Saray Pabitar ed Libro na Deuteronomio
Say Salita nen Jehova et Mabilay
Saray Pabitar ed Libro na Deuteronomio
SAY taon et 1473 K.K.P. Apataplon taon lay apalabas nanlapud inliktar nen Jehova iray Israelita ed inkaaripen ed Ehipto. Kayari na impanteyengteyeng da ed loob na dakel a taon diad kalawakan, anggapo nin siansia so kayarian a dalin na saray Israelita bilang sakey a nasyon. Balet, diad kaunoran et akasabi iran siansia ed ketegan na Insipan a Dalin. Anto kasi nagawa sano kayarianen da la itan? Antoray probleman nasagmak da, tan panon da kasin pidenengan iratan?
Antis a binaliw na Israel so Ilog Jordan pian mamaarap ed dalin na Canaan, imparaan nen Moises so kongregasyon parad arapen a baleg a kimey. Panon? Diad panamegley na saray nantutumbokan a paliwawa a mamabiskeg tan mamilin, manimbawa tan mamasakbay. Pinanonotan to iray Israelita a kanepegan nen Jehova a Dios so nikabkabiig a debosyon tan sirin et kaukolan ya agda aligen iray kabangibang a nasyon. Sarayan paliwawa so manunan kabiangan na libro na Biblia a Deuteronomio. Tan saray simbawan niiter ed sikara so kakkaukolan tayo met natan, lapud manbibilay itayo ed sakey a mundon makapaangat so pangiter na nikabkabiig a debosyon ed si Jehova.—Hebreos 4:12.
Say libro na Deuteronomio, ya insulat nen Moises nilikud ed unor a kapitulo na satan, so mangobri ed saray agawgawa ed loob na masulok a duay bulan. * (Deuteronomio 1:3; Josue 4:19) Nengnengen tayo no panon a saray akasulat ditan so makatulong ed sikatayon aroen si Jehova ed interon puso tayo tan matoor a manlingkor ed sikato.
‘AGMO LILINGWANAN IRAY ANENGNENG NA MATAMATAM’
Diad unonan paliwawa, indetalye nen Moises so pigara ed saray agawgawa ed kalawakan—nagkalautla iramay makatulong ed saray Israelita legan na pampaparaan dan mangayarian ed Insipan a Dalin. Say salaysay nipaakar ed impamili na saray ukom so maseguron angipanonot ed sikara ya oorganisaen nen Jehova iray totoo to pian naseguron sikaray maaron naasikaso. Imbaga met nen Moises a nisesengeg ed saray mauges a dalem na samploran espiya et ag-akaloob iray akaunan kailalakan ed nisipan a dalin. Nonoten pa so epekto na satan a manamasakbay ya alimbawa ed saray dumerengel nen Moises lapud sankanengneng da lan mismo itan a dalin.
Say impannodnonot ed saray impanbiktorya ya inter nen Jehova ed saray anak na Israel antis iran binmaliw ed Jordan so maseguron amabiskeg ed sikara sanen akaparaan la ran mangubkob diad nibaliw na ilog. Kasmak a tuloy so idolatriya ed dalin ya asingger da lan panayaman. Talagan matukotukoy a sikaray pirmin pinasakbayan nen Moises sumpad panagtalintao!
Makasulatan Iran Tepet a Naebatan:
2:4-6, 9, 19, 24, 31-35; 3:1-6—Akin a tinigway na saray Israelita so arum ed saray totoon manaayam ed bukig na Jordan balet say arum et andi? Ingganggan nen Jehova so Israel ya agmibakal ed saray anak nen Esau. Akin? Lapud ilalak ira na agi nen Jacob. Saray Israelita so agnepeg a mamairap odino mibakal ed saray Moabita tan Amonita, lapud ilalak ira na kaanakan nen Abraham a si Lot. Balet, saray Ari na Amorita a si Sihon tan Og so agkanayon na saray Israelita tan sirin et anggapoy kanepegan da ed dalin ya uuleyan da. Kanian, sanen agpinadalan nen Sihon iray Israelita ed teritorya to tan si Og so linman mibakal ed sikara, ingganggan nen Jehova iray Israelita a gebaen iray syudad da, ya anggapoy ikera ran mabilay.
4:15-20, 23, 24—Kasin kabaliksan na impangisebel ed panggawa na saray inukit ya imahen a mauges lay panggawa na saray kaulibay na saray bengatla pian pandekorasyon? Andi. Say isesebel et say panggawa na saray imahen pian pandayewan—say ‘pangigalang tan panlingkor ed saratan.’ Ag-isesebel na Kasulatan so pan-ukit na saray eskultura odino say pangipinta ed saray bengabengatla pian pandekorasyon.—1 Arari 7:18, 25.
Saray Leksion Parad Sikatayo:
1:2, 19. Saray Israelita so 38 a taon a nanteyengteyeng ed kalawakan, anggaman say Cades-barnea so ‘labinsakey agew labat ya akaren manlapud Horeb [say mapalandey a rehyon a walad kabangibang na Palandey Sinai a ditan niiter so Samploran Ganggan] diad idalan ed palandey na Sier.’ Agaylan makapasinagem so nansumpalan na agda impangunor ed si Jehova a Dios!—Numeros 14:26-34.
1:16, 17. Ontan met iray estandarte na Dios natan nipaakar ed panangukom. Nepeg ya ag-abuloyan na saramay apabtangan na responsabilidad a manlingkor bilang kabiangan na hudisyal a komite a pikeweten na panaglabi tan takot ed too so panangipaakseb day desisyon.
4:9. Importante ed saray Israelita so ‘agpangilingwan ed saray bengatlan anengneng na mata ra’ pian ontalona ira. Legan a manasingger so balon mundo, importante met a mantultuloy itayon akasentro ed saray makapakelkelaw a gawa nen Jehova diad maseet a panaral ed Salita to.
AROEN SI JEHOVA, TAN UNOREN IRAY GANGGAN TO
Diad komaduan paliwawa nen Moises, insalaysay to so nipaakar ed impangiter ed Ganggan diad Palandey Sinai tan binitla to lamet so Samploran Ganggan. Pitoran nasyon so direktan asaglawi parad sigpot a kaderal. Impanonot ed saray Israelita so sakey ya importantin leksion a naaralan da ed kalawakan: “Say too agnabilay ed tinapay labat noag say amin a pamaakaran ya ombesngaw ed sangi nen Jehova so kabilayan na too.” Diad balon kipapasen da, nepeg dan “unoren so amin a ganggan.”—Deuteronomio 8:3; 11:8.
Diad panayam da ed insipan a dalin, kaukolan na saray Israelita iray ganggan ya aglabat nipaakar ed panagdayew noagta nipaakar met ed panangukom, pananguley, pibabakal, tan inagew-agew a panagbilay ed komunidad tan pribadon bilay. Nirepaso nen Moises irayan ganggan tan indanet toy pankaukolan na pangaro ed si Jehova tan pangunor ed saray ganggan to.
Makasulatan Iran Tepet a Naebatan:
8:3, 4—Diad anton pantalos a saray kawes na saray Israelita so agdinmaan tan aglinmarag iray sali ra legan na impanbaroy da ed kalawakan? Saya so sakey a mamilagron probisyon a singa met ed regular a suplay na mana. Saray Israelita so agnansalat na kawes tan sandalyas da manlapud gapo na impanbaroy da, tan nayarin ipapasalor da iratan ed arum legan ya ombabaleg iray ugugaw tan ompapatey iray maedad la. Lapud imparungtal na duaran impanbilang diad gapo tan kasumpal na impanbaroy ed kalawakan ya agnaaruman so bilang na saray Israelita, say datin karakel na suplay na kawes tan sandalyas da so magenap la.—Numeros 2:32; 26:51.
14:21—Akin a niiter odino nilako na saray Israelita ed sakey a sankaili odino dayo so ag-aparalaan ya inatey ya ayep a sikaran mismo et agda naakan? Diad Biblia say terminon “sankaili” so nayarin ontukoy ed aliwan Israelita a nagmaliw a proselita odino sakey a miaayam a manpapasakop ed saray manunan ganggan ed dalin balet ta agnagmaliw a managdayew ed si Jehova. Say sakey a dayo odino sankaili ya agnagmaliw a proselita so agnisilong ed Ganggan tan nayarin mangusar ed ag-aparalaan ya inatey ya ayep ed nanduruman paraan. Naabuloyan iray Israelita ya iter odino ilako ed sikara iratan ya ayep. Diad biek a dapag, say proselita so nisilong ed Ganggan a sipanan. Unong a nisulat ed Levitico 17:10, sikato so asebelan a mangan na dala na ayep.
24:6—Akin a say pangala odino panamsam na “dasel a gilingan nisay dapit-tagey a bato na gilingan” so mipara ed panamsam ed “pambilayan na sakey a too”? Say gilingan tan say dapit-tagey a bato na satan so mangirerepresenta ed “pambilayan” na sakey a too. Say pangala odino panamsam ed dinanman ed saraya so mamaandi ed inagew-agew a suplay na tagano na interon pamilya.
25:9—Antoy kabaliksan na pangokbar ed sapin na saray sali tan panlupda ed lupa na sakey a lakin agmanumpal ed uksoyan na piasawa ed bayaw? Unong ed “ugali nen inmuna a panaon dia ed Israel nipaakar ed pananondon . . . , sakey a laki ukposen to so sapin [na sali] to, tan sikato so iter to ed kaabay to.” (Rut 4:7) Sirin, say pangokbar ed sapin na sali na sakey a too ya agmanumpal ed uksoyan na piasawa ed bayaw so mamekder ya imbeneg to lay betang tan kanepegan ton mamawala na mananawir parad inatey lan agi to. Saya so makapabanday. (Deuteronomio 25:10) Say panlupda ed lupa to so sakey a panagpabaing.—Numeros 12:14.
Saray Leksion Parad Sikatayo:
6:6-9. No panon a niganggan iray Israelita a respetoen da so Ganggan, nepeg ya ipapuso tayo met iray ganggan na Dios, a naynay tayon nonoten iratan, tan ipaslep iratan ed saray anak tayo. Nepeg tayon ‘ibedber iratan ed lima tayo ya onkana a sakey a panamirbiran’ diad pantalos a saray kiwas tayo—ya irerepresenta na saray lima tayo—so nepeg a mangipatnag na katutulok tayo ed si Jehova. Tan singa ‘sakey ya akaparungtal ed nanleleetan na saray matamata,’ say katutulok tayo so nepeg a napatnagan na amin.
6:16. Komon ta agtayo susuboken si Jehova a singa ginawa na saray andian na pananisian Israelita diad Massa, a sikaray nanmeremere lapud anggapo so danum.—Exodo 17:1-7.
8:11-18. Say materyalismo so manggawa ed sikatayon lingwanan si Jehova.
9:4-6. Kaukolan tayoy manbantay sumpad pantunongtunongan.
13:6. Nepeg ya agtayo abuloyan so anggan siopa a mangiyarawi ed sikatayo manlapud panagdayew ed si Jehova.
14:1. Say panduksa odino pansugat ed laman et agpanagrespeto ed laman na too, tan nisiglaot ed palson panagdayew, tan nepeg a paliisan. (1 Arari 18:25-28) Saray ontan ya alablabas a panag-ermen parad inatey so aliwan matukoy lapud walaan itayo na ilalo a kioli.
20:5-7; 24:5. Nepeg ya ipatnag so konsiderasyon ed saramay walaan na nikabiig iran sirkumstansya, anggaman importante so peles a gagawaen mo.
22:23-27. Sakey ed saray sankaepektiboan a depensa na sakey a bii sano papasooten a miakdol et say iyeyag.
‘PILI YO SO BILAY’
Diad komatlon paliwawa to, imbaga nen Moises a kabaliw da ed Jordan, nepeg ya isulat na saray Israelita so Ganggan ed angkabaleg a bato tan ibalikas iray ayew parad inkasugnar tan saray bendisyon parad inkamatulok. Ginmapo so komapat a diskurso panamegley na impamasimbalo ed sipanan ed baetan nen Jehova tan Israel. Si Moises so amasakbay lamet sumpad inkasugnar tan sinimbawa to ray totoo a ‘pilien da so bilay.’—Deuteronomio 30:19.
Nilikud ed impangidalatdat ed apatiran paliwawa, intongtong met nen Moises so pansalat na mangidaulo ed sikara tan imbangat to iray Israelita na marakep a kanta na panangidayew ed si Jehova tan amasakbay nipaakar ed makapasinagem iran resulta na ag-inkamatoor. Kayari ton pinapalar iray tribu, inatey si Moises ed edad a 120 tan sikatoy imponpon. Agawa so impan-ermen ed loob na 30 ya agew, a ngalngali kapaldua na panaon a kinobrian na Deuteronomio.
Makasulatan Iran Tepet a Naebatan:
32:13, 14—No saray Israelita et asebelan a mangan na dinanman a taba, anto sirin so kabaliksan na ‘pangan na taba na saray kordero’? Piguratibo so inkausar dia na sayan balikas tan tutukoyen na saya so sankaabigan ed pulok. Mapatnag a piguratibo labat itan lapud tinukoy met na parehon bersikulo so balikas a “dala na ubas.”
33:1-29—Akin ya ag-espisipikon abitla si Simeon ed saray bendisyon ya impamapalar nen Moises ed saray anak na Israel? Lapud si Simeon tan si Levi so “maruksa” a kinmiwas tan say sanok da so “maramsak.” (Genesis 34:13-31; 49:5-7) Say tawir da so agmipara ed saray tawir na arum a tribu. Akaawat si Levi na 48 a syudad, tan say betang nen Simeon et sakop na teritorya nen Juda. (Josue 19:9; 21:41, 42) Kanian, ag-espisipikon pinapalar nen Moises si Simeon. Balet, kaiba si Simeon ya apapalar ed samay inkalapagan ya impamendisyon ed Israel.
Saray Leksion Parad Sikatayo:
31:12. Kaukolan a mitipon iray ankelag ya ugugaw ed saray matakken la diad saray miting na kongregasyon tan manggunaet ya ontalineng tan manaral.
32:4. Ayadyari so amin a gawa nen Jehova lapud ipapatnag to ed nagnap ya inkabalanse so inkahustisya, kakabatan, aro, tan pakapanyari to.
Makanakana Parad Sikatayo
Imparungtal na Deuteronomio si Jehova bilang “sakey a Jehova.” (Deuteronomio 6:4) Sakey iyan libro a nipaakar ed totoon walaay nikadkaduman pisisiglaotan ed Dios. Say libro na Deuteronomio so mamapasakbay met sumpad idolatriya tan mangidadanet ed pankaukolan na pangiter ed tuan Dios na nikabkabiig a debosyon.
Petepeteg a say libro na Deuteronomio so makanakana parad sikatayo! Anggaman anggapo itayo la ed silong na Ganggan, dakel so naaralan tayo ed satan a makatulong ed sikatayon ‘aroen si Jehova a Dios ed amin a puso, kamarerwa, tan pakayari tayo.’—Deuteronomio 6:5.
[Paimano ed leksab]
^ par. 3 Say unor a kapitulo, a mangisasalaysay nipaakar ed impatey nen Moises, so nayarin inyarum nen Josue odino say Atagey a Saserdoten si Eleazar.
[Mapa ed pahina 24]
(Parad aktual a format, nengnengen so publikasyon)
SEIR
Cades-barnea
Palandey Sinai (Horeb)
Ambalangan Dayat
[Credit Line]
Nibase ed saray mapa a walad kanepegan na Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel
[Litrato ed pahina 24]
Saray paliwawa nen Moises so manunan kabiangan na Deuteronomio
[Litrato ed pahina 26]
Anton leksion so naaralan tayo ed impangitarya nen Jehova na mana?
[Litrato ed pahina 26]
Say panamsam ed dasel a gilingan odino say dapit-tagey a bato so mipara ed panamsam ed “pambilay” na too