Saray Kadaanan ya Isport tan say Kaimportantian na Panalo

“AMIN a manpapasal ed batikan, sikara so mandangka ed ami’ ganagana.” ‘Say sakey a too mibakal dia ed panpapalaboan, agnabalangetan no ag-akibakal ed matunong.’​—1 Corinto 9:25; 2 Timoteo 2:5.

Saray galaw a tinukoy nen apostol Pablo so manunan kabiangan na sibilisasyon na kadaanan a Gresya. Anto so isasalaysay ed sikatayo na awaran nipaakar ed saratan a kompetisyon tan say ontatalonan awawey ed saratan?

Diad agano ni, ginawa so sakey ya eksibisyon nipaakar ed saray galaw na Griego, a Nike​—Il gioco e la vittoria (“Nike​—Say Galaw tan say Panalo”), diad Colosseum na Roma. * Saray eksibit so angebat ed saman a tepet tan angitarya na bengatlan pannonotan tayo nipaakar ed panmoria na saray Kristiano ed saray isport.

Sakey a Kadaanan tan Makanan Agamil

Aliwan say Gresya so sankaunaan a sibilisasyon ya angagamil  na isport. Anggaman ontan, nen ngalngalin komawalon siglo K.K.P., deneskribe na Griegon manag-anlong a si Homer so sakey a sosyedad a pinabilay na saray ugagep na palbayani tan espiritu na pilalaslasan, a lapud satan et papablien a tuloy so militar ya inkadunong tan kaksilan. Unong ed say nisalaysay ed eksibisyon, ginmapo iray sankaunaan a Griegon piesta bilang relihyoso iran okasyon pian pagalangan iray dirios diad ponpon na saray palbayani. Singa bilang, deneskribe na Iliad nen Homer, say sankabayagan lan Griegon literatura a nipreserba, no panon ya inggaton na saray dederlengen a mibabakal, a kakaiba nen Achilles, iray ayura ra diad seremonya na ponpon nen Patroclus tan nanlalaslasan ira pian paneknekan so kasil da diad boksing, wrestling, panangibasileng na plaka (discus) tan gayang, tan lumba na karwahe.

Sinelebraan met iray miparan piesta diad interon Gresya. Oniay indatak na manual ed eksibisyon: “Saray piesta so makanan pankanawnawa pian itundan magano na saray Griego iray agmanampot tan lawas marawal a panlalaban da, bilang panamagalang ed dirios da, tan ayarian dan impangget so gendat lan espiritu ran milaslasan dia ed mareen tan masimoon met ya itatalona: salanti diad atletikon pilalaslasan.”

Inadapta na saray grupo na estadon-syudades so akaugalian lan regular a pandaragup diad kaslakan iran sentro na panagdayewan pian pagalangan so dirios da panamegley na saray atletikon pilalaslasan. Diad kaunoran et nagmaliw a bantog so apatira ed saratan a piesta​—say Olympic tan say Nemean, a parehon indedika ed si Zeus, tan say Pythian tan say Isthmian, ya indedika ed si Apollo tan ed si Poseidon​—ya anggad saratan so nagmaliw a piestan Panhellenic (mangilalanor ed amin a Griego). Sirin, saratan so niyabuloy a pibiangan na amin ya atleta a manlalapud interon Gresya. Kabiangan ed saray piesta so panagbagat tan pikakasi tan papagalangan met so dirios diad panamegley na saray sankatalonggaringan ya atletiko odino artistikon panlalaslasan.

Sinelebraan so sankabayagan tan sankabantogan ed saratan a piesta, ya ibabagan ginmapo nen 776 K.K.P., kada mikapat a taon bilang panamagalang ed si Zeus diad Olympia. Say piesta na Pythian so komadua ed sankabantogan. Gagawaen itan diad asingger ed bantog a tuloy ya orakulo na kadaanan a mundo, diad Delphi, a kabiangan met ditan iray pagalaw. Balet, manunan kabiangan so kanta tan sayaw, bilang panamagalang ed padron na anlong tan musika, a si Apollo.

Saray Nagagawan Pagalaw

No ikompara ed saray modernon pagalaw, limitado lambengat so bilang na saray ebento, tan saray lalaki lambengat so mibibiang. Agbalot onsulok ed samploran pagalaw so programa ed kadaanan ya Olympics. Saratan so nilitrato panamegley na saray estatua, iskultura, mosaic, tan painting ed baseha a gawa ed terra-cotta a nipanengneng diad Colosseum.

Walaray lumbay-batik diad taloran nanduruman distansia​—say istadyum a 200 metro; say doblen batikan, a mipara natan ed 400 a metro; tan say andukey a babatikan, a manga 4,500 a metro. Labos-lakseb iray atleta ya ombabatik tan man-eehersisyo. Saray mikokontis diad pentathlon so migagalaw ed limaran ebento: batik, long jump, discus, gayang, tan wrestling. Arum nin ebento a singa say boksing tan say pancratium, so deneskribe bilang “marawal ya isport a nantekep a ponitian tan balsakan.” Insan, wala so lumba na karwahe diad distansia a waloran istadyum, a saray karwahe so anlemew tan lukas ed beneg a walaan na saray angkelag a dalig tan guguyoren na duara odino apatiran bisiro odino matakken a kabayo.

Say boksing et alabas a marawal tan makapatey no maminsan. Saray lima na milalaban so bebedberan na anawet a katat a pinasngatan na  makasugat a metal. Nilitrato yo ed kanonotan yo no akin ya agnabidbir na samay sakey ya akigalaw, a manngaran na Stratofonte, so itsura to diad espiho kayari na apat-oras ya impiboksing to. Paneknekan na saray kadaanan ya estatua tan mosaic a nadederal a maong so itsura na saray boksingero.

Diad wrestling, say tagey labat a kabiangan na laman so nayarin egnaan, tan say unonan makapangiparukol a mamitlo ed kalaban to so manalo. Bilang pidumaan, diad pancratium et anggapoy isesebel ya egnaan. Nayarian na migagalaw so ondepak, mamoniti, tan mamuliwes ed saray langolangoan. Say pantuklaw ed mata, pangguyames, tan pangetket so isesebel lambengat. Say getma et agpagalawen so niparukol a kalaban tan sikatoy paskaren ya onsuko. Ipapasen itan na arum bilang “sankatalonggaringan ed amin a babantayan diad Olympia.”

Ibabaga ya agawa so sankabantogan a labanan a pancratium ed kadaanan a panaon diad Olympic final nen 564 K.K.P. Si Arrhachion, a tinikel, so aliston amiley ed sakey a gamet na sali na kalaban to. Lapud pirmin ot-ot, sinmuko so kalaban to diad samay bekta antis ya inatey si Arrhachion. Indeklara na saray ukom a say inatey ya Arrhachion so analo!

Say lumba na karwahe so sankabantogan a pagalaw tan maslak a pibibiangan na saray aristokrata, lapud say manatalo et aliwan say mamapabatik ed satan noagta say akankayarian na karwahe tan saray kabayo. Say sankaimportantian iran bekta ed lumba et diad gapo, a saray managpabatik na karwahe so kaukolan a mansiansia ed linya, tan nagkalalo ed amin, say iliber ed kada poste a walad sampot na niganan panpabatikan. Saray lingo odino isusumlang ed totontonen so nayarin pansengegan na saray aksidente a lalon mamaparakep ed sayan popular ya ebento.

Say Premyo

“Saray manlulumba ombatik ira ya amin,” so inkuan nen apostol Pablo, “et saksakey so makala na upa.” (1 Corinto 9:24) Sankaimportantian a bengatla so panalo. Anggapo so pilak odino gansa, anggapo so komadua odino komatlo. “Say pananalo, ‘Nike,’ so ultimon kalat na atleta,” so impaliwawa na esksibisyon. “Saya lambengat so mangitarok na liket lapud saya so tuan pakapatnagan na personal ya inkatoo, diad pisikal tan moral, tan ikinon na saray kabaleyan to.” Say awawey so asegek ed imbalikas nen Homer: “Naaralan ko so ontalona lawas.”

Simboliko lambengat so premyon ipapagamor ed sakey ya analo diad Panhellenic Games​—sakey a koronan bulobulong. Tinawag itan nen Pablo a “naderal a balanget.” (1 Corinto 9:25) Ingen, walaan na aralem a kabaliksan so premyo. Irerepresenta na satan so mismon puersa na palsa a mangipapagamor na pakapanyari na satan ed say analo. Say pananalo, a pinasyan panggugunaetan, so mankabaliksan na pakagamor na pabor manlapud dirios. Imparungtal na saray eksibit no panon ya inlitrato ed kanonotan na saray kadaanan ya iskultor tan pintor si Nike, say nampayak a Griegon diosa na pambiktorya, a mangokorona ed analo. Say panalo ed Olympia so kapantokan na karera na siopaman ya atleta.

Saray korona ed Olympic et gawa ed bulobulong na balang ya olibo​—na pine diad Isthmian, na laurel diad Pythian, tan balang a celery diad Nemean. Saray manag-organisa na saray pagalaw ed inerman a pasen so angiyopresi na kuarta odino arum nin premyo pian nasagyat iray de-kalibren atleta. Say pigaran baseha a nipanengneng  diad eksibisyon et premyo diad Panathenaic Games, a ginawa diad Atenas bilang panamagalang ed diosan si Athena. Sarayan amphora (duaray-egnaan a baseha) so datin nankarga na mablin larak na olibo a nanlapud Attica. Say dekorasyon ed sakey a diking na baseha so mangililitrato ed diosa tan walaan na balikas a “premyo parad saray pagalaw nen Athena.” Diad biek a diking et nilitrato so sakey a pagalaw, a nayarin samay analoan na sakey ya atleta.

Nanggayagaan na saray syudad na Gresya so inkabantog na saray atleta ra, a nagmaliw iran palbayani diad saray binalegan dan komunidad lapud impanbiktorya ra. Seselebraan iray isempet na saray analo panamegley na saray prosesyon. Ipapaalageyan ira na saray estatua bilang pisasalamat ed dirios​—sakey a kagalangan a kaslakan ya ag-iiter ed saray totoo​—tan mankakanta iray manag-anlong nipaakar ed inkapalbayani ra. Kayari na satan et saray analo so iikdan na saray unonan puesto diad saray mapublikon seremonya tan makakaawat ira na saray pension a manlapud mibabaley.

Saray Gimnasyum tan Saray Atleta Ra

Say atletikon pilalaslasan so ipapasen a makana parad iyaaligwas na sundalon-mibabaley. Amin a syudad ed Gresya so walaan na gimnasyum, a say pisikal a panangipasal ed saray kalangweran a lalaki so itetekep ed intelektual tan espiritual a panangibangat. Ileletneg iray gimnasyum diad paliber na maawang a pasen parad ehersisyo, ya apaliberan na saray portiko tan arum niran inatepan a lugar ya uusaren bilang librarya tan kuarton-panaralan. Sarayan institusyon so dadayoen a nagkalalo na saray kalangweran ed mayayaman a pamilya a makapangideboto na panaon parad panaral imbes a mantrabaho. Dia et saray atleta so mankaukolan na andukey tan impasyan preparasyon parad saray pagalaw diad tulong na saray managpasal, a mangigaganggan met ed panagdieta tan maniseguro ed ipaliis ed pisekso.

Say esksibisyon ed Colosseum et sakey a pankanawnawa parad saray bisita pian napanggayagaan da iray maabig a panangilitrato ed saray atleta nensaman, a maslak ed saray kopya na orihinal a Griegon iskultura et ginawa diad panaon ni na Empiryo na Roma. Lapud diad kadaanan a Griegon ideolohiya et misimbangan so pisikal ya inkayadyari ed inkayadyari na moral tan kayarian lambengat itan na aristokrasya, sarayan maabig-kortin indengan na saray mananalon atleta so mangirerepresenta ed pilosopikal ya ugagep. Papablien iratan na saray Romano bilang sakey a kimey ed inkadunong, a karaklan ed saratan et nagmaliw a dekorasyon na saray istadyum, amesan, angkakabaleg ya abung, tan palasyo.

Diad limog na saray Romano et lawas a popular iray marawal a babantayan, kanian diad amin a Griegon pagalaw ya ipapalabas ed Roma, say boksing, wrestling, tan pancratium so paborito. Saratan ya isport so ag-ipapasen na saray Romano bilang kompetisyon ed baetan na mankalaban pian nadetermina so inkamaong na balang sakey, noagta bilang panliketan labat. Naandi la so datin panmoria ed isport bilang say pibibiangan na grupo na saray prominentin mibabakal ya atleta, a kabiangan na edukasyon da. Imbes, saray Griegon pagalaw so minelmelag na saray Romano bilang makapabunigas lambengat ya ehersisyo sakbay a man-ames odino sakey a babantayan ya isport a pibibiangan na saray abeban-klase a propesyonal, a singa saray labanan na gladiator.

 Saray Kristiano tan Saray Pagalaw

Say relihyoson nengneng na saray pagalaw so sakey a rason no akin a pinaliisan iratan na saray Kristiano nen inmunan siglo, lapud ta “anto a pinonongan so wala ed templo na Dios ed saray talintao?” (2 Corinto 6:14, 16) Komusta balet iray isport natan?

Tua, saray modernon isport so agmangigagalang ed paganon dirios. Ingen, agta tua a saray arum ya isport so samet ya alaokan na inkarelihyoso, a mipadpara ed saramay kadaanan ya isport? Sakey ni, unong ya imparungtal na saray report diad apalabas iran taon, arum ya atleta so mabulos a mantumar na saray drugan mamakasil na laman, ta pian manalo, balet ta mamepeligro ed bunigas tan bilay da ni ingen.

Parad saray Kristiano, say pisikal ya itatalona et aliwan tanto a makana. Saray espiritual a kalidad na “niamot a too na puso” so mamaparakep ed sikatayo diad imaton na Dios. (1 Pedro 3:3, 4) Bibidbiren tayo ya aliwan amin a mibibiang ed isport natan et walaan na masebeg ya awawey na pilalaslasan, balet ta dakel so ontan. Kasin makatulong ed sikatayo so pilimog ed sikara pian natumbok so Makasulatan a simbawan “anggapon balot komon so gawaen yo a lapud kasusumpa o pampasirayew, noag dia ed kaabebaan na kalakal”? Odino kasin say ontan a pililimog so agmanresulta ed “pambubusolan, pankokolkol, imon, sanok, pansesepakan, inkaapag-apag”?​—Filipos 2:3; Galacia 5:19-21.

Dakel a modernon pisikal ya isport so posiblin magmaliw a marawal. Nepeg a nodnonoten na siopaman a nasasagyat ed saratan ya isport iray salita ed Salmo 11:5: “Si Jehova suboken to so matunong; balet say bagel tan saman so labalabay to so karamsakan gulaen na kamarerwa to.”

No agamilen ed susto, say ehersisyo so makapaliket, tan inkuan nen apostol Pablo a say “pansaya ed laman daiset so pinanabang.” (1 Timoteo 4:7-10) Balet, sanen tinukoy to so nipaakar ed saray Griegon pagalaw, matukotukoy a sinaglawi iratan nen Pablo pian iyilustra lambengat so kaimportantian na pakawalaan na saray Kristiano na saray kalidad a singa say dangka tan panagsungdo. Manuna ed amin, say kalat a panggugunaetan nen Pablo a nagamoran et say pakaawat ed inter na Dios a “balanget” na andi-anggaan a bilay. (1 Corinto 9:24-27; 1 Timoteo 6:12) Diad ontan et sikatoy angiletneg na ehemplo parad sikatayo.

[Paimano ed leksab]

[Kahon/Saray litrato ed pahina 31]

Say Boksingero Kayari na Laban

Nipanengneng ed sayan bronze nen komapat a siglo K.K.P. so makaderal ya epekto na saray boksing nensaman, ya unong ed katalogo na eksibisyon ed Roma et “itatandoro bilang maabig ya alimbawa so inkapaot na boksingero . . . ya akibiang ed makapakesaw iran panlalaban, a legan na satan et ‘niiter so sugat a para ed sugat.’” Oniay intuloy ni na deskripsion: “Saray sugat ed kasumsumpal a laban so onaarum ed saray sugat ed apalabas iran laban.”

[Litrato ed pahina 29]

Say lumba na karwahe so sankabantogan ya ebento diad kadaanan iran kompetisyon

[Litrato ed pahina 30]

Imahinasyon labat na saray kadaanan a pintor si Nike, say nampayak a diosa na pambiktorya, a mangokorona ed analo