Saray Gunggona ed Pikareenan

SI EDWARD anta manpapanabos la et kabkabusol ni nen Bill. Duamplon taon ed apalabas, naandian na trabaho si Bill lapud desisyon a ginawa nen Edward, kanian nansian iyan datin maapit a sankaaro. Natan et onkekerew si Edward na dispensa ta pian mareen so nonot to antis ya ompatey. Balet, sikatoy agdinengel nen Bill.

Apalabas so ngalngali 30 a taon et magano met lan ompatey si Bill, tan impaliwawa to no akin ya agto pinerdona si Edward. “Agkomon ginawa nen Edward so onman a bengatla ed sankaapitan a kaaro to. Talagan agko labay so mipulangan kayari na duamplon taon. . . . Nayarin nalilingo ak, balet ta ontan so naliliknak.” *

Saray personal ya agpantatalosan et matalag a walaan na ontan a makapasinagem a resulta, balet mabetbet iratan a pakasasakitan odino paniimbelan na totoo. Imanoen pa so nalilikna na sakey a mipara ed samay alikna nen Edward. Lapud amoria ton nansengegan na problema so desisyon to, nayarin nagogonigon so konsiensia to tan naeermenan a tuloy lapud impakabalang ed kaaro to. Sakey ni, sikatoy nasasakitan sano isipen to a sigpot lan imbaliwala na naopendin amigo to so impankaaro ra.

Balet, say sakey a miparay panmoria to ed si Bill so manisip a sikatoy sakey ya inosentin biktima tan nayarin pirmi so pakasakitan tan panimbel to. Parad sikato, amta na datin kaaro to so ginawa to tan nayarin ginagala to a sikatoy sakitan. Mabetbet a sano walay balingaan na duaran too,  ipasen na sakey a sikatoy duga tan kasalanan ya amin na samay sakey. Diad ontan et mankolkol la so datin sankaaro.

Sikaray man-imbelan, ya ompaliis so sakey sano nitan la imay sananey, tan ag-ira manbanoan sano makapambana ira ed sakey a grupo. No nanarawian iray daiset, agda ipalikas ya iimatonan day sakey tan sakey odino sikaray manlimgisan tekep na pankulirep. Sano mansalita ra, makapasakit odino makapainsulto iray ibabalikas da.

Ingen, anggaman ompatnag a pirmi so pambusol da ed sakey tan sakey, nayarin manpaknaan ira ed pigaran pamaakaran. Nayarin aksobien da a grabe lay problema ra tan say pamultot ed maapit ya impankaaro ra et makapaermen. Maseguron nalilikna ran dua so ot-ot na manbabaraan a sugat, tan amta ra a wala so nepeg dan gawaen pian onabig itan. Balet siopa so unonan mangapiger ed aderal a relasyon tan mikareenan? Anggapo so malabay.

Duan libon taon lay apalabas, walaray bekta ya akapansasangsangan iray apostol nen Jesu-Kristo. (Marcos 10:35-41; Lucas 9:46; 22:24) Kayari na sakey ya impantataltalan da, oniay intepet nen Jesus: “Anto so pansasangsangan yo ed dalan?” Anggapo so akasel lapud nababaingan ira. (Marcos 9:33, 34) Saray bangat nen Jesus so tinmulong ed sikaran naresolbi so agda pantatalosan. Say simbawa to, tan simbawa na pigaran babangatan to, so makatulong lawas ed totoo a naresolbi iray kolkolan tan napapawil iray apultot a pankakaaro. Nengnengen tayo no panon.

Manggunaet a Mikareenan

“Agko labay so mitongtong ed satan a too. Agko la labay a nanengneng itan a too.” No walay akapangibalikasan mo na ontan, kaukolan a sikay onkiwas, unong ya ipapabitar na onggendan iran teksto ed Biblia.

Imbangat nen Jesus: “Kanian no isasaklang mo so bagat mo ed altar, et nanonotan mod’man a say agim et walay bengatlan pamusolan to ed sika. Itilak mod’man so panangarom ed arap na altar, et onla ka, ta mipulangan ka nin unona ed agim.” (Mateo 5:23, 24) Inkuan to met: “No say agim et makapankasalanan ed sika, onla ka, ipaliwawam ed sikato so kasalanan to a sikayon dua lambengat.” (Mateo 18:15) Balanglan wala so naopendim odino sika so naopendi to, ipupurek na saray salita nen Jesus a kaukolan mon itongtong a tampol so pamaakaran ed satan a too. Nepeg mon gawaen itan tekep na “espiritu na tayadno” odino inkaumildi. (Galacia 6:1) Say gagalam ed pitongtong et pian mikareenan, aliwan pian protektaay reputasyon mo diad pankatunongan odino pamaskar ed kakolkol mo ya onkerew na dispensa. Kasin epektibo iyan simbawa na Biblia?

Si Ernest et sakey a superbaysor ed baleg ya opisina. * Dakel lan taon a sikatoy walaan na responsabilidad a mangasikaso ed saray sensitibon pamaakaran ed amin a klase na totoo tan mamasiansia na maabig iran relasyon ed loob na trabaho. Naiimano to a magmainomay ya onlesa iray personal a siblangan. Inkuan to: “Walaray panaon a siak so makapisiblangan ed arum. Balet sano nagawa iya, siak so miarap ed sikara tan pantongtongan mi so problema. Personal ak ya oonla ed sikara, a say gagalak et pian mikareenan. Satan so lawas ya epektibo.”

Si Alicia so walaan na kakaaro a nandurumay kultura ra, tan oniay imbaga to: “No maminsan et makapangibalikas ak na sakey a bengatla, insan ko namoria a nayarin walay asakitan ko. Siak so onasingger ed satan a too pian onkerew ak na dispensa. Nayarin mas mabetbet ak ya onkekerew na dispensa nen say nakaukolan lapud anggano ag-asakitan so arum a too et pakalemewan iya na liknaan ko. Diad ontan et nasegurok ya anggapoy agmi impakapantalosan.”

 Panalona ed Saray Makasbel

Balet, mabetbet a naaamper so pakaresolbi ed personal iran siblangan lapud walaray makasbel. Asalim ta la ya imbagan: “Akin a siak so unonan mikareenan? Sikatoy sengegan na problema.” Odino asalim ta lay inmasingger ed sakey a too pian resolbien so problema balet inkuan to ed sikan: “Anggapo lay nepeg ta’n pantongtongan”? Ontan so reaksion na arum a totoo lapud pirmin impakasakitan da. Oniay ibabaga na Uliran 18:19: “Say agi ya apaunong sikato so mamairap a patuloken nen say mabiskeg a syudad; et saray ontan a pankokolkol sikara so singa saray balewet na kastilyo.” Kanian ikonsideram so liknaan na arum a too. No ag-akiarap ed sika, mamalabas na antikey a panaon tan salien lamet. Diad ontan et nayarin nalukasan so “mabiskeg a syudad” tan naekal so “balewet” ed puerta pian makapipulangan.

Nayarin makasbel met ed pikareenan so dilin-respeto na sakey a too. Parad arum, say ikerew na dispensa odino anggan say pitongtong ed kakolkol et kababaingan. Matukoy so pampaga ed dilin-respeto, balet kasin say agpanlabay a mikareenan et mangarum odino mamawas ed dilin-respeto na sakey a too? Kasin sayan ipapasen a panagpaga ed dilin-respeto et sakey manayan inkamapaatagey?

Impalinew na managsulat na Biblia a si Santiago a wala so pisiglaotan na makolkol ya awawey ed inkamapaatagey. Kayari ton inwalwal so “bakal” tan “sepakan” ya akalanoran a mismo na pigaran Kristiano, oniay intuloy ton inkuan: “Say Dios sumpaen to so atagey a linawa, bangbalet mangiter na grasya ed mauyamo.” (Santiago 4:1-3, 6) Panon ya aamperen na atagey a linawa odino inkamapaatagey so pikakareenan?

Say inkamapaatagey so mamapalikdo ed totoo, ya ipapalikna na satan ed sikara a magmaong ira nen say arum. Isipen na saray mapaatagey a walaan ira na debir a manhusga ed estandarte ed moral na kapara ran too. Diad anton paraan? Sano onlesa so agpantatalosan, mabetbet dan ipapasen iray kakolkol da ya agla manguman, odino agla onaligwas. Say inkamapaatagey so mamapakiwas ed arum a totoo a husgaan iramay miduma ed sikara bilang agmakanepegan na imano tan agmanepeg a kerewan na masimoon a dispensa. Kanian, mabetbet ya aabuloyan na saramay kokontrolen na inkamapaatagey da a mantultuloy so kolkolan imbes a resolbien itan ed suston paraan.

Singa say barikada a mamapatayam ed saray luluganan diad karsada, say inkamapaatagey so mabetbet a mangaamper ed pikakareenan. Kanian no masuyat ka a mikareenan ed sakey a too, ompan kakapuyan mo so inkamapaatagey. Panon mon natalonaan so inkamapaatagey? Diad pamayubo ed kasunian na satan, salanti, kapaabebaan.

Agamilen so Kasunian

Ipapaseseg a tuloy na Biblia so kapaabebaan. “Say tumang na kauyamoan [odino, kapaabebaan] tan say takot ed Jehova sikato so saray kayamanan, tan dayew, tan bilay.” (Uliran 22:4) Diad Salmo 138:6, nabasa tayo no panon a momoriaen na Dios iray mapaabeban totoo tan saray mapaatagey: “Anggan si Jehova et atagey wala so panangimano to ed makabos [odino mapaabeba] a too: bangbalet say mankinon kabat to . . . ed arawi.”

Ipapasen na dakel a totoo a mipara so kapaabebaan ed kababaingan. Ompatnag ya ontan so panmoria na dakel a manuley ed mundo. Anggano manpapasakop so interon nasyon ed ganggan da, masuyat iray lider ed politika a manpaabeba pian aksobien iray lingo ra. Say pakarengel ed sakey a manuley a mangibagan, “Kaermenan ko” et makapainteres ed publiko. Diad agano ni, sanen kinmerew na dispensa so sakey a datin opisyal na gobierno lapud anggapoy agawaan to diad sakey a makapatey a desyang, nagmaliw a paulon-balita iray balikas to.

Inukeran na sakey a diksionaryo so kapaabebaan bilang: “Say kalidad na inkamapaabeba odino mapaabeban panmoria na sakey ed inkasikato . . . say kasunian na inkamapaatagey.” Kanian say kapaabebaan so mangidedeskribe ed panmoria na sakey a too ed inkasikato, aliwan say panmoria na arum ed sikato. Say mapaabeban pangawat to ed saray lingo to tan masimoon ya ikerew to na panamerdona et aliwan kababaingan ed sikato; imbes, satan so mamaabig na reputasyon to. Oniay ibabaga na Biblia: “Anggapoy toon napagalangan likud no sikatoy mapaabeba; mamapaarap ed deral  iray totoon mapaatagey.”​—Uliran 18:12, Maung a Balita.

Oniay inkuan na sakey a manag-imaton nipaakar ed saray politiko ya ag-onkekerew na dispensa lapud lingo ra: “Makapaermen ta singano iisipen da a say ontan a panangaksobi et sakey a tanda na kakapuyan. Saray makapuy tan andian na kompiyansan totoo et mairap dan ibagay, ‘Kaermenan ko.’ Walaan na pililikna tan pakpel iraman so totoo ya agmasuyat a mangibagan, ‘Alingo ak.’” Tua met itan anggan ed saramay andian na mapolitikan pakayari. No pansagpotan mon iwaklit so inkamapaatagey tan bayuboan so kapaabebaan, sika so lalon makapanilalo a naresolbi so personal a siblangan. Imanoen no panon ya apaneknekan na sakey a pamilya iyan katuaan.

Si Julie tan say agi ton si William so akapansiblangan lapud agda impakapantalosan. Sinmanok a tuloy si William ed si Julie tan ed masiken ton si Joseph, ya agto la labay so mitongtong ed sikara. Impawil to ni ingen so amin ya inregalo ed sikato nensaman di Julie tan Joseph. Diad inlabas na pigaran bulan, say inkamaapit a datin panggagayagaan na sayan sanagi et asalatan na pambusol.

Anggaman ontan, denesidi nen Joseph ya iyaplika so Mateo 5:23, 24. Sikatoy mauyamon inmasingger ed bayaw to tan pinawitan to a mismo na saray sulat a kinmerew na dispensa lapud sikatoy asakitan da. Pinaseseg nen Joseph so akulaw to a perdonaen lay agi to. Diad saginonor, atebek nen William a si Julie tan Joseph et masimoon a manpirawat a mikareenan, tan linmemek so puso to. Si William tan say akulaw to so akiarap ed si Julie tan Joseph; sikaray kinmerew na dispensa ed sakey tan sakey, nanlakapan, tan nipawil so pankakaaro ra.

No pirawat mon resolbien so personal a kolkolan ed sakey a too, panseetan mon iyaplika iray bangat na Biblia tan panggunaetan so pikareenan ed satan a too. Sika so tulongan nen Jehova. Say imbaga na Dios ed kadaanan ya Israel so ontua met ed sikan mismo: “O no komon ta dinengel mo so saray bilin ko! Dia ed ontan say deen mo singa komon sakey ya ilog.”​—Isaias 48:18.

[Saray paimano ed leksab]

[Saray litrato ed pahina 7]

Say ikerew na dispensa so mabetbet a makapangipawil na mareen iran relasyon