“Manpaparawesan Kayo”

SI Febe, a sakey a Kristiano nen inmunan siglo, so walaan na problema. Sikato so nambabaroy a manlapud Cencrea, Gresya, anggad Roma, balet agto kabkabat iray kapananisiaan to ed saman a syudad. (Roma 16:1, 2) Oniay inkuan na managpatalos na Biblia a si Edgar Goodspeed: “Say mundo na Roma [ed saraman a panaon] so mauges tan maruksa, tan saray pundoan so kabkabat ya agmatukoy iran pasen parad sakey a desentin bii, nagkalautla ed sakey a Kristianon bii.” Kanian iner kasi so tuloyan nen Febe?

Ararawi so babaroyen na saray totoo ed panaon na Biblia. Ontan so ginawa nen Jesu-Kristo tan saray babangatan to pian nipulong so maong a balita diad interon Judea tan Galilea. Ag-abayag kayari na satan, saray Kristianon misionaryo a singa si Pablo so angipasabi ed mensahe diad nanduruman lugar ed baybay na Mediteraneo, pati diad Roma, a kabisera na Romanon Empiryo. Iner so akidawesan na saray inmunan-siglon Kristiano sanen nambaroy ira, balanglan diad loob odino paway na teritorya na Judio? Diad impananap da na saray pampundoan, antoran kairapan so asagmak da? Anto so naaralan tayo ed sikara nipaakar ed panagparawes?

‘Natan Kaukolan Koy Ondawes ed Abung Mo’

Say inkamaparawes so inukeran bilang “mabunlok tan maliket a panangabrasa ed saray sankaili” tan satan so abayag lan pakabidbiran ed saray tuan managdayew ed si Jehova. Singa bilang, si Abraham, Lot, tan Rebeca so maparawes. (Genesis 18:1-8; 19:1-3; 24:17-20) Diad pangisasalaysay ed awawey to ed saray estranghero, oniay inkuan nen patriarkan Job: “Say akidawes agtinmunda ed pulong; balet inlukas ko so saray pintok ed manag-akar.”​—Job 31:32.

Pian saray managbaroy et parawesen na kapara ran Israelita, mabetbet a sikaray onyurong labat la diad saray plasa ed syudad tan manalagar na imbitasyon. (Uko-ukom 19:15-21) Saray managparawes so gendat lan manguuras ed salisali na saray sankaili ra tan opresian da ra na tagano tan inumen, tan mangitatarya met ira na abaston tagano parad ayayep na saray sankaili. (Genesis 18:4, 5; 19:2; 24:32, 33) Saray managbaroy ya agmalabay a makabelat ed saray mamaparawes ed sikara so manbabalon la na saray nakaukolan da​—say tinapay tan alak parad inkasikara ontan met na dayami tan abasto parad saray asno ra. Say naugipan labat no labi so kinaukolan da.

Bangta agtanto indetalye na Biblia no panoy impakaromog nen Jesus na pampundoan legan na impanpulong to, kaukolan a walay naugipan to tan saray babangatan to. (Lucas 9:58) Sanen ombibisita ed Jerico, oniay inkuan labat nen Jesus ed si Zaqueo: “Natan kaukolan ko ya ondawes ak ed abung mo.” Si Zaqueo so “malikeliket” ya angabrasa ed sankaili to. (Lucas 19:5, 6) Si Jesus so mabetbet a sinankaili na saray kakaaro ton si Marta, Maria, tan Lazaro diad Betania. (Lucas  10:38; Juan 11:1, 5, 18) Tan ompatnag ya akidawes si Jesus ed si Simon Pedro diad Capernaum.​—Marcos 1:21, 29-35.

Dakel so ipaparungtal na saray bilin nen Jesus ed 12 apostol to nipaakar ed ministeryo no anton klase na panangabrasa so nailaloan da diad Israel. Oniay inkuan nen Jesus ed sikara: “Agkayo mangitatarok na balitok, anggan pilak, anggan gambang ed kabulsaan yo. Agkayo met manawit na panagbalonan yo ed panakar-akar, anggan duaran aysing, anggan patos [odino sandalyas] anggan tayukod; ta say komikimey makana ed kanen to. Tan ed anggan dinan a syudad ono baley a looban yo, anapen yod’man no siopa so makana; et ondawes kayod’man ya anggad itaynan yo.” (Mateo 10:9-11) Amta to a saray babangatan to so parawesen na saray maptek-impanpuson totoo, ya itaryaan da ra na tagano, siroman, tan arum niran nakaukolan da.

Balet, onsabi panaon a saray manbabaroy ya ebanghelisador et kaukolan dan taryaan tan gastosan so inkasikaran dili. Lapu ed iilaloan a panamusol ed saray patumbok to tan ed laknab na panagpulong ed saray teritoryan walad paway na Israel, oniay inkuan nen Jesus: “Say walaan na bulsa alaen to, et ontan met so supot to.” (Lucas 22:36) Say panagbaroy tan panagpundo so makanakana diad kiwakawak na maong a balita.

“Tumboken so Panagparawes”

Lapud agtanton magulo tan dakdakel a mankokonektaan a sementadon karsada diad interon Empiryo na Roma nen inmunan siglo, amayamay so totoo a mabetbet a manbiabiahe. * Baleg so pankaukolan parad saray pampundoan lapud kinarakel na saray manbiabiahe. Kanian walaray pundoan diad gilig na saray manunan karsada ed kada distansia na sanagewan a biahe. Balet, oniay ibabaga na The Book of Acts in Its Graeco-Roman Setting: “Diad literatura et kabkabat iratan a pasilidad a walaan na aliwliwan itsura. Saray walan libro tan reperensya ed arkeolohiya so kaslakan a mamepekder ed aderal-deral tan marutak iran pasilidad, ngalngalin anggapo so muebles, walaray piseng, agmasustansyan tagano tan iinumen, agnapanmatalkan iran makankayarian tan manangipakurang, agnapampiyaan iran kustomer, tan dakel a kabandayan ed moral.” Natalosan a say managbaroy a walaan na maptek a moral so no nayadyari et ag-ontuloy ed saratan a pundoan kapiganman a posible.

Agpankelawan sirin ya aminpigan insimbawa na Kasulatan ed saray Kristiano a parawesen daray arum. Oniay impaseseg nen Pablo ed saray Kristiano ed Roma: “[Mangiyutob kayo] ed saray nakaukolan na saray santos. Tumboken so panagparawes.” (Roma 12:13) Pinanonotan to met iray Judion Kristiano: “Agyo lilingwanan so pangipanengneng na aro ed saray sankaili; ta lapud saya saray arum pinarawes da so saray anghel a sikato so agda naam-amtaan.” (Hebreos 13:2) Sinimbawa nen Pedro iray kapara ton managdayew a ‘sikaray manpaparawesan ya andi-talabutob.’​—1 Pedro 4:9.

Balet, walaray situasyon ya agmatukoy so pamarawes. Nipaakar ed “anggan siopa ya onsulong tan agmansiansia ed bangat nen Kristo,” oniay inkuan nen apostol Juan: “Agyo aakoen ed abung yo tan agyo ikday pabano. Ta say mangiter ed sikato na pabano mibiang ed saray mauges a gawa to.” (2 Juan 9-11) Nipaakar met ed saray agmagbabawin managkasalanan, oniay insulat nen Pablo: “Agki miulop ed bengatlan too ya anggan tatawagen ni na agi no managlawan, odino maagum, odino manangigalang ed talintao, odino manag-ayew, odino managbuanges, odino managpatubo; dia ed satan a too agkayo miulop a mangan.”​—1 Corinto 5:11.

Saray impostor tan arum ni ra so nayarin anganamot ed inkamaparawes na saray tuan Kristiano. Say komaduan siglo K.P. ya agnanlapud-Biblian dokumento nipaakar ed Kristianon pananisia ya apauloan na The Didache, odino Say Bangat na Labinduan Apostol, so mangirerekomenda a say ombiabiahen managpulong so parawesen ed “sakey agew, odino diad ontumbok ya agew no nakaukolan.” Kayari na satan, sano ompikal la, “say tinapay labat so iyawat ed sikato . . . No sikatoy onkerew na kuarta, sikatoy sakey a palson propeta.” Oniay inyarum ni na dokumento: “No kaliktan toy mansiansia ed ayaman yo tan walaan na dunong, sikatoy pankimeyen  parad kanen to. Balet no andian na dunong, itaryaan unong ed pakatebek yo, ta pian anggapo so too a miayam ed sikayo a mangiras lapud sikatoy sakey a Kristiano. Balet no agto mankimey, uusaren toy Kristo pian manganamot; manalwar ed satan a too.”

Inalwaran nen Pablo a sikatoy agmagmaliw a makapabelat a tuloy ed saray mamaparawes ed sikato legan na abayag ya impanayam to ed pigaran syudad. Sikatoy nantrabaho bilang managgaway tolda pian suportaan so inkasikato. (Gawa 18:1-3; 2 Tesalonica 3:7-12) Pian natulongan na saray inmunan Kristiano iray makanepegan a managbaroy ed limog da, mapatnag a sikaray nansulat na rekomendasyon, a singa say impangiparungtal nen Pablo ed si Febe. “Imatale’ko ed sikayo si Febe ya agi tayon bii,” so insulat nen Pablo, “ta sikato so awaten yo ed Katawan . . . tan tulongan yo ed bengatla a pakapankaukolan to ed sikayo.”​—Roma 16:1, 2.

Saray Bendisyon ed Pagmaliw a Maparawes

Saray Kristianon misionaryo nen inmunan siglo so nanmatalek ed si Jehova ya itarya to so amin a pankaukolan da. Balet kasin nailaloan da a sikaray parawesen na saray kapananisiaan da? Si Lidia so amarawes ed si Pablo tan arum ni ra. Akidawes so apostol ed kinen Aquila tan Priscila diad Corinto. Sakey a priso so angitarya na tagano parad si Pablo tan si Silas. Si Pablo so pinarawes nen Jason ed Tesalonica, nen Felipe ed Cesarea, tan nen Mnason diad impanbaroy da manlapud Cesarea angga ed Jerusalem. Sanen amaarap ed Roma, si Pablo so inabrasa na saray agagi ed Puteoli. Agaylan makapatumang ed espiritual irayan pankanawnawa parad saray anangkaili ed sikato!​—Gawa 16:33, 34; 17:7; 18:1-3; 21:8, 16; 28:13, 14.

Oniay inkomento na iskolar a si Frederick F. Bruce: “Anggapo lay arum a motibo ed inkamatulong na sarayan managparawes a lalaki tan bibii, a kakaaro tan kakimeyan, noag say panangaro ra ed si Pablo tan ed Katawan a panlilingkoran to. Amta ra a diad panlingkor da ed sikato et lilingkoran da imay sakey.” Saya so sankaabigan a motibo ed pagmaliw a maparawes.

Anggad natan et nakaukolan ni so panparawes. Dakdakel ya ombiabiahen manangilaman na saray Tasi nen Jehova so paparawesen na saray kapananisiaan da. Arum a manangiyabawag na Panarian so ombiabiahe diad dili ran gastos pian manpulong ed saray lugar a mataltalag a napasabian na maong a balita. Dakel a gunggona so nagamoran diad pangilukas ed saray kaabungan tayo, anggaman simpli, parad saratan a sinansakey. Say maaro tan maligsan pamarawes a nayarin mangilaktip na anggan simpli labat a panangan so alay abig iran pankanawnawa pian “makapanpapasesegan” tan pian nipatnag so panangaro ed saray agagi tayo tan ed Dios tayo. (Roma 1:11, 12, NW) Saratan a pankanawnawa so nagkalautlan makapatumang ed saray mamaparawes, lapud “lalo a mapalar so mangiter nen say mangawat.”​—Gawa 20:35.

[Paimano ed leksab]

[Litrato ed pahina 23]

Saray Kristiano so ‘manutumbok ed panagparawes’