“Sentido Komon”​—Akin et Mataltalag la Itan?

“ANTO so nagagawa ed sikato? Amta to komon a makapuy itan,” so inkomento na sakey a manoobserba. Manpeyeng so sakey met a manoobserba tan inmalis ya onia so inmeremere to, “No anggan panon et sikatoy walaan na ‘sentido komon,’ agton balot komon ginawa itan.” Kasin akadngel kayo la na ontan iran komento? Anto ta sirin so “sentido komon” (common sense)?

Say salitan “sentido” so naukeran a “suston pakaamta,” “pakatalos,” tan “praktikal a kakabatan odino pakatebek.” Kabaliksan na saya a say sakey a too so walaan na abilidad a manebek tan mandesisyon tekep na intelihensia. Malinew a nalalanor ed pakawalaay “sentido komon” so pangusar tayo ed abilidad a mannonot. Mas labayen na dakel a totoo so paidesisyonan ed arum. Aabuloyan da so media, saray kalimog da, odino say opinyon na karaklan a mandesisyon parad sikara.

Ompatnag a natan et matalag lay walaan na “sentido komon” kanian oniay aminsan ya inkuan na sakey a maobserban laki, ‘Diad tua et mataltalag la so walaan na “sentido komon.”’ Panon itayon nawalaan na “sentido komon”? Anto iray gunggona na satan?

Panon Itan a Niwala ed Sikatayo?

Anggaman mankaukolan na panaon, maalwar a panag-isip, tan tuloy-tuloy a pansagpot so pamayubo na maong a pakatalos tan maabig a pakatebek, say “sentido komon” so seguradon nadampot met. Konsideraen pa so taloran punto pian nawalaan itayo na “sentido komon.”

Aralen so Biblia, tan tumboken so simbawa na satan. Say Biblia, a nisulat ed sankaabigan a lenguahe tan walaan na malinew a panagkatunongan so ekselentin tulong diad igamor na kakabatan tan maong a pakatalos. (Efeso 1:8) Alimbawa, onia so insimbawa nen apostol Pablo ed saray kapara ton Kristiano: “Ganagana ’ray bengatlan matua, ganagana ’ray bengatlan gagalangen, ganagana ’ray bengatlan matunong, ganagana ’ray bengatlan malinew, ganagana ’ray bengatlan nababalita a maong: no wala so antokaman a kasimpitan, no wala so antokaman a daydayewen, morekdek yo so sarayan bengatla.” (Filipos 4:8) Sano itultuloy tayon tumboken iyan simbawa, niwala so maong a pakatebek tan limpion walna.

Manaral manlapud eksperiensya. Diad impangisiglaot to ed “sentido komon” diad eksperiensya ed bilay, oniay inkuan na sakey a manag-anlong a taga-Switzerland: “Say ‘sentido komon’ . . . so tugyopen na eksperiensya tan masakbay a panagnonot nipaakar ed arapen.” On, “say karaklan manisia ed balang salita; balet say masimpit a too nengnengen to a maong so laen to.” (Uliran 14:15) Nayarin nabayuboan so “sentido komon” panamegley na panag-obserba, panagpasal, tan  eksperiensya. Naaralan tayon paaligwasen so gagawaen tayo diad ilalabas na panaon. Anggaman ontan, say pakaaral tayo manlapu ed saray lingo tayo so mankaukolan na kapaabebaan tan kauyamoan. Say inkamapasirayew, inkamapaatagey, tan inkabenger na totoo ed sarayan kaunoran ya agew so agpakapatnagan na “sentido komon.”​—2 Timoteo 3:1-5.

Sikakabat a pilien iray kalimog. Diad pangusar ed kakabatan tan sentido komon, natulongan odino nababengan itayo met na saray kalimog tayo. Kuan na Uliran 13:20: “Miulop ka ed saray makabat a totoo, et sika naani makabat; balet say kaiba na saray maatiw manlikna na segsegang.” Agtayo nepeg ya awaten so mentalidad odino ideya na saramay onsusumlang ed Dios tan mangibabaliwala ed Salita to. Onia so impangidalatdat na Uliran 17:12 unong ed Maung a Balita: “Magmaong ni makasabat na uson imbatik da ray anak to nen say makasabat na toon makulangkulang a walay getma ton mauges a gawaen.”

Anto so Nagunggona?

Makagunggonan tuloy so pamayubo ed “sentido komon.” Satan so manggawa ed bilay a mas maliket tan manggimper ed panaon tayo. Nayari ni ingen a lapud “sentido komon” tayo et onkepa so pirmin impakadismaya a mabetbet a resulta na bengatbengat a kakikiwas. Saramay kulang ed suston pakatebek so manggawa ed dilin bilay da a lalon mairap. “Say sagpot na saray maatiw pakapuyen to so balang sakey ed sikara,” so kuan na Biblia. (Eclesiastes 10:15) Saratan ya indibidual so nayarin kimey lan kimey tan nababanalan, balet ta anggapo met lanlamang so nagagawaan dan peteg a makana.

Itatarya na Biblia so daakan iran praktikal a simbawa nipaakar ed kalinisan, pitatalosan, inkakuli, panalona ed kairapay-bilay, tan ed dakel niran aspekto na bilay. Paneknekan na minilyon a say intalona odino insaew da ed bilay so nandependi ed no panon kalaknab so impangiyaplika ra ed saray prinsipyo na Biblia, ya ontutulong ed sikaran ipatnag so kakabatan.

Tulongan itayo na “sentido komon” pian gawaen so nagkalalo ni nen say basta itulok labat ed sakey a datak na saray detalyadon bilibilin odino totontonen. Ontulong itan pian nasumpal tayo iray responsabilidad tayo. Anggaman ontan, say “sentido komon” so aliwan kasandi na igamor na pikakabat. “Say makabat a too ondengel komon, tan namunat ed aral,” so kuan na Uliran 1:5. Nepeg tayo met ya aralen so panusisa ni ed impormasyon a naamtaan tayo insan manggaway suston konklusyon manlapud satan. Ontulong iya ed sikatayo a “manakar a makabat.”​—Uliran 28:26.

Mansiglaotan a maong so inkauyamo tan “sentido komon.” Anggaman labay tayon nawalaan na dakel iran responsabilidad, nakaukolan ya usaren tayo so suston pakatebek tan gawaen labat no antoy sarag tayo. Tua, inkuan nen apostol Pablo a nawalaan tayo komon na ‘daakan a kimey ed Katawan.’ (1 Corinto 15:58) Balet, sayan bilin so nepeg a balanse ed samay prinsipyon nikurit ed Eclesiastes 9:4: “Say mabilay ya aso sikato so magmaong nen say inatey a leon.” Say pangasikaso ed bunigas tayo legan a manlilingkor ed si Jehova so mangiyabuloy ed sikatayo a manbilay ni na andukdukey tan mantultuloy ya aktibo. Ontulong ed sikatayo so sentido komon pian magmaliw a balanse ed panggaway bengabengatla tekep na gayaga. On, dakel iran gunggona so itarok na “sentido komon.”

[Litrato ed pahina 14]

Dakel iran maabig a simbawa so naromog ed Biblia

[Litrato ed pahina 15]

Nayarin nawalaan itayo na “sentido komon” diad panag-obserba, panagpasal, tan eksperiensya