeskuelak diad impanaral koy illustration and graphic arts. Diad saraman ya agew et manunan isyu ed limog na saray kaparan estudyante so kapilitan a panserbi parad bansa. Sanen agak inmabobon lapud konsiensiak, impasen da itan a lurey. Sayan isyu so angiter ed siak na pankanawnawa pian mabetbet a makapitongtong ed arum ed saray estudyante nipaakar ed Biblia. Agnambayag, siak so asentensiaan na 12 bulan ed prisoan lapud agko impansundalo. Sakey ed saray estudyante ed kolehyo na art ya angipatnag na interes ed mensahe na Biblia so nagmaliw ya asawak. Balet ta labay kon paisalaysay ed si Ann no panon so impakaaral to na katuaan.

Say Impakaaral nen Ann ed Katuaan

“Aliwan relihyoso so pamilya mi, tan agak abautismoan ed antokaman a relihyon. Balet ta mausisa ak ed relihyon tan akila ak ed dinanman a simbaan ya inatendian na kakaarok. Naninteresan ko so Biblia sanen nadngel ko so mabilabilay a pitotongtong nen Tom tan sakey nin Tasi ed saray arum ya estudyante ed kolehyo. Abigla ak sanen apriso si Tom tan samay sakey ni a Tasi lapud agda impansundalo.

“Nantultuloy ak ya akisulatan ed si Tom legan a sikatoy walad prisoan, tan lalon inmaralem so interes ko ed Biblia. Sanen siak so inmalis ed London pian itultuloy ko so sekular a panaaral ko, inmabobon ak a paiyaralan ed si Muriel Albrecht. Si Muriel so nanlingkor ed Estonia bilang misionaryo, tan sikaran san-ina so makapaseseg a tuloy ed siak. Diad loob na pigaran simba, inmatendi ak la ed saray miting tan onaalagey ak la ed paway na Victoria Station pian mangiyopresi na The Watchtower tan Awake!

“Siak so inmatendi ed Southwark Congregation ed abalaten a London. Tugyopen itan na maespiritual ya agagi a walaan na nanduruman nasyonalidad, tan dakel ed sikara so mairap-bilay. Anggaman estranghero ak, siak so impasen dan kapamilya ra. Say aro ed limog na satan a kongregasyon so peteg ya angombinse ed siak a saya so katuaan, tan nampabautismo ak nen 1960.”

Parehon Kalat​—Nandumaan a Kipapasen

Sikami nen Ann so nankasal nen 1960, tan walaan kami na kalat a manlingkor bilang misionaryo. Balet anguman so kipapasen sanen naamtaan mi a malukon so akulaw ko. Sanen nianak so anak min si Sara, sikami nen Ann so walaan nin siansia na pilalek a manlingkor ed  bansa a walaan na babaleg a pankaukolan na saray manangipalapag na Panarian. Nan-aplay ak na trabaho ed pigaran bansa, tan diad saginonor, nen Mayo 1966, walay sinmabin sulat manlapud Ministry of Education diad Uganda ya angipaseguro a walaan ak lay trabaho. Balet, diad saman a panaon et malukon lamet si Ann. Arum so nanduaruwa no kasin makabat so iyalis mi. Kinonsulta mi so doktor mi, ya inkuan to: “No onla kayo, nepeg a manbiahe kayo la sakbay a manpitoy bulan a malukon so akulaw mo.” Kanian linma kamin tampol ed Uganda. Ag-anengneng na atateng mi so komaduan anak mi, si Rachel, anggad sanen sikatoy mantaon na duara. Natan ta wala lay apo mi, natalosan mi so impansakripisyo na pinabli min atateng.

Say insabi mi ed Uganda nen 1966 et makapaliket tan makapaangat. Kaepas mi ed eroplano, sikami so mandinayew a tampol ed nanduruman kolor. Mabitabitar iratan a kolor. Say primeron ayaman mi et asingger ed melag a baley na Iganga, a 50 kilometro manlapud Jinja, sakey a baley a diman so panlalapuan na Ilog Nilo. Saray Tasi a sankaasinggeran ed ayaman mi et sakey a niyarawin grupo ed Jinja. Saray misionaryo a si Gilbert tan Joan Walters tan si Stephen tan Barbara Hardy so angasikaso ed satan a grupo. Impaiyalis ko so trabahok diad Jinja ta pian lalon makatulong kami ed sayan grupo. Kayarin tuloy na inkianak nen Rachel, inmalis kami ed Jinja. Diman et malikeliket kamin nanlingkor kaiba so melag a grupo na saray matoor a Tasi legan na imbulaslas na satan tan nagmaliw a komaduan kongregasyon ed Uganda.

Nanlingkor Kamin Sankapamilyaan Diad Arum a Bansa

Naisip mi nen Ann a maabig a tuloy so pinili min kaliberliber a pamabalegan ed ananak mi. Panliketan mi so pakapikimey ed saray misionaryo a nanlapud nanduruman bansa tan ed pakatulong ed ibulaslas na kapkapanporman kongregasyon. Labalabay min kaiba iray agagi ed Uganda, a mabetbet ya ombisita ed ayaman mi. Nagkalalo lan makapaseseg ed sikami si Stanley tan Esinala Makumba.

Balet aliwa labat a saray agagi so ombibisita ed sikami, lapud apaliberan kami na mararakep tan nanduruman ayayep. Onsasakbit iray hippopotamus ed Ilog Nilo diad labi tan ondadalan ira ed abay na abung mi. Agko nalingwanan so impakanengneng ko na 6 metros ya uleg ed hardin mi. No maminsan, sikami so manpasyar pian mannengneng na saray ayep diad saray ayuyang da, a bulos a manaakar-akar iray leon tan arum niran maatap ya ayayep.

Diad ministeryo, singano nikadkaduma so pakanengneng ed sikami na saray totoon taga-diman, ya agnin balot akanengneng na karkariton parad ugaw. Diad pankakabkaabungan mi et tumbotumbok ed sikami iray ankekelag ya  ugugaw. Sikami so marespeto ran aasinggeran insan didiwiten da so amputin ugaw. Makapaliket so manpulong lapud magalang iray totoo. Say abaloan mi la et onkamang ira ya amin ed katuaan, lapud main-inomay so mangigapo na panangiyaral na Biblia. Balet ta dakel so nairapan a mangitunda ed agmakasulatan iran tradisyon da. Anggaman ontan, inawat na dakel so atagey ya estandarte na Biblia nipaakar ed moral, tan dinmakel so kongregasyon. Say primeron sirkiton asamblea mi ed Jinja nen 1968 et importantin kabiangan na awaran na kongregasyon. Agnalingwanan so impampabautismo na arum ed saramay inyaralan mi na Biblia diad Ilog Nilo. Balet agnambayag et abuyak so kareenan a panggagayagaan mi.

Say Pananebel​—Sakey a Subok ed Pananisia tan Inkamaabilidar

Nen 1971, sinamsam nen Heneral Idi Amin so pakayari. Magulogulo ed saman so Jinja, tan agawa imay adeskribe ed gapo legan na iyiinum mi na tsa diad hardin mi. Diad tinmumbok a duaran taon, pinatakyas so baleg a komunidad na saray taga-Asia. Inmalis so maslak iran dayo, tan pirmin naapektoan iray eskuelaan tan ospital. Insan walay andiay-basiyan tan maruksan anunsio ya asebelan la iray Tasi nen Jehova. Lapud ninonot da so kaligenan mi, inyalis kami na Education Department ed kabiseran syudad, diad Kampala. Makagunggona iyan inyalis mi ed duaran paraan. Agkami kabat ed Kampala kanian walaan kami na babaleg a kawayangan ya onkiwas. Dakel met ditan so kimey ed kongregasyon tan ed lawak na ministeryo.

Mipadpara ed sikami so kipapasen di Brian tan Marion Wallace tan say duaran ananak da, kanian denesidi ra met so mansiansia ed Uganda. Nanggayagaan min tuloy so impakapiulop ed sikara, a saniiba kamin nanlingkor ed Kampala Congregation legan na satan a mairap a panaon. Saray salaysay ya abasa mi nipaakar ed saray agagin manlilingkor ed silong na pananebel diad arum a bansa so akapasesegan min tuloy. Nantitipon kami ed melag a grupo, tan maminsan ed kada bulan et mantitipon kami ed babaleg a grupo diad Entebbe Botanical Gardens, a mankuankuanan kamin walaan na sosyal a pantitipon. Naisip na saray ananak min bibii a marakep itan ya ideya.

Kinaukolan mi so magmaliw a mataktikan tuloy ed paraan na pibibiang mi ed panagpulong a kimey. Sankaimano no ombisita so amputin totoo ed saray ayaman na taga-Uganda. Kanian say nagmaliw a teritorya mi et saray lakoan, apartment, tan arum ed saray sular na eskuelaan. Sakey a paraan ya inusar ko diad saray lakoan et mantepet ak na sakey a klase na lako a  naupot la, a singa say masamit tan belas. No napatnagan so ermen ed managlako nipaakar ed nagagawa ed bansa, iparungtal ko so mensahe na Panarian. Epektibo iyan paraan. No maminsan, agak labat onaalis ed puesto a walaan na prospektibon papawilen noagta wala met so awit kon abasto a matalag lan lako.

Kaleganan na saman, agawa so pirmin karawalan ed kaliberliber mi. Lapud lalon nadederal so relasyon na Uganda tan Britanya, agpinasimbalo na saray autoridad so kontratak. Kanian nen 1974, kayari na waloy taon ed Uganda, sinmabi so panaon na pampatanir mi la ed saray agagi mi. Ingen ta agtinmayer so espiritu mi nipaakar ed panagmisionaryo.

Inmalis Kami ed New Guinea

Nen Enero 1975, inanamot mi so mankimey ed Papua New Guinea. Kanian ginmapo so waloy taon a maliket a panaglingkor mi ed sayan rehyon na Pasipiko. Makabkabaliksan tan makapatumang so bilay mi a kaiba iray agagi tan diad ministeryo.

Nanodnonotan na pamilya mi so impanayam mi ed Papua New Guinea diad samay panaon a kaiba kami ed saray drama ed Biblia. Kada taon, kaiba kami ed panagparaan ed saray drama parad distriton kombension, tan panliketan min tuloy iman! Nanggayagaan mi so impakapiulop ed dakel a maespiritual a pamilya, tan sikara so walaan na positibon impluensya ed saray ananak min bibii. Say panguloan a marikit mi, si Sara, so akiasawa ed sakey ya espisyal payunir, si Ray Smith, tan sikaran dua so nanlingkor bilang espisyal payunir ya asingsingger ed ketegan na Irian Jaya (natan et Papua, sakey a probinsya ed Indonesia). Say ayaman da et gawa ed kugon, tan inkuan nen Sara a maabig a panangipasal ed sikato so panaon ya inusar to ed satan ya asainmin.

Inyadapta Mi ed Manguuman Iran Kipapasen

Sinmabi so panaon, kinaukolan na atateng ko so kaaruman a panangasikaso. Imbes a pasempeten da kami ed Inglatera, inmabobon so atateng ko a miamong ed sikami, tan amin mi so inmalis ed Australia nen 1983. Walay panaon ya akaiba da met so atsik a si Daphne, a wala ni ed Hapon. Sanen inatey so atateng ko, denesidi mi nen Ann so manregular payunir, tan saya so angitonton ed sakey a pribilehyo a talagan makapaangat.

Kagapogapo mi ni labat a manpayunir sanen naimbitaan kamin manlingkor ed sirkito. Manlapu la’d inkaugaw ko, minoriak so ibibisita na manangasikaso na sirkito bilang espisyal ya ebento. Natan et sakey ak lan manangasikaso na sirkito. Say sirkiton kimey so talagan makapaangat a tuloy ya asainmin a nanggayagaan mi anggad saman a panaon, balet sikami so aminpigan tinulongan nen Jehova ed saray paraan ya agmi ni naeksperiensya nensaman.

Legan na zone visit nen Brother Theodore Jaracz ed Australia nen 1990, sikato so tinepetan mi no isipen ton matakken kami la parad sigpot-panaon a kimey diad arum a bansa. Inkuan to ed sikami: “Anto kasi no diad Solomon Islands?” Kanian diad saginonor, sanen manedad kami la nen Ann na masulok a 50, pinmikal kami ed nagmaliw a primeron opisyal ya asainmin mi bilang misionaryo.

Nanserbi Kami ed “Maliket Iran Isla”

Say Solomon Islands so kabkabat bilang say Maliket Iran Isla, tan talagan makapaliket so impanlingkor  mi dia ed apalabas a dekada. Naeksperiensya mi nen Ann so matamoy a kaabigan na saray agagi ed Solomon Islands legan na impanlingkor ko bilang manangasikaso na distrito. Atenyeg so kapusoan mi ed inkamaparawes da, tan amin da so makonsidera ed saray sagpot kon mangipaliwawa ed saray bengatlan inisip kon natalosan ed Solomon Islands Pidgin​—sakey ed saray lenguahe a walaan na sankaraisetan a bokabularyo ed mundo.

Kasabi mi ed Solomon Islands, sinali na saray onsusumpa so mibali ed panguusar mi ed Assembly Hall mi. Inakusaan na iglesia na Anglikano iray Tasi nen Jehova, ya inkuan da a say balon Assembly Hall mi ed Honiara so angamgam ed dalin da. Sinuportaan na gobierno so akusasyon da, kanian inyapela mi so desisyon ed Atagey a Korte. Say resulta na inyapela mi so manetermina no kaukolan min bagbagen so balon Assembly Hall mi a napanyurongan na 1,200 a totoo.

Kinonsidera so kaso ed korte diad loob na sakey simba. Mapaatagey so onsusumpan abogado legan na kiprepresenta na kaso sumpad sikami. Insan diad mapuersa tan nantutumbokan iran argumento, say abogado mi a si Brother Warren Cathcart a taga-New Zealand so angiwalwal tan anaeg ed kada detalye na kaso na saray onsusumpa. Kasabi na Biernes, kinmayat so balita nipaakar ed say agawa ed korte, tan napno itan na saray dederlengen ed simbaan, saray opisyal na gobierno, tan saray Kristianon agagi tayo. Nanonotan ko so lingo ed opisyal ya eskedyul na abiso na korte. Onia so nabasa ed satan: “Solomon Islands Government and the Church of Melanesia v. Jehovah.” Analo kami ed kaso.

Balet, agnansiansia so mareen a kipapasen ed Maliket Iran Isla. Sikami nen Ann so nidunget lamet ed utel na gulo tan karawalan na sakey a kudeta na militar. Say siblangan na saray tribu so angitonton ed guerra sibil. Nen Hunyo 5, 2000, abuyak so gobierno tan say kabisera so asamsam na saray armadon militante. Diad loob na pigaran simba, say Assembly Hall mi so nagmaliw a sentro na saray totoon naandiay ayaman. Mankelkelaw iray autoridad ta saray Kristianon agagi tayo a nanlapud mankalaban a tribu so manaayam bilang sakey a mareen a pamilya diad Assembly Hall. Agaylan abig iman a pantasi!

Anggan saray militante so nanrespeto ed neutralidad na saray Tasi nen Jehova. Saya so akatulong ed sikami a mangombinse ed sakey ed saray komander a mangiyabuloy ed sakey a trak na literatura tan arum niran suplay ya itulor ed melag a grupo na saray agagi diad lugar a kokontrolen na kalaban ya armada. Sanen nalmo mi iray pamilya a nisian ed sikami ed loob la na pigaran bulan, akanangis kamin amin.

Dakerakel so Pisalamatan Mi

No nodnonoten mi so bilay mi ed panaglingkor ed si Jehova, dakerakel so pisalamatan mi. Bilang atateng, nanggayagaan mi so impakanengneng ed ananak mi tan saray kaasawaan da, si Ray tan si John, a matoor a manlilingkor ed si Jehova. Nagmaliw ira a peteg a tulong ed sikami diad panmimisionaryo mi.

Diad loob na apalabas a 12 taon, sikami nen Ann so walaan na pribilehyon manlingkor ed sangan opisina ed Solomon Islands, tan legan na saman a panaon, naimatonan mi so inka-dobli na bilang na saray manangiyabawag na Panarian ed Solomon Islands, ya asabi toy masulok a 1,800. Diad agano ni et akaawat ak na kaaruman a pribilehyo ya onatendi ed School for Branch Committee Members diad Patterson, New York. On, nanggayagaan mi so makapnek a bilay ed dakel iran bendisyon diad impamasiansia mi ed espiritu na panagmisionaryo.

[Paimano ed leksab]

[Litrato ed pahina 23]

Diad agew na kasal mi, 1960

[Litrato ed pahina 24]

Diad Uganda, si Stanley tan Esinala Makumba so lapuan na panamaseseg ed pamilya mi

[Litrato ed pahina 24]

Si Sara sanen sikatoy paloob la ed alolong na sakey a kaabay

[Litrato ed pahina 25]

Akatulong ed siak so panagdrowing ko na saray litrato pian nibangat iray taga-Solomon Islands

[Litrato ed pahina 25]

Impitipon ed sakey a nisulinek a kongregasyon ed Solomon Islands

[Litrato ed pahina 26]

Say pamilya mi natan