Istorya ed Bilay

Sakey ya Edukasyon ya Akagungonaan Ko a Legay Bilay

UNONG ED SALAYSAY NEN HAROLD GLUYAS

Diad loob na masulok a 70 a taon et agko ni alingwanan so sakey ya eksena nen ugaw ak ni. Akayurong ak ed kusina nen Nanay, tan nenengnengen koy sakey ya etiketa a walay akasulat a “Ceylon Tea.” Wala met ditan so litrato na pigaran bibii a manggegetel na bulong na tsa diad maberde ya uma na Ceylon (Sri Lanka la natan). Sayan nenengnengen ya arawrawi ed nisulinek ya abung mi diad Abalaten ya Australia, so anagyat ed imahinasyon ko. Maseguron marakdakep tan makapainteres so bansan Ceylon! Balet agko amta a diad loob na 45 a taon manaya et manayam ak ed satan a marakdakep ya isla bilang sakey a misionaryo.

NEN Abril 1922, siak so inyanak ed sakey a kipapasen a nidumaduma ed kipapasen ko natan. Dadalusan min sankapamilyaan so sakey a niyarawin taneman na saray bukebukel ya asingger ed nisulinek a rehyon a Kimba, a walad sentro na baleg a kontinente na Australia tan ed mamaabalaten a ketegan na maawang a desierto na satan a rehyon. Dakel so nasasagmak mi a kapeligroan lapud naynay a kelang, panasalot na insekto, tan mansasnit a petang. Makulikulin mangaasikaso si Nanay ed si Tatay ko tan ed sikamin anemiran sanaagi diad alolong min walad katakelan a gawa lambengat ed yero.

Balet, parad siak, say bilay ed nikaumaan a pasen so mawayang tan makapaliket. Nanonotan ko ni a nen ugaw ak et panlikliketan kon nengnengen iray mabibiskeg a baka a mankakabkab na saray karikaan odino say onaalimpokapok ed  kaalogan a maungol a dabok ya alimbusabos. Kanian, abayag ak lan akaaral ed bilay antis ni impan-eskuelak ed sakey a melag ya eskuelaan a walaay saksakey a maestra, tan limaran kilometro kaarawi ed abung mi.

Relihyoso iray ateng ko, anggaman ag-iran balot akapimisa​—maseguron lapud kinaarawi na simbaan ed abung mi. Anggaman kuan, nen kagapoy dekada na 1930, ginapoan nen Nanay so dinmengel ed saray imbase ed Biblian paliwawa nen Judge Rutherford, a sinimban ibrobrodkas na sakey ya istasyon na radyo ed Adelaide. Inisip kon si Judge Rutherford et sakey labat a managpulong ed Adelaide, tan agak tanto interesado. Balet sinimban tatalaranan nen Nanay so programa nen Rutherford tan sikatoy ontatalineng a maong anggaman magalareger so tanol na dagdaan lan de-baterya a radyo mi.

Aminsan a ngarem, a masapok tan ampetang, walay tinmundan trak ed arapan na abung mi, tan duaran aka-desente a lalakin so inmepas. Tasi ira nen Jehova. Dinmengel si Nanay ed mensahe ra tan sikatoy nankontribusyon parad pigaran libro, a binasa ton tampol. Baleg so epekto na sarayan libro ed sikato lapud kinerew ton tampol ed si Tatay a sikatoy imaneho to ed saray kakaabay pian nitongtong to ed sikara so nipaakar ed naaaralan to.

Say Gunggona na Maabig Iran Impluensya

Agnambayag kayari na saya, apaskar kamin inmalis ed syudad na Adelaide a 500 a kilometro kaarawi lapud mapeligron kaliberliber ed nikaumaan a pasen mi. Ginmapon inmatendi so pamilya mi ed kongregasyon na saray Tasi nen Jehova ed Adelaide tan inmaligwas ed espiritual. Anampot met so paneeskuelak lapud inyalis mi. Tinmunda ak a nanaral sanen mantaon ak ni labat na 13 tan anggad komapiton grado labat so asumpal ko. Sipor lan agak seryoso ed bilay, kanian maseguron agko akapet iray espiritual a gegemtan no agak tinulongan na pigaran maong ya agagi​—saray payunir, odino sigpot panaon a ministro​—ya angipanengneng na peteg ya interes ed siak.

Diad inlabas na panaon, aliing so espiritualidad ko lapud impluensya na sarayan maseseg ya agagi. Labalabay ko ran kaulop tan pandinayewan ko so inkakuli ra. Kanian sanen walay anunsio a mangipapaseseg ed sigpot-panaon a serbisyo ed sakey a kombension ya agawa ed Adelaide nen 1940, agko inilaloan ya isubmitik so ngaran ko. Agak ni ingen abautismoan ed saman, tan dagdaiset ni eksperiensyak ed panagpulong. Anggaman kuan, kayari na pigaran agew, naimbitaan ak a miulop ed sakey a melag a grupo na saray payunir ed Warrnambool, sakey a baley a ngalngali 800 a kilometro kaarawi ed Adelaide, diad asingger ya estado na Victoria.

Anggaman diad gapo et agak tanto segurado, agnambayag et abayuboan koy aro ed lawak na ministeryo, a maliket kon ibagan agla naumas diad inlabas na saray panaon. Diad tua, dia la ginmapon anguman so bilay ko, tan talagan inmaligwas ak ed espiritual. Naaralan koy kaimportantian na iyapit ed saramay mangaaro ed maespiritual iran bengatla. Naaralan ko a diad maabig ya impluensya ra et nagawaan tayoy  sankaabigan tayo anggan anto ni inaral tayo tan no panon itayon legay bilay a nagunggonaan ed sarayan leksion.

Apabiskeg ed Subsubok

Aganggano ak nin payunir sanen nisebel ed Australia so kimey na saray Tasi nen Jehova. Lapud agak segurado no anto so gawaen ko, tinmupleg ak ed saray agagi, ya angibagan agnisebel so pangitongtong ed arum nipaakar ed Biblia. Kanian akiulop ak ed saray arum a payunir a nankabkaabungan awit so sakey a simplin mensahe manlapud Biblia. Saya so amabiskeg ed siak parad saray pakasubokan ko ed arapen.

Kayari na apat bulan, siak so nan-18 tan atawag pian manreport parad serbisyo militar. Saya so angiter ed siak na pankanawnawa ya idepensa so pananisiak ed arap na pigaran opisyal na militar tan sakey a mahistrado. Diad saman et wala lay manga 20 ya agagin walad prisoan na Adelaide lapud neutral a talindeg da, tan niarum ak ed sikara. Paskaran da kamin pinantrabaho, a nantetebag kami na bato, tan nanaapiger na saray karsada. Saya so akatulong ed siak a bayuboan iray kalidad a singa say panagsungdo tan determinasyon. Diad kaunoran et agamoran mi so respeto na dakel ed saray guardia lapud maabig ya ugali tan mapekder a talindeg mi.

Sanen nibulos ak pigaran bulan ed saginonor, nanggayagaan ko lamet so masamit a panangan insan ak lamet ginmapon nampayunir. Balet, ngalngali anggapoy nakaulop kon payunir, kanian tinepetan da ak no labay kon kimeyan a bukor so nisulinek a kaalogan ed Abalaten ya Australia. Inmabobon ak kanian linmugan ak ed barkon amaarap ed Yorke Peninsula, ya awit labat iray kagawaan kon pampulong tan sakey a bisikleta. Kasabik ditan, impatnubang ak na sakey ya interesadon pamilya ed sakey a darawesan a ditan et impasen ak na sakey a maomaong a bii a singa sakey ya anak. Sanagew kon bibisikletaen iray marabok a dalan, a manpupulong ak ed angkelag iran balbaley ed nanduruman pasen na isla. Pian nakobrian ko iray ararawin teritorya, no maminsan et manpapasanlabi ak la ed angkelag iran hotel odino darawesan. Diad onian paraan et abisikletak so nilasus a kilometro tan nanggayagaan koy maabig iran eksperiensya. Agkon balot nampagaan so pambubukbukor ko ed serbisyo, tan legan kon naeeksperiensya so panangasikaso nen Jehova, mas apaapit ak ed sikato.

Tinalonaan Koy Pakaliliknak ya Agak Makanepegan

Nen 1946, akaawat ak na sulat a mangiimbita ed siak a manserbi bilang ombiabiahen lingkor na saray agagi (manangasikaso na sirkito la natan). Lalanoren na saya so ibisita ed pigaran kongregasyon ed partikular a sirkito. Aksobien ko a talagan mairap parad siak iray responsabilidad ed sayan asainmin. Aminsan ya agew et oniay nadngel kon imbaga na sakey ya agi: “Agtanton maong a manpaliwawa si Harold, balet ta sikatoy marundunong a manpulong.” Apaseseg ak a maong ed sayan komento. Kabat kon tuloy so kakapuyan kon mansalita tan mangorganisa, balet panisiaan kon say panagpulong so manunan kimey na saray Kristiano.

Nen 1947 et walay baleg a liket lapud ibibisita di Brother Nathan Knorr tan Milton Henschel manlapud hedkuarter na saray Tasi nen Jehova ed Brooklyn. Saya so primeron imbisita na saray nanlapud hedkuarter kayari na imbisita nen Brother Rutherford nen 1938. Walay agawan baleg a kombension ed Sydney bilang kabiangan na sayan imbisita. Singa met ed arum iran kalangweran a payunir, interesado ak ed iyoopresi a panangipasal ed saray misionaryo diad kapkapanlukas  nin Watchtower Bible School of Gilead ed South Lansing, New York, E.U.A. Pigara ed sikamin inmatendi so nanumameng no kasin kakaukolanen so atagey ya aral pian nipalista ed eskuelaan. Balet, impaliwawa nen Brother Knorr a basta sarag min basaen iray artikulo a walad Panag-Bantayan tan nanonotan miray manunan punto, maseguron nayarian mi so manaral ed Gilead.

Liknaen kon agak onkualipika lapud abebay aral ko. Asurprisa ak ta kayari na pigaran bulan et naimbitaan ak a man-aplay parad panangipasal ed Gilead. Diad kaunoran et naawat ak bilang estudyante, tan kabiangan ak ed koma-16 a klase nen 1950. Talagan makapalikliket iyan eksperiensya ya amabiskeg a tuloy ed kompiyansak. Pinaneknekan na saya ya aliwan say asumpal ed akademya so manunan basiyan na itatalona. Imbes, say inkakuli tan inkamaunor so manuna iran nakaukolan. Impaseseg na saray instruktor a mamasya kami. Lapud inunor koy bilin da, tuloytuloy so inyaligwas ko tan maabig so impakasubaybay ko ed saray aaralen mi.

Nanlapu ed Amagan Dalin tan Amaarap ed Singa Paraison Isla

Kagraduar ko, niasain ak ed Ceylon (Sri Lanka la natan) a kaiba so duaran agagi a nanlapud Australia. Nen Setyembre 1951, akasabi kami ed kabiseran syudad, say Colombo. Ampetapetang tan masalimuot ed saman, tan nambabangil iray balon anengneng mi, nadngelan min tanotanol, tan naangob mi. Kaleksab mi manlapud barko, inabet kami na sakey ed saray misionaryon dati lan manlilingkor diman tan inderew to ed siak so sakey a handbill a mangiyaanunsio na sakey a paliwawa parad publiko a nagawa ed ontumbok a Simba diad plaza na syudad. Abigla ak ta siak manayay espiker ya akasulat ed handbill! Isipen pa labat so impakanerbiyos ko. Balet say abayag ya impanpayunir ko ed Australia so angibangat ed siak ya awaten no anto so nipabtang ed siak. Kanian diad tulong nen Jehova, nagmaliw a matalona so impanpaliwawak. Kaiba so apatiran balolaki ya agagi, a dati lan walad abung na saray misionaryo ed Colombo, ginapoan min talo so nanaral na mairap a lenguahen Sinhala tan nampulong ed lawak na ministeryo. Mabetbet ya anggapoy kaulop min ompapaway, tan maliket kami ta saray totoon taga ditan et marespeto tan maparawes. Agnambayag et dinmakel iray onaatendi ed saray miting.

Diad inlabas na panaon, ninodnonot ko so nipaakar ed magangganan payunir, si Sybil, ya akabat ko ed barko sanen mamapaarap ak ed Eskuelaan a Gilead. Diad saman et sikatoy binmiahe pian onatendi ed internasyonal a kombension ed New York. Diad saginonor et sikatoy nanaral ed koma-21 a klase na Gilead tan niasain ed Hong Kong nen 1953. Sikatoy sinulat ko, tan nantultuloy so impansulatan mi anggad 1955 sanen si Sybil so akiulop la ed siak diad Ceylon, a nankasalan mi.

Say primeron asainmin mi bilang sanasawa et diad Jaffna, sakey a syudad ed arawin amianen na Sri Lanka. Nen kapegleyay dekada na 1950, niwalay mapolitikon siblangan ed baetan na komunidad na Sinhala tan Tamil, a sengegay impanlaban da diad sinmaginonor iran dekada. Agaylan makapaligsay puso a nanengneng a manproprotektaan iray Tasin Sinhala tan Tamil ed loob na pigay bulan kaleganan na saratan a mairap a taon! Agogolan tan apabiskeg na saratan a subsubok so pananisia na saray agagi.

Panagpulong tan Panagbangat ed Sri Lanka

Pian nipasal kami ed komunidad na saray Muslim tan Hindu, kinaukolan so panagtepel tan inkaanos. Anggaman ontan, naapresya mi iratan a kultura tan saray maabig a kalidad da.  Lapud matalag so pakanengneng ed saray sankaili ya onlulugan ed saray lokal a bus, mabetbet et pankelawan day kiwawala mi. Denesidi nen Sybil ya imisan ira. Agaylan makapaliket ta saray mankelaw a kalupaan da so mangipatnag met lay balibalin imis!

Walay aminsan ya inkagawa a pinatunda kami ed sakey ya abarikadaan a karsada. Kayari na impanepet na mangguaguardia no iner so nanlapuan tan laen mi, nagmaliw a mas personal iray tepet to.

“Siopa iyan bii?”

“Akulaw ko,” so inyebat ko.

“Pigay taon yo lan kasal?”

“Waloy taon la.”

“Wala met lay anak yo?”

“Anggapo.”

“Ay, agayla! Impanengneng mo la’d doktor itay asawam?”

Diad gapo et asurprisa kami ed sayan sipor lan inkamaupapet da, balet diad inlabas na panaon et impasen min panangipatnag itan na peteg a personal ya interes ed arum na saray totoo a taga-diman. Diad tua, satan so sakey ed saray maabig iran ugali ra. Ontanyareg ka labat a magano ed sakey a publikon pasen insan nagogonoyan et wala lay onasingger ed sikan mangiyopresi na tulong to.

Saray Pananguman tan Impannodnonot ed Apalabas

Diad inlabas na saray taon, nanggayagaan mi so nanduruman asainmin nilikud ni ed kimey mi bilang misionaryo ed Sri Lanka. Apabtangan ak na saray kimey ed sirkito tan distrito tan nagmaliw ak a membro na Komite na Sanga. Kasabi 1996, man-75 años ak la. Panggagayagaan kon nonodnonoten so masulok a 45 a taon na impanmisionaryok ed Sri Lanka. Diad samay primeron impiaral ko ed Colombo, wala so manga 20 ya inmatendi. Natan et dinmakel la itan a bilang ed masulok a 3,500! Impasen mi nen Sybil so dakel ed sarayan pinabli bilang espiritual ya anak tan apo mi. Anggaman kuan, diad interon bansa et dakel nin siansia so kimey a nepeg a sumpalen​—kimey a mankaukolan na biskeg tan abilidad na saray mas ugaw nen sikami. Lapud sinononot kami ed satan, inawat mi so imbitasyon manlapud Mananguley ya Ulop ya ompawil ed Australia. Saya so angiter na dalan parad saray kualipikadon mas malangwer iran sanasawa a makapanmisionaryo ed Sri Lanka bilang kasalat mi.

Siak so man-83 años la natan, tan maliket kamin dua nen Sybil ta walaan kami ni na bunigas pian nituloy so pan-eespisyal payunir mi diad datin ayaman ko diad Adelaide. Say kanonotan mi so mansiasiansian alerto tan ontutukoy-tukoy lapud ministeryo mi. Tinmulong met itan ed sikami ya onadapta ed nikaduman tuloy a kabibilay ed sayan bansa.

Agbalot pinaulyanan nen Jehova so materyal a pankaukolan mi, tan panggagayagaan mi aro tan pananuporta na saray agagi ed lokal a kongregasyon mi. Nen agano ni et akaawat ak na balon asainmin. Siak so manserbi bilang sekretaryo ed kongregasyon mi. Kanian, amoriak a legan na panggugunaet kon manmatoor ed panlilingkor ed si Jehova, mantutultuloy so kipapasal ko. No nodnonoten ko ray linmabas a taon, naynay kon pankelawan a siak bilang simpli tan agseryoso ed bilay a laki a nanlapud matakel a lugar so makaawat na alay abig ya edukasyon​—ya akagunggonaan ko a legay bilay.

[Litrato ed pahina 26]

Nen 1955, diad agew na kasal mi

[Litrato ed pahina 27]

Kaibak a manpupulong si Rajan Kadirgamar, sakey ya agi a taga-diman, nen 1957

[Litrato ed pahina 28]

Kaibak si Sybil natan