Sakey ya Ugalin Napangibiigan ed Too

Si Jodie so managlako na kaykayarian ya ataynanan na toon inatey. Sikatoy ontutulong ed sakey a bii a manguksoy ed saray nilakon kagawaan na atsi to ya inatey. Diad pansusukait nen Jodie ed liberliber na daan a dangdangan, aromog to so duaran daan a kahon. Sanen nilukasan to so sakey, sikatoy abigla ed anengneng to. Wala so abalkot ed palara a tunggal $100 a kuartan papel a mankantidad na $82,000! Bukbukor nen Jodie ed silir. Anto kasi so gawaen to? Kasin iyamot to so kahon odino ibaga to ed kliyente to a walay aromog ton kuarta?

SAY situasyon nen Jodie so mangipapabitar ed sakey ed saray ugali a napangibiigan ed sikatayon totoo manlapud ayayep. Oniay ibabaga na The World Book Encyclopedia: “Sakey ed saray nikaduman ugali na too et say pakayarin manumameng ed no anto so nepeg odino agtayo nepeg a gawaen.” Say narasan ya aso ya akanengneng na sakey a tegteg na karne diad lamisaan so agla mannonot no kasin nepeg ton kanen itan. Balet, si Jodie so walaan na kapasidad a mannonot no makatunongan so desisyon to. No iyamot to so kuarta, sikatoy mantatakew, balet nayarin sikatoy agnaerel. Agto itan kuarta; ingen, ag-amta na kliyente to a walay kuarta. Sakey ni, isipen na maslak a totoo ed komunidad nen Jodie a sikatoy makulangkulang no iter to so kuarta ed kliyente to.

No sikay walad situasyon nen Jodie, antoy gawaen mo? Say pangebat mo ed satan a tepet so mandependi ed saray estandartem ed etika a pangitutunosan mo na bilay mo.

Anto so Kabaliksan na Etika?

Say “etika” et dedeskribien bilang “say panangusisa ed saray tepet nipaakar ed no anto so duga tan aliwa ed moral.” (Collins  Cobuild English Dictionary) Oniay imbaga na autor a si Eric J. Easton: “Pareho so kabaliksan na salitan nanlapuan na ‘etika’ tan ‘moralidad.’ Say lapuan na inmuna et Griego (ethikos) tan say komadua et Latin (moralis), tan namparan ontutukoy ed autoridad na kustombre tan tradisyon.”

Abayag la a say relihyon so kaslakan a mangididikta ed saray estandarte ed etika na totoo. Say Salita na Dios, say Biblia, so nagmaliw a mabiskeg ya impluensya ed dakel a sosyedad. Anggaman ontan, ipapasen na karaklan a totoo ed sankamundoan ya aliwa lan praktikal so nanduruman relihyoson estandarte tan agla onaplika so totontonen ed moral a nidatak ed Biblia. Anto so analat ed satan? Inkuan na libron Ethics in Business Life a “dinaeg la natan na sekular ya inka-intelihente so . . . autoridad na relihyon.” Imbes ya ontupleg ed relihyoso iran reperensya, dakel so paiwawanwan ed sekular iran eksperto ed panagaral ed etika. Oniay imbaga na bioethicist a si Paul McNeill: “Parad siak, saray eksperto ed etika et sekular a papari. . . . Saray totoo so igigiya la natan na etika imbes a say relihyon a singa nensaman.”

Sano nidunget ka ed mairap a dedesisyonan, panon mon natebek so duga tan aliwa? Kasin say Dios odino sika so mandedesidi ed saray estandartem ed etika?