Anto so Mangokontrol ed Arapen Mo?

“AGNAKONTROL na totoo so pansumpalan da a singa met ed dinanman ya ayep,” so insulat na ebolusyonistan si John Gray. Balet misunian so panmorian imbalikas na autor a si Shmuley Boteach diad libro ton An Intelligent Person’s Guide to Judaism. Inkuan to: “Say too et aliwan ayep, kanian lawas a kontrolado to so dilin pansumpalan to.”

Dakel a totoo so mipakna ed si Gray tan manisia ra a kokontrolen na agnabanlongan a natural iran puersa so pansumpalan na katooan. Say arum balet et manisian pinalsa na Dios so too a walaay abilidad a mangontrol ed dilin arapen to.

Momoriaen na arum a say arapen da et kokontrolen na makapanyari iran puersa na too. Unong ed managsulat a si Roy Weatherford, “say karaklan a totoo diad mundo​—nagkalalo la iray maslak a bibii ed awaran​—so . . . andian na pakayari odino panangontrol ed mismon bilay da nisesengeg ed mabitar iran rason a singa say panaglames tan panag-anamot na too.” (The Implications of Determinism) Aderal iray piugagep na dakel parad maliket ya arapen lapud panlalaban na saray pakayari ed politika odino militar.

Diad interon awaran et moriaen na arum ya anggapoy nagawaaan da lapud iisipen dan kokontrolen na mabiskeg nen say too iran puersa so pansumpalan da. “Saray Griego nensaman so panatiko ed ideya a kaapaan so panilalo ni lapud agnauman na too so nigetar lan pansumpalan to,” kuan nen Boteach. Moriaen da a saray diosan walaay manguman-uman a kanonotan so mangigegetar ed pansumpalan na kada too. Panisiaan da ya  igegetar na sarayan diosa no kapigan ompatey so sakey a too tan no kaunongan kairap so gonigon tan ot-ot a kaukolan ton sungdoan legay bilay to.

Kaslakan la natan so sisiaen a kokontrolen na mabiskeg nen say too a pakayari so pansumpalan na sakey a too. Alimbawa, dakel a totoo so manisia ed Kismet, odino kapalaran. Ibabaga ra ya inggeter la na Dios so pansumpalan na amin a kiwas na too tan say panaon na ipatey na sakey a too. Wadtan met so doktrinan predestinasyon, a mangiyaalibansa ed ideyan “say ultimon kiliktar odino kaderal na kada too so abayag lan inggetar” na Makapanyarin-amin a Dios. Sayan bangat so aawaten na dakel a mankuan a Kristiano.

Antoy padesir mo? Kasin say pansumpalan mo et inggetar la na saray puersa ya agmon balot nakontrol? Odino kasin walay samet a katuaan ed saray balikas na Ingles a managsulat a si William Shakespeare, ya angikuan: “Saray totoo no maminsan so mangokontrol ed saray kapalaran da”? Imanoen pa so ibabaga na Biblia nipaakar ed saya.