Onlad karga

Onlad saray karga

Saray Pabitar ed Libro na Komaduan Arari

Saray Pabitar ed Libro na Komaduan Arari

Say Salita nen Jehova et Mabilay

Saray Pabitar ed Libro na Komaduan Arari

SAY libro na Biblia a Komaduan Arari so katuloyan na salaysay ed libro na Unonan Arari. Satan so salaysay nipaakar ed 29 ya arari​—12 ed mamaamianen a panarian na Israel tan 17 ed mamaabalaten a panarian na Juda. Isasalaysay met na Komaduan Arari so kimkimey di propetan Elias, Eliseo, tan Isaias. Anggaman ag-eksakton inalasir unong ed kronolohiya, isasalaysay na satan iray ebento ya anggad panaon na inkaderal na Samaria tan Jerusalem. Ami-amin, say Komaduan Arari so mangokobre ed peryodo na 340 a taon​—manlapud 920 K.K.P. ya anggad 580 K.K.P. sanen akompleto nen propetan Jeremias ya insulat iyan libro.

Anto so kablian ed sikatayo na Komaduan Arari? Anto so ibabangat na satan ed sikatayo nipaakar ed si Jehova tan ed saray pidedeneng to? Antoran leksion so naaralan tayo ed kiwakiwas na saray arari, propeta, tan arum niran asalambit diad libro? Nengnengen tayo no antoy naaralan tayo ed Komaduan Arari.

SINALATAN NEN ELISEO SI ELIAS

(2 Arari 1:1–8:29)

Si Arin Ahazia na Israel et naplag ed abung to tan nansakit. Sikatoy pinmanon ed si propetan Elias tan naamtaan to a sikatoy ompatey. Inatey si Ahazia, tan sinmalat ed trono so agi ton si Jehoram. Kaleganan na satan, say ari ed Juda et si Josafat. Inawit si Elias ed tagey panamegley na alimbusabos, tan si Eliseo, a katambayan to, so sinmalat ed sikato bilang propeta. Legan na ngalngalin 60 a taon na ministeryo nen Eliseo, sikatoy nanggawa na dakel a milagro.​—Nengnengen so kahon a “Saray Milagro nen Eliseo.”

Sanen nanrebelde so ari na Moabita sumpad Israel, sikato so binakal di Jehoram, Josafat, tan say ari na Edom. Sikaray nambiktorya lapud katooran nen Josafat. Diad saginonor, say ari na Sirya et namplano na biglan iyataki ed Israel. Balet, inamper nen Eliseo so plano. Sinmanok so ari na Sirya kanian angibaki na “saray kabayo, tan saray luganan, tan baleg ya ehersito” pian erelen si Eliseo. (2 Arari 6:14) Diad satan et nanggawa na milagro si Eliseo tan mareen ton pinaatras iray Siryano. Asabi panaon, implano nen Arin Ben-hadad na Sirya so pangubkob ed Samaria. Nanresulta iya ed pirmin eras, balet impasakbay nen Eliseo a manampot so eras.

Kalabas na pigaran panaon, linma si Eliseo diad Damasco. Diad saman et mansasakit si Arin Ben-hadad, kanian imbaki to si Hazael ya ompanon no kasin onabig ni ed sakit to. Impasakbay nen Eliseo ya ompatey so ari tan si Hazael so onsalat ed sikato a manuley. Kaimbuasan, kinulob nen Hazael na ambasan “ules” so ari kanian naaposan, insan nanari si Hazael. (2 Arari 8:15) Diad Juda, nagmaliw ya ari so ilalak nen Josafat a si Jehoram, insan sikatoy sinalatan na ilalak ton si Ahazia.​—Nengnengen so kahon a “Saray Ari na Juda tan Israel.”

Makasulatan Iran Tepet a Naebatan:

2:9—Akin a kinmerew si Eliseo na ‘mamiduan kabiangan na espiritu nen Elias’? Pian nasumpal nen Eliseo so responsabilidad to bilang propeta ed Israel, kaukolan to so parehon espiritu ya impatnag nen Elias, salanti, say inkakpel tan inkaandi-takot. Amta itan nen Eliseo kanian kinmerew na mamiduan kabiangan na espiritu nen Elias. Lapud si Eliseo et tinuro nen Elias ya onsalat ed sikato tan anem taon lan katambayan to, impasen nen Eliseo si Elias bilang espiritual ya ama to; si Eliseo et singa panguloan ya ilalak a laki nen Elias ed espiritual. (1 Arari 19:19-21; 2 Arari 2:12) Kanian, no panon a say literal a panguloan et makaawat na duaran kabiangan na patawir nen ama to, si Eliseo so kinmerew tan akaawat na duaran kabiangan na espiritual a tawir manlapud si Elias.

2:11—Anto so ‘saray tawen’ a ‘sinegepan nen Elias panamegley na alimbusabos’? Aliwa irayan arawdawin pasen ed pisikal ya uniberso nisay espiritual a pasen a panaayaman na Dios tan saray anghelikon ananak to. (Deuteronomio 4:19; Salmo 11:4; Mateo 6:9; 18:10) ‘Saray tawen’ a sinegepan nen Elias et say atmospera odino liwang tayo. (Salmo 78:26; Mateo 6:26) Say mangapuy-apoy a karwahe ya ombabatik ed liwang na dalin so mapatnag ya angiyalis ed si Elias diad sananey a parte na dalin, a diman so temporaryon nanayaman to. Pigaran taon ed saginonor, peteg a si Elias imay nansulat ed si Jehoram, ya ari na Juda.​—2 Awaran 21:1, 12-15.

5:15, 16—Akin ya ag-inawat nen Eliseo so regalo nen Naaman? Ag-inawat nen Eliseo so regalo lapud binidbir to a say mamilagron impanambal ed si Naaman et agawa diad pakapanyari nen Jehova, aliwan diad dilin pakapanyari to. Agton balot ninonot so pagunggonaan ed kimey ya inter na Dios ed sikato. Saray tuan managdayew natan so agmanaanap na personal a pakagunggonaan manlapud panlilingkor da ed si Jehova. Iyaaplika ra so simbawa nen Jesus ya: “Andi-bayar ya inawat yo, andi-bayar met ya iter yo.”​—Mateo 10:8.

5:18, 19—Kasin onkekerew si Naaman na panamerdona lapud ta akibiang ed sakey a relihyoson kiwas? Mapatnag a masiken tan makapuy la so ari na Sirya kanian kinaukolan to so paitabin ed si Naaman. Sanen dinmakmomo so ari pian mandayew ed Rimon, ontan met so ginawa nen Naaman. Balet, si Naaman et dinmakmomo lambengat pian egnaan so ari, aliwan pian mandayew. Kinmerew si Naaman na panamerdona ed si Jehova lapud impanggawa to na sayan obligasyon to ed ari. Anisia si Eliseo ed si Naaman, kanian inkuan to ed sikato: “Onla ka ed kareenan.”

Saray Leksion Parad Sikatayo:

1:13, 14. Say pakaaral manlapud pangimaton tan ikiwas a mapaabeba et makapangiliktar na bilay.

2:2, 4, 6. Anggaman si Eliseo et nayarin anem taon lan katambayan nen Elias, impilit to ya agto taynan si Elias. Agaylan abig ya alimbawa na katooran tan impankaaro!​—Uliran 18:24.

2:23, 24. Ompatnag a say manunan rason ed sayan impanludlurey ed si Eliseo, a lakin yangyangan, et say impangisulong to ed mismon akinpaway a kawes nen Elias. Si Eliseo so binidbir na saray kalangweran bilang manangilaman nen Jehova balet sikatoy agda labay a nanengneng ed kalibeliber da. Inkuan da a sikatoy ‘ontatdang,’ salanti, sikatoy mantultuloy ya ontatdang ed Bethel odino naala a singa ed say impangala ed si Elias. Mapatnag ya impatnag na saray kalangweran so masumpan awawey na atateng da. Agaylan makana ya ibangat na atateng so ananak da a manrespeto ed saray manangilaman na Dios!

3:14, 18, 24. Lawas ontuatua so salita nen Jehova.

3:22. Lapud sinag na liwawa ed kabkabuasan, say danum so nagmaliw a singa dala, a nayarin makasengeg ed ambalanga a dalin na saray kapankotkot a banawang. Nayarin inusar nen Jehova so sipor lan nagagawa ed palsa pian sumpalen iray gagala to.

4:8-11. Lapud binidbir na biin Sunamita si Eliseo bilang “masanto a laki na Dios,” sikato so pinarawes to. Agta ontan met so kaukolan a gawaen na saray matoor a mandadayew ed si Jehova?

5:3. Say ugaw nin biin Israelita so awalaan na pananisia ed pakayari na Dios a manggawa na saray milagro. Sikato met so makmakpel ya angitongtong ed pananisia to. Sikayoran kalangweran, kasin panggugunaetan yon pabiskegen so pananisia yo ed saray sipan na Dios tan nawalaan na inkakpel a manginabang na katuaan ed saray managbangat yo tan ed saray kaeskuelaan yo?

5:9-19. Agta ipapatnag na alimbawa nen Naaman a say mapaatagey a too et makaaral na kapaabebaan?​—1 Pedro 5:5.

5:20-27. Agaylan makapasinagem so pansumpalan na mapalikdon panagbilay! No nodnonoten so dilin pakasakitan na liknaan tan trahedya ya epekto na doblin-estandarte a panagbilay, napaliisan tayo so ontan a kurang.

ADAKEP SO ISRAEL TAN JUDA

(2 Arari 9:1–25:30)

Si Jehu so alanaan ya ari ed Israel. Ginapoan ton tampol so kampanya a pangabil ed sankaabungan nen Ahab. Sikato so angusar na dunong ed ‘impamagbag to ed panagdayew ed si Baal diad Israel.’ (2 Arari 10:28) Sanen akabatan nen Atalia a say anak ton si Ahazia et pinatey nen Jehu, sikatoy ‘inmalagey pian bagbagen so amin a bini na panarian na Juda’ tan sinamsam to so trono. (2 Arari 11:1) Say ugaw nin ilalak nen Ahazia a si Joas so niliktar lambengat tan kayari anem taon ya inyamot, sikatoy tinuro ya ari ed Juda. Lapud panamilin nen Joiada a saserdote, si Joas so nantultuloy a nanggawa na maptek ed imaton nen Jehova.

Kayari nen Jehu, amin ya arari a nanuley ed Israel so nanggawa na mauges ed imaton nen Jehova. Si Eliseo so inatey lapud inkamasiken to la legan na uley na apo nen Jehu. Say komapat ya ari na Juda kayari nen Joas et si Acaz, tan ‘agto ginawa so maptek ed imaton nen Jehova.’ (2 Arari 16:1, 2) Balet, say ilalak ton si Ezekias et apaneknekan a sakey ya arin nantultuloy a ‘pinmeket ed si Jehova.’ (2 Arari 17:20; 18:6) Nen 740 K.K.P., sanen si Ezekias so ari ed Juda tan si Oseas so manuuley ed Israel, si Salmanasar ya ari na Asirya so ‘angala ed Samaria tan inyakar to so Israel ed Asirya.’ (2 Arari 17:6) Kayari na satan, saray sankaili so impanayam ed teritorya na Israel, kanian ginmapo so relihyon na Samaritano.

Diad pitoran arari a sinmublay ed si Ezekias a nanuley ed Juda, si Josias lambengat so kinmiwas ya angekal na palson panagdayew diad dalin a sakop to. Diad kaunoran, nen 607 K.K.P., saray taga-Babilonia so anamsam ed Jerusalem tan ‘say Juda impaway a dinakep manlapu ed dalin na satan.’​—2 Arari 25:21.

Makasulatan Iran Tepet a Naebatan:

13:20, 21—Kasin susuportaan na sayan milagro so pandayew ed saray relihyoson reliko? Andi. Ag-ibabaga na Biblia a dinayew iray pukel nen Eliseo. Agawa iyan milagro lapu ed pakapanyari na Dios, a singa ed amin a milagro a ginawa nen Eliseo sanen mabilay ni.

15:1-6—Akin ya indapo nen Jehova ed si Azarias (Uzias, 15:6) so kating? “Sanen [si Uzias] so mabiskeg, say puso to nipatagey . . . , tan linmukso sumpa ed Jehova a Dios to; ta linmoob ed templo nen Jehova a nampasob na insenso ed tapew na altar na insenso.” Sanen saray saserdote et ‘tinmalindeg ed Uzias’ tan inkuan da ed sikato ya ‘ompaway ed santuaryo,’ sikatoy sinmanok a mapalalo ed saray saserdote kanian sikatoy akating.​—2 Awaran 26:16-20.

18:19-21, 25—Kasin akialyado si Ezekias ed Ehipto? Andi. Palso so akusasyon nen Rabsaces, a singa ed impangibaga ton sikatoy tinmatdang ya ‘iba to si Jehova.’ Say nanmatalekan lambengat na matoor ya Arin Ezekias et si Jehova.

Saray Leksion Parad Sikatayo:

9:7, 26. Say ambelat a panangukom sumpad sankaabungan nen Ahab so mangipapatnag a karimdimla nen Jehova so palson panagdayew tan panagpaagus ed dala na andiay-kasalanan.

9:20. Say reputasyon nen Jehu bilang mapmaples a managpabatik na karwahe so pakapatnagan na inkaseseg ton manumpal ed kimey a niganggan ed sikato. Kasin sika so kabkabat a maseseg a mangiyaabawag na Panarian?​—2 Timoteo 4:2.

9:36, 37; 10:17; 13:18, 19, 25; 14:25; 19:20, 32-36; 20:16, 17; 24:13. Makapanmatalek itayo a ‘say salitan ompapaway ed sangi nen Jehova et onaligwas lawas.’​—Isaias 55:10, 11.

10:15. No panon a sigpot-puson inawat nen Jonadab so imbitasyon nen Jehu ya onlugan ed karwahe to, say “baleg ya ulop” so mabulos met a manusuporta ed si Jesu-Kristo, say modernon-agew a Jehu, tan ed saray alanaan a papatumbok to.​—Apocalipsis 7:9.

10:30, 31. Anggaman walay kakulangan met nen Jehu, inapresya nen Jehova so amin a ginawa to. On, ‘say Dios aliwan agmatunong pian nalingwanan to so gawa tayo.’​—Hebreos 6:10.

13:14-19. Lapud si Joas ya apo nen Jehu et agto insekar so inkasikato noagta amitlon danay to lambengat ya insegkal ed dalin iray pana, limitado so impanalo to sumpad saray Siryano. Iilaloan nen Jehova ya interon-puso tan maseseg a gawaen tayo so kimey ya impabtang to.

20:2-6. Si Jehova so ‘Dumerengel na pikakasi.’​—Salmo 65:2.

24:3, 4. Lapud impankasalanan nen Manases ed dala, ‘agnilabay nen Jehova a perdonaen’ so Juda. Rerespetoen na Dios so dala na andiay-kasalanan. Makapanmatalek itayo ya ombales si Jehova nisengeg ed dala na andiay kasalanan diad paneral to ed saraman so mamapaagus ed satan.​—Salmo 37:9-11; 145:20.

Makanakana ed Sikatayo

Say libro na Komaduan Arari so mangililitrato ed si Jehova bilang Mananumpal na saray sipan. Say inkadestiero na saray manaayam ed duaran panarian, manuna say Israel insan say Juda, so mapuersan mangidadanet ed sikatayo no panon a tinmua so mapropetikon panangukom a nikurit diad Deuteronomio 28:1529:28. Deneskribe na Komaduan Arari si Eliseo bilang maseseg a tuloy a propeta parad ngaran nen Jehova tan parad tuan panagdayew. Nilitrato si Ezekias tan si Josias bilang mapaabeban arari a nanrespeto ed ganggan na Dios.

Legan tayon dadalepdepen so awawey tan kiwakiwas na saray arari, propeta, tan arum nira a tinukoy ed Komaduan Arari, agta makaaral itayo na makanan leksion ed no anto so nepeg tayon gegemtanen tan paliisan? (Roma 15:4; 1 Corinto 10:11) On, ‘say salita na Dios et mabilay tan mabiskeg.’​—Hebreos 4:12.

[Kahon/Litrato ed pahina 10]

SARAY MILAGRO NEN ELISEO

1. Abelsay iray danum na Jordan.​—2 Arari 2:14

2. Apaabig so mauges a suplay na danum ed Jerico.​—2 Arari 2:19-22

3. Saray agmarespeton kalangweran so kinabil na saray oso.​—2 Arari 2:23, 24

4. Nitarya so danum ed saray armada.​—2 Arari 3:16-26

5. Akaawat na larak so balo a bii.​—2 Arari 4:1-7

6. Nanlukon so lepes a biin Sunamita.​—2 Arari 4:8-17

7. Pinaoli ed bilay so sakey ya ugaw.​—2 Arari 4:18-37

8. Say nansamal a digo so nagmaliw a naakan.​—2 Arari 4:38-41

9. Pinakan so 100 a lalaki panamegley na 20 a tinapay.​—2 Arari 4:42-44

10. Si Naaman so apaabig ed kating to.​—2 Arari 5:1-14

11. Niyalis ed si Gehazi so kating nen Naaman.​—2 Arari 5:24-27

12. Pinaletaw ed danum so tarem na wasay.​—2 Arari 6:5-7

13. Say aripen so akanengneng na saray anghel ya akakarwahe.​—2 Arari 6:15-17

14. Abulag so armada na Sirya.​—2 Arari 6:18

15. Nipawil so pakanengneng na armada na Sirya.​—2 Arari 6:19-23

16. Binmilay so sakey a lakin inatey.​—2 Arari 13:20, 21

[Tsart/Saray litrato ed pahina 12]

SARAY ARI NA JUDA TAN ISRAEL

Saul/David/Solomon: 1117/1077/1037 K.K.P. *

PANARIAN NA JUDA PETSA (K.K.P.) PANARIAN NA ISRAEL

Roboam ․․․․․ 997 ․․․․․ Jeroboam

Abias/Asa ․․․ 980/978 ․․․

․ 976/975/952 ․ Nadab/Baasa/Ela

․ 951/951/951 ․ Zimri/Omri/Tibni

․․․․․ 940 ․․․․․ Ahab

Josafat ․․․․․ 937 ․․․․․

․․․ 920/917 ․․․ Ahazia/Jehoram

Jehoram ․․․․․ 913 ․․․․․

Ahazia ․․․․․ 906 ․․․․․

(Atalia) ․․․․․ 905 ․․․․․ Jehu

Joas ․․․․․ 898 ․․․․․

․․․ 876/859 ․․․ Joacaz/Joas

Amasias ․․․․․ 858 ․․․․․

․․․․․ 844 ․․․․․ Jeroboam II

Azarias (Uzias) ․․․․․ 829 ․․․․․

․ 803/791/791 ․ Zacarias/Sallum/Manahen

․․․ 780/778 ․․․ Pekaya/Peka

Jotam/Acaz ․․․ 777/762 ․․․

․․․․․ 758 ․․․․․ Oseas

Ezekias ․․․․․ 746 ․․․․․

․․․․․ 740 ․․․․․ Asamsam so Samaria

Manases/Amon/Josias ․ 716/661/659 ․

Joacaz/Joacim ․․․ 628/628 ․․․

Joachin/Zedekias ․․․ 618/617 ․․․

Aderal so Jerusalem ․․․․․ 607 ․․․․․

[Paimano ed leksab]

^ par. 66 Saray arum a petsa so nayarin taon na inggapo ran nanuley.

[Litrato ed pahina 8, 9]

Nampaabeba si Naaman tan apaabig lapud pakapanyari nen Jehova

[Litrato ed pahina 8, 9]

Antoy agawa ed si Elias sanen sikatoy “sinmegep ed [tawen] panamegley na alimbusabos”?