Kasin Wala so Peteg a Makapanguman ed Mundo?

“Ibabaga ed sikami na saray mairap-bilay a totoo a say manunan kaliktan da et say kareenan tan kaligenan​—tan komadua et saray pankanawnawa a napaaligwas so bilay da. Kaliktan da a niwala iray makatunongan a sistema ed bansa ra tan ed sankamundoan ta pian saray sagpot da so agnaamper na mayayaman a bansa tan kompanya a walaan na mabiskeg ya impluensya.”

ONTAN so impaneskribe na direktor na sakey ya internasyonal ya ahensia parad itutulong nipaakar ed saray ugagep tan pirawat na saray mairap-bilay. Diad tua, saray salita to so matukoy a manideskribe ed pilalek na amin a biktima na saray trahedya tan ag-inkahustisya ed mundo. Amin da so manpipirawat na sakey a mundon wala so tuan kareenan tan kaligenan. Posible kasi a niwala so ontan a klase na mundo? Wala kasi so siopaman a makayari tan makasarag a manguman ed sayan agmakatunongan a mundo?

 Saray Sagpot Parad Pananguman

Dakel a totoo so nanggunaet. Alimbawa, si Florence Nightingale, sakey a biin taga-Inglatera nen koma-19 a siglo, so angusar ed bilay to pian mangitarya na malinis, maabagey a panangasikaso ed saray mansasakit. Diad panaon to​—sakbay ya apawala iray antiseptic tan antibiotic​—saray ospital et aliwan singa ed iilaloan tayo natan. Inkuan na sakey a libro a “saray nars so aliwan edukado, agmapalinis, tan kabkabat a managbuanges tan imoral.” Kasin tinmalona si Florence Nightingale ed saray sagpot to ya umanen so lawak na panag-asikaso? On. Tan dakerakel met so maasikaso tan masakripisyon totoo a talagan tinmalona ed dakel niran lawak ed bilay​—say nipaakar ed panagbasa tan panagsulat, edukasyon, medisina, panagpaalagey na ayaman, programan panagpakan, tan arum nira. Bilang resulta, makatantanda iray agawaan a pananguman pian napaaligwas so bilay na minilyon a pakaskasin totoo.

Anggaman ontan, agtayo nayarin ibaliwala iyan makapasinagem a katuaan: Nilasus minilyon a totoo so siansia nin maniirap lapud bakal, krimen, sakit, eras, tan arum niran makadesyang ya ebento. Inkuan na Concern, sakey ya ahensia ed itutulong ed Ireland, a “30,000 a totoo so ompapatey ed kada agew lapud kairapan ed bilay.” Tan anggad natan et wala ni so panag-aripen, a satan so puntirya na dakdakel a managreporma diad apalabas iran siglo. “Mas dakel ni natan so mabilay ya ariripen nen say dagup a bilang na totoon taga-Aprika a paskaran ya inala kaleganan na panaglako tan panagsaliw na aripen ya aawiten ed biek na atlantiko,” so inkuan na Disposable People​—New Slavery in the Global Economy.

Anto so mangaamper ed saray sagpot na totoo a mangitarok na sigpot tan magnayon a pananguman? Kasin say mabiskeg ya impluensya na saray mayayaman tan makapanyari, odino mas ni so nalalanor?

Saray Babeng Parad Pananguman

Unong ed Salita na Dios, si Satanas a Diablo so sankamanunaan a babeng ed antokaman iran sagpot na too pian napawala so peteg a makatunongan a mundo. Ibabaga ed sikatayo nen apostol Juan a “say sankamundoan mandukdukol ed kaugsan.” (1 Juan 5:19) Diad tua, si Satanas natan so ‘mantitila ed lapag a sankamundoan.’ (Apocalipsis 12:9) Anggad agni naandi so mauges ya impluensya to, wala ra so magmaliw a biktima na kaugsan tan ag-inkahustisya. Antoray sengegan na sayan makapaermen a kipapasen?

Saray inmunan ateng tayo, si Adan tan si Eva, so apalangkapan na sakey a dalin a denesinyon magmaliw a paraison ayaman na amin a katooan​—sakey a mundo a ‘maong a tuloy.’ (Genesis 1:31) Siopa so anguman ed bengabengatla? Si Satanas. Inangat to so kanepegan na Dios a manggawa na saray totontonen a mangiwanwan komon ed bilay na totoo. Impasagilig to ya aliwan makatunongan so pananguley na Dios. Sinagyat toy Adan tan Eva a pilien so independentin kurang ta pian makapandesisyon iran dili no anto so maong tan mauges. (Genesis 3:1-6) Saya so nanresulta ed komaduan babeng ed saray sagpot na too a mamawala na makatunongan tan walaan na hustisya a mundo​—say kasalanan tan ag-inkayadyari.​—Roma 5:12.

Akin ya Inabuloyan Itan?

‘Balet akin ya inabuloyan na Dios a niwala so kasalanan tan ag-inkayadyari?’ so nayarin itepet na arum. ‘Akin ya agto la inusar so andiay limitasyon a pakapanyari to pian pagiten iray matunganga tan mangigapo lamet na sananey?’ Ompatnag  a satan so sankainomayan a solusyon. Balet, say pangusar na pakapanyari et mamalesa na importante iran tepet. Agta say panangabuso ed pakapanyari et sakey ed saray paneermenan na saray mairap-bilay tan pakaskasin totoo ed mundo? Agta panduaruwaan na saray maptek-impanpuson totoo sano usaren na saray diktador so pakapanyari ra pian ekalen so siopaman ya agmipakna ed saray sistema ra?

Pian napaseguroan iray maptek-impanpuson totoo ya agbalot abusoen na Dios so pakapanyari to, inabuloyan to si Satanas tan saray matungangan totoo ya onkiwas ya independente ed saray madibinon ganggan tan prinsipyo​—diad loob na antikey labat a panaon. Diad ilabas na panaon et napaneknekan a say pananguley na Dios so makanepegan lambengat. Ipatnag na satan ya antokaman a panameget to ed sikatayo et parad pankaabigan tayo. Diad katuaan to et apaneknekan lan tua itan unong ed saray makapasinagem a resulta na impanrebelde ed uley na Dios. Tan papaneknekan na saratan a say Dios et sigpot a makatunongan ed panguusar to ed mabiskeg a pakapanyari to pian paandien so amin a karelmengan sano getmaen ton gawaen itan. Maganggano la itan.​—Genesis 18:23-32; Deuteronomio 32:4; Salmo 37:9, 10, 38.

Anggad agni kinmiwas so Dios, sikatayo so agmakapaliis ed agmakatunongan a sistema, ya ‘amin tayo so maningel tan manirap.’ (Roma 8:22) Antokaman so gagawaen tayo pian umanen iray bengatla, agtayo napagit si Satanas nisay sigpot tayon napaandi so ag-inkayadyari a sengegan na amin a paniirap tayo. Talagan anggapo ed sikatayo so makasolbar ed saray epekto na kasalanan ya atawir tayo ed si Adan.​—Salmo 49:7-9.

Gawaen nen Jesu-Kristo so Magnayon a Pananguman

Kasin kabaliksan na satan ya anggapo lan balot so ilalo ed kipapasen tayo? Andi. Wala so sakey a mas makapanyari nen say mortal a too ya angimatalekan na responsabilidad a manggawa na permanentin pananguman. Siopa itan? Si Jesu-Kristo. Sikatoy adeskribe diad Biblia bilang Manunan Ahente na Dios parad kilalaban na katooan.​—Gawa 5:31, NW.

Aalagaren to la natan so “[aturon] panaon” na Dios pian onkiwas. (Apocalipsis 11:18) Anto so espesipikon gawaen to? Sikato so ‘mangipawil na amin a ganagana a sinalita na Dios ed sangi na saray masantos a propeta a nambilay nanlapud gapo.’ (Gawa 3:21) Alimbawa, si Jesus et “iliktar to so naukolan no oney-ey, say makabos met ya anggapo so mananulong to. . . . Sikato dondonen to so kamarerwa ra ya iyarawi ed panamalingo tan panamasoot.” (Salmo 72:12-16) Diad panamegley nen Jesu-Kristo, insipan na Dios a “patundaen to so bakabakal angga ed sampot na dalin.” (Salmo 46:9) Insipan To a “say manaayam [ed alinisan a dalin To] agto naani ikuan, Mabeblay ak.” Nipawil la so ayadyarin bunigas na bulag, telek, piley​—amin iramay aapektaen na sakisakit. (Isaias 33:24; 35:5, 6; Apocalipsis 21:3, 4) Anggan saramay inaatey diad apalabas iran siglo so nagunggonaan. Insipan na Dios a paolien to ed bilay iray biktima na ag-inkahustisya tan panamairap.​—Juan 5:28, 29.

Si Jesu-Kristo so agmanggawa na daiset tan temporaryon pananguman. Sigpot ton ekalen so amin a babeng parad sakey a mundon peteg a makatunongan. Punasen to so kasalanan tan ag-inkayadyari tan deralen to si Satanas a Diablo tan amin a manutumbok ed matungangan kurang to. (Apocalipsis 19:19, 20; 20:1-3, 10) Say gonigon tan kairapan a temporaryon iyaabuloy na Dios so “agnaani onalagey ed komadua a danay.” (Nahum 1:9) Saya imay walad kanonotan nen Jesus sanen imbangat to ed sikatayo ya ipikasin onsabi so Panarian na Dios tan nagawa so linawa na Dios “unong ed tawen, ontan met ed dalin.”​—Mateo 6:10.

‘Balet,’ nayarin isuppiat mo ya, ‘agta imbaga nen Jesus a mismo a “wala ed [sikatayo] lawas so saray duruka”? Agta kabaliksan na satan a walan naynay so ag-inkahustisya tan kairapay-bilay?’ (Mateo 26:11) On, imbaga nen Jesus a walan naynay iray durukan totoo. Balet, say konteksto na saray salita to a pati saray sipan na Salitay Dios so mangipapatnag a say labay ton ibaga et niwala lawas iray duruka legan a mansiasiansia ni iyan sistema na bengabengatla. Amta to ya anggapo so toon makapangekal ed kairapay-bilay tan ag-inkahustisya ed mundo. Amta to met a sikato so manguman ed satan ya amin. Magano to lan pawalaen so  sigpot a balon sistema na bengabengatla​—“saray tawen a balo tan dalin a balo” a ditan et anggapo la so ot-ot, sakit, kairapay-bilay, tan ipapatey.​—2 Pedro 3:13; Apocalipsis 21:1.

‘Agyo Lilingwanan so Panggawa na Maabig’

Kasin kabaliksan na satan a kaapaan so panggawa na antokaman a nayarian tayo pian tulongan so arum a too? Andin balot. Papasesegen itayo na Biblia a tulongan so arum sano nidunget ira ed saray subok tan makapagonigon a kipapasen. “Agmo abalaen so maong ed saray kanepegan to, sano wala ed pakayari na limam so panggawa,” so insulat nen Arin Solomon nensaman. (Uliran 3:27) Oniay impaseseg nen apostol Pablo: “Agyo lingwanan so panaggawa na maabig tan say pannanabang.”​—Hebreos 13:16.

Si Jesu-Kristo a mismo so amaseseg ed sikatayo a gawaen so antokaman a nayarian tayo pian tulongan so arum. Insalaysay to so ilustrasyon a nipaakar ed sakey a Samaritano ya akanengneng na sakey a laki a kinabil tan tinakewan. Inkuan nen Jesus ya “atenyeg so panangabagey” na samay Samaritano ya usaren so kaykayarian ton mismo pian bedberen iray sugat na kinabil a laki tan pian tulongan ton napaabig. (Lucas 10:29-37) Say mundo et ag-inuman na satan a maabagey a Samaritano, balet ta baleg so agawaan to parad bilay na sananey a too. Nagawaan tayo met so ontan.

Balet, mas ni so nagawaan nen Jesu-Kristo nen say basta panulong ed saray indibidual. Sikato so peteg a makapanggawa na pananguman, tan maganggano to lan gawaen itan. Sano gawaen to la itan, saray biktima na ag-inkahustisya natan so makayari lan mamaaligwas ed kabibilay da tan manggayaga ed tuan kareenan tan kaligenan.​—Salmo 4:8; 37:10, 11.

Legan tayon aalagaren a nagawa itan, komon ta ag-itayon balot masuyat a gawaen so amin a nayarian tayo, diad espiritual tan materyal a paraan, pian “manggawa na maabig” ed amin na saramay biktima ed agmakatunongan a mundo.​—Galacia 6:10.

[Saray litrato ed pahina 5]

Si Florence Nightingale so makatantandan akapanguman ed lawak na panag-asikaso (nursing)

[Credit Line]

Diad panangiyabuloy na National Library of Medicine

[Saray litrato ed pahina 7]

Saray patumbok nen Kristo so manggagawa na maabig ed arum

[Picture Credit Line ed pahina 4]

The Star, Johannesburg, S.A.