Say Salita nen Jehova et Mabilay

Saray Pabitar ed Libro na Unonan Awaran

MANGA 77 a taon la so apalabas sanen akapawil iray Judio ed binalegan dan dalin manlapud inkibantak da ed Babilonia. Say templo ya impaalagey lamet nen Gobernador Zerubabel so 55 taon lan akaalagey. Say manunan rason ed impawil na saray Judio et pian ipawil lamet so tuan panagdayew diad Jerusalem. Balet ta andian na seseg iray totoo parad panagdayew ed si Jehova. Kakkaukolan da so panamaseseg, tan satan a mismo so itatarya na libro na Biblia ya Unonan Awaran.

Aliwa labat a saray rekord na linya na kapolian so kokobrian na Unonan Awaran noag pati say peryodo na 40 a taon, manlapud impatey nen Arin Saul ya angga ed impatey nen Arin David. Papanisiaan a si Esdras a saserdote so nansulat ed sayan libro nen taon 460 K.K.P. Makapainteres ed sikatayo so Unonan Awaran lapud mamaaralem itan na pakatalos tayo ed panagdayew diad templo tan mangitatarya na saray detalye nipaakar ed poli a nanlapuan na Mesias. Bilang kabiangan na impuyan a Salita na Dios, say mensahe na satan so mamabiskeg na pananisia tayo tan mamaaligwas na pakatalos tayo ed Biblia.​—Hebreos 4:12.

SAKEY YA IMPORTANTIN REKORD NA KANGARANAN

(1 Awaran 1:1–9:44)

Say detalyadon listaan na kapolian a tinugyop nen Esdras so makanakana lapud taloran rason: pian naseguro a saray autorisadon lalaki lambengat so makapanlingkor bilang saserdote, pian nadetermina so tawir ed tribu, tan pian nipreserba so rekord na poli a panlapuan na Mesias. Say rekord so mangokobre ed awaran na saray Judio ya angga ed inmuna-unan too. Manlapud si Adan ya anggad si Noe et samploran henerasyon, tan samplora met a henerasyon angga ed si Abraham. Kayari na impangidatak ed saray ilalak nen Ismael, saray ilalak nen Abraham ed bii ton si Ketura, tan saray ilalak nen Esau, say salaysay so angiyapasakey ed linya na kailalakan na 12 ananak nen Israel.​—1 Awaran 2:1.

Detalyadon inkurit iray kailalakan nen Juda lapud ditan so pakasuysoyan na maarin linya nen Arin David. Wala so 14 a henerasyon manlapud si Abraham ya angga ed si David tan 14 ni a henerasyon angga ed inkibantak ed Babilonia. (1 Awaran 1:27, 34; 2:1-15; 3:1-17; Mateo 1:17) Kayari na satan, nantumbokan ya indatak nen Esdras iray kailalakan na saray tribu ed banda’d bukig na Jordan tan say linya na kapolian na saray ilalak nen Levi. (1 Awaran 5:1-24; 6:1) Insan sinumaryo to so pigara ed arum a tribu ed sagur na Ilog Jordan tan indetalye to so kailalakan nen Benjamin. (1 Awaran 8:1) Indatak met so kangaranan na saray inmunan nanayam ed Jerusalem kapawil da manlapud impakautibo ed Babilonia.​—1 Awaran 9:1-16.

Makasulatan Iran Tepet a Naebatan:

1:18​—Siopa so ama nen Selah​—si Cainan odino si Arfaxad? (Lucas 3:35, 36) Si Arfaxad so ama nen Selah. (Genesis 10:24; 11:12) Nayari a say terminon “Cainan” diad Lucas 3:36 et inuman a terminon “saray Caldeo.” No ontan sirin, say nabasa ed orihinal a teksto et “say anak na  Caldeo a si Arfaxad.” Odino posible a saksakey a too so tutukoyen na saray ngaran a Cainan tan Arfaxad. Nepeg ya agmet ibaliwala so katuaan a say balikas ya “anak nen Cainan” et agnaromog ed arum iran manuskrito.​—Lucas 3:36.

2:15​—Kasin si David et komapiton ilalak nen Jesse? Andi. Walora so ilalak nen Jesse, tan si David so sankayugtanan. (1 Samuel 16:10, 11; 17:12) Mapatnag a say sakey ed saray ilalak nen Jesse et inatey ya agla akapanilalak. Lapud satan ya ilalak et agmakaapekto ed saray rekord na kapolian, say ngaran to so inekal nen Esdras.

3:17​—Akin a tinukoy na Lucas 3:27 so anak nen Jekonias a si Sealtiel bilang anak nen Neri? Si Jeconias so ama nen Sealtiel. Balet, mapatnag ya impaasawa nen Neri so anak ton bii ed si Sealtiel. Sayan manugang nen Neri so tinukoy nen Lucas bilang anak nen Neri no panon a tinukoy to met si Jose bilang anak nen Eli, say ama nen Maria.​—Lucas 3:23.

3:17-19​—Panon so impankakanayon di Zerubabel, Pedaya, tan Sealtiel? Si Zerubabel et anak nen Pedaya, ya agi nen Sealtiel. Ingen, no maminsan et tutukoyen na Biblia si Zerubabel bilang anak nen Sealtiel. (Mateo 1:12; Lucas 3:27) Nayarin ontan lapud sanen inatey si Pedaya, si Sealtiel so amabaleg ed si Zerubabel. Odino nayari met a sanen inatey si Sealtiel ya anggapoy ilalak, say agi ton si Pedaya so angasawa ed abalon asawa nen Sealtiel, tan si Zerubabel so panguloan ed satan ya impankasakey.​—Deuteronomio 25:5-10.

5:1, 2​—Antoy kabaliksan na pakaawat nen Jose ed kanepegan na panguloan? Kabaliksan na satan a si Jose et akaawat na dobli ya apag ed tawir. (Deuteronomio 21:17) Diad ontan, sikatoy nagmaliw ya ama na duaran tribu​—say Efraim tan Manases. Balet, kada sakey ed arum niran ilalak nen Israel so nagmaliw ya ama na saksakey a tribu.

Saray Leksion Parad Sikatayo:

1:1–9:44. Saray linya na kapolian na totoon peteg a nambilay et paneknek a say interon uksoyan nipaakar ed tuan panagdayew so nibase ed katuaan, aliwan is-istorya labat.

4:9, 10. Inebatan nen Jehova so masimoon a pikakasi nen Jabes parad mareen a pamalaknab na nasasakopan to pian walay napanayaman na dakel a totoon matakot ed Dios. Sikatayo met so kaukolan a masimoon a mangipikasi ya ondakel komon iray mandayew ed Dios legan a maseseg itayon mibibiang ed panaggaway-babangatan a kimey.

5:10, 18-22. Diad saray agew nen Arin Saul, tinalo na saray tribu ed bukig na Jordan iray Agareno anggaman masulok a dobli so karakel na saraya nen say sikara. Nambiktorya iray mabayanin lalaki ed saraman a tribu lapud nanmatalek ira ed si Jehova tan kinerew da so tulong to. Sikatayo met so sigpot a manmatalek ed si Jehova legan a mibabakal itayo ed espiritual a paraan sumpad mabibiskeg a kakabusol.​—Efeso 6:10-17.

9:26, 27. Ambelat a responsabilidad so nimatalek ed saray Levitan managbantay na wangalan. Niiter ed sikara so tombok na wangalan a paloob ed masanton paspasen na templo. Sikaray napanpiyaan diad inagew-agew a panaglukas na saray wangalan. Inmatalek met ed sikatayo so responsabilidad a mananap ed saray totoo ed teritorya tayo pian tulongan iran makapandayew ed si Jehova. Agta nepeg a magmaliw itayo met a napanpiyaan tan napanmatalkan a singa saray Levitan managbantay na wangalan?

NANULEY SI DAVID BILANG ARI

(1 Awaran 10:1–29:30)

Ginmapo so salaysay diad impanaglawi ed impatey nen Arin Saul tan say taloran ananak ton  lalaki sanen akibakal ira ed saray Filisteo diad Palandey Gilboa. Si David, ya ilalak nen Jesse, so impan-ari ed tribu na Juda. Saray lalaki ed amin a tribu so linma ed Hebron tan ginawa ran ari si David ed interon Israel. (1 Awaran 11:1-3) Ag-abayag kayari na satan, asamsam to so Jerusalem. Diad saginonor, inawit na saray Israelita so kaban na sipanan diad Jerusalem a “binansagan na eyag, tan pati tanol na corneta . . . a mantaknol a maksil pati saray salterio tan saray arpa.”​—1 Awaran 15:28.

Imbalikas nen David so pilalek ton mangipaalagey na abung parad tuan Dios. Anggaman si Solomon so angiteran ed satan a pribilehyo, akisipanan si Jehova ed si David parad sakey a Panarian. Diad saray impibakal nen David sumpad kakabusol na Israel, sikato so aminpigan impanbiktorya nen Jehova. Say ilegal a sensus et nanresulta ed impatey na 70,000 a totoo. Kayarin naawat nen David so panangidirehi na anghel pian mangipaalagey na altar parad si Jehova, sikatoy analiw na lote ed si Ornan a Jebuseo. Ginmapo si David ya ‘angiparaan na daakan’ parad pamaalagey na “sankabalgan ed dayew” ya abung nen Jehova diad satan a pasen. (1 Awaran 22:5) Inorganisa nen David so kimkimey a gawaen na saray Levita, a mas detalyadon adeskribe dia nen say diad arum nin parte na Kasulatan. Say ari tan saray totoo so mabunlok a nankontribusyon parad templo. Kayari na 40 a taon ya impan-ari nen David, sikatoy inatey a “naskey ed saray agew, kaykayamanan tan galang: et si Solomon ya anak to a laki nan-ari ed pasen to.”​—1 Awaran 29:28.

Makasulatan Iran Tepet a Naebatan:

11:11​—Akin a say bilang na pinatey et 300 imbes a 800 a singa ed mipadparan salaysay diad 2 Samuel 23:8? Say manunaan ed taloran sankamabayanian a sundalo nen David et si Jasobam, odino Joseb-basewet. Say duara nin makapanyari a sundalo to et si Eleazar tan si Samma. (2 Samuel 23:8-11) Nayarin say rason ed pandumaan na duaran salaysay et saratan so manutukoy ed mandumaan iran ginawa na saksakey a too.

11:20, 21​—Anto so posisyon nen Abisai nipaakar ed talora a manunan makapanyari a sundalo nen David? Si Abisai so agkabiangan na saratan a taloran lalaki a nanlingkor ed si David. Balet, unong a nidatak diad 2 Samuel 23:18, 19, NW, sikato so kapitan na 30 a mibabakal tan mas dederlengen nen say siopaman ed saraya. Si Abisai so bibidbiren a kalaslasan na taloran manunan makapanyari a lalaki lapud sikatoy nanggawa na makapanyarin gawa a mipara ed si Jasobam.

12:8​—Diad anton paraan a say kalupaan na saray Gadita et singa “saray lupa na saray leon”? Sarayan mabayani a lalaki so kakaiba nen David diad kalawakan. Andurukey so buek da. Masebeg tan singa leon so itsura ra lapud makapakapal a buek da.

13:5, NW​—Anto so “ilog na Ehipto”? Iisipen na arum a satan a balikas et manutukoy ed sanga na Ilog Nilo. Balet, ipapasen itan na karaklan bilang “kulos na Ehipto”​—andukey a kelas a pinagka-ketegan ed abalaten-sagur na Insipan a Dalin.​—Numeros 34:2, 5; Genesis 15:18.

16:30, NW​—Anto so kabaliksan na “pirmin ot-ot” parad si Jehova? Say balikas ya “ot-ot” so piguratibon inusar dia a mankabaliksan na mapagalang a takot odino atagey a respeto ed si Jehova.

16:1, 37-40; 21:29, 30; 22:19​—Anton uksoyan parad panagdayew so nantultuloy ed Israel  manlapu nen inawit ed Jerusalem so Kaban ya angga ed nipaalagey so templo? Sanen inyakar nen David so Kaban diad Jerusalem tan inloob to ed tolda ya impaalagey to, say Kaban so abaybayag lan anggapo ed loob na tabernakulo. Kayari na impangiyalis, say Kaban so nansiansia ed loob na satan a tolda diad Jerusalem. Diad Gabaon so kawalaan nensaman na tabernakulo, a diman so nambabagatan na Atagey a Saserdoten si Zadok tan saray agagi ton lalaki unong a nidatak diad Ganggan. Nantultuloy iyan uksoyan angga ed impakasumpal na templo ed Jerusalem. Sanen akaparaan la so templo, say tabernakulo ed Gabaon so inyalis ed Jerusalem, tan say Kaban so inyan ed loob na Sankasantosan a pasen ed templo.​—1 Arari 8:4, 6.

Saray Leksion Parad Sikatayo:

13:11. Imbes ya onsanok tan tetelen si Jehova sano onsasaew iray sagpot tayo, nepeg tayon analisaen so situasyon tan panggunaetan ya amtaen so sengegan na insaew. Maseguron ontan so ginawa nen David. Sikatoy akaaral ed lingo to tan diad saginonor et maaligwas ton niyakar so Kaban ed Jerusalem, a ginawa to itan diad dugan paraan na panag-awit. *

14:10, 13-16; 22:17-19. Nepeg a lawas itayon onasingger ed si Jehova diad pikakasi tan paiwanwan ed sikato sakbay a gawaen so antokaman a kimey a mangapekta ed espiritualidad tayo.

16:23-29. Nepeg a say panagdayew ed si Jehova so manunan pampagaan tayo ed bilay.

18:3. Si Jehova so Mananumpal na saray sipan to. Diad panamegley nen David, sinumpal to so sipan to ya iter to ed bini nen Abraham so interon dalin na Canaan, a saknapen na satan so “manlapu ed ilog na Ehipto angga ed ilog a baleg, say ilog ya Eufrates.”​—Genesis 15:18; 1 Awaran 13:5.

21:13-15. Ingganggan nen Jehova so anghel a patundaen so salot lapud nalilikna Ton maong so irap na totoo To. Peteg a ‘sankabalgan iray panangasi to.’ *

22:5, 9; 29:3-5, 14-16. Anggaman aliwan si David so niganggan a mangipaalagey na templo nen Jehova, impatnag to so inkamabunlok. Akin? Lapud binidbir to ya amin ya agamoran to et makasengeg ed kamaongan nen Jehova. Say ontan met a liknaan na pisalsalamat so nepeg a mamakiwas ed sikatayon ipatnag so inkamabunlok.

24:7-18. Say uksoyan nipaakar ed 24 a grupo na saserdote ya inletneg nen David so inmepekto sanen pinmayawar so anghel nen Jehova ed si Zacarias, ya ama nen Juan a Managbautismo, tan impakabat to so kianak nen Juan. Si Zacarias so manlilingkor ed saman diad templo bilang membro na “grupo na saserdote ya idadaulo nen Abias.” (Lucas 1:5, 8, 9, NW) Say tuan panagdayew so nisiglaot ed saray totoon kabiangan na awaran, aliwan is-istorya labat. Dakel so nagunggona tayo sano matoor itayon mitulongan ed “matoor tan makabat ya aripen” para ed organisadon tuloy a panagdayew ed si Jehova natan.​—Mateo 24:45.

Manlingkor ed si Jehova Tekep na “Mabulbulos a Linawa”

Aliwa labat a saray linya na kapolian so lugan na Unonan Awaran. Isasalaysay met na satan so nipaakar ed say impangawit nen David ed kaban na sipanan diad Jerusalem, say dakel ya impanbiktorya to, say preparasyon parad pangipaalagey na templo, tan say impangorganisa to ed saray grupo na saserdoten Levita a manlingkor ed templo. Amin ya insalaysay nen Esdras ed Unonan Awaran et seguradon angunggona ed saray Israelita, ya amaseseg lamet ed sikara pian mandayew ed si Jehova diad templo.

Agaylan abig ya alimbawa so impatnag nen David diad impamasiansia to a manunaan ed bilay to so panagdayew ed si Jehova! Agpinirawat nen David a nagamoran iray espisyal a pribilehyo, noagta nanggunaetan ton ginawa so linawa na Dios. Sikatayo so apaseseg a mangiyaplika ed simbawa to a panlingkoran si Jehova tekep na ‘interon puso tan mabulbulos a linawa.’​—1 Awaran 28:9, Maung a Balita.

[Saray paimano ed leksab]

[Tsart/Saray litrato ed pahina 8-11]

(Parad aktual a format, nengnengen so publikasyon)

4026 K.K.P. Adan Saray henerasyon manlapud si Adan ya

anggad si Noe (1,056 a taon)

130 a taon ⇩

Set

 

105 ⇩

 

Enos

 

90 ⇩

 

Kenan

 

70 ⇩

 

Mahalalel

 

65 ⇩

 

Jared

 

162 ⇩

 

Enoc

 

65 ⇩

 

Matusalem

 

187 ⇩

 

Lamec

 

182 ⇩

 

2970 K.K.P. Noe 2970 K.K.P. nianak si NOE

Saray henerasyon manlapud si Noe

502 a taon ⇩ ya anggad si Abraham (952 a taon)

 

Sem

SAY DELAP 2370 K.K.P.

100 ⇩

 

Arfaxad

 

35 ⇩

 

Selah

 

30 ⇩

 

Heber

 

34 ⇩

 

Peleg

 

30 ⇩

 

Reu

 

32 ⇩

 

Serug

 

30 ⇩

 

Nacor

 

29 ⇩

 

Tare

 

130 ⇩

 

2018 K.K.P. Abraham 2018 K.K.P. nianak si ABRAHAM

Manlapud si Abraham ya anggad si

100 a taon David: 14 a henerasyon (911 a taon)

 

Isaac

 

60 ⇩

 

Jacob

 

n. 88 ⇩

 

Juda

 

⇩

 

Fares

 

⇩

 

Hezron

 

⇩

 

Ram

 

⇩

 

Aminadab

 

⇩

 

Naason

 

⇩

 

Salmon

 

⇩

 

Boaz

 

⇩

 

Obed

 

⇩

 

Jesse

 

⇩

 

1107 K.K.P. nianak si DAVID