Istorya na Bilay

Determinado Ak a Mantultuloy a Manlingkor ed Manamalsak

UNONG ED SALAYSAY NEN CONSTANCE BENANTI

Mapmaples iray inkagawa! Diad loob lambengat na anem agew, say sakey taon tan 10-bulan ni labat ya anak min si Camille so nampetang a maong tan inatey. Pinasya’y sakit na linawak. Labay ko met lay ompatey. Akin et inabuloyan na Dios iya? Awetwet ak.

SARAY atateng ko et imigrante manlapud Castellammare del Golfo, sakey a baley ed Sicily, Italya. Linma ira ed Syudad na New York a nianakan ko nen Disyembre 8, 1908. Samplora kami ed pamilya, si tatay, si nanay, tan say waloran anak da, limaran lalaki tan taloran bibii. *

Nen 1927, say amak a si Santo Catanzaro, so ginmapon inmatendi ed saray pantitipon na melag a grupo na saray Estudyante na Biblia, unong a tawag ed saray Tasi nen Jehova ed saman. Si Giovanni De Cecca, sakey ya agin Italyano a manlilingkor ed hedkuarter ed Brooklyn, New York (a tatawagen a Bethel), so mangikokondukta na saray pantitipon ed panaayaman mi, diad asingger a New Jersey. Asabi panaon, ginmapon nampulong si Tatay tan nagmaliw a sigpot panaon a ministro anggad impatey to nen 1953.

Sanen ugaw ni Nanay, labay toy magmaliw a madre, balet aglabay na atateng to. Nen primero, naimpluensyaan ak nen Nanay ya agmibiang ed panagaral na Biblia di Tatay.  Agnambayag balet, naimanok iray pananguman ed si Tatay. Sikatoy nagmaliw a mas kalmado, mas maumildi, tan mas niwalay kareenan ed pamilya. Agustoan ko itan.

Ambegya, akabat ko si Charles a kaedaran ko a diad Brooklyn so nianakan to. Say pamilya mi et parehon nanlapud Sicily. Agnambayag et nansipanan kamin mankasal, tan kasempet nen Tatay manlapud kombension na saray Tasi nen Jehova ed Columbus, Ohio nen 1931, nankasal kami. Diad ngalngali pansakey-taon mi la, inyanak koy Camille. Sanen sikatoy inatey, pinasyay impanermen ko. Sakey agew, oniay inkuan ed siak nen Charles a manak-akis: “Ana’ko met si Camille a singa sika. Akin ta no ag’tala masyadon paneermenan iya a, tan ligliwaen ta lay sakey tan sakey?”

Inawat Mi so Katuaan na Biblia

Impanonot nen Charles ed siak a sinaglawi nen Tatay so nipaakar ed ilalon kioli sanen sikatoy nampaliwawa ed ponpon nen Camille. “Talaga ’tan manisia ka ed kioli?” so intepet ko.

“On, manisia ak!” so ebat to. “Akin ta no amtaen ta a nagkalalo ni no antoy ibabaga na Biblia?”

Diad saman a labi, agak akaugip. Ala-sais ed kaimbuasan, antis ya onlan mantrabaho si Tatay, sikatoy nilak tan imbagak ed sikato a labay mi nen Charles so manaral na Biblia. Sikatoy aliketan tan nilakap to ak. Arengelan nen Nanay, ya akarukol ni, so tongtongan mi, tan tinepetan to ak no antoy agawa. “Anggapo,” kuan ko. “Denesidi mi labat nen Charles so manaral na Biblia.”

“Kaukolan tayon amin so manaral na Biblia,” so inkuan to. Kanian amin mi, pati saray agagik a lalaki tan bibii​—11 kamin amin​— so saniiban nanaral bilang pamilya.

Aligliwa ak ed impanaral na Biblia, tan kalkalnan asalatan na ilalo so pakawewetwet tan ermen ko. Sakey taon ed saginonor, nen 1935, ginapoan mi nen Charles ya inabang so katuaan na Biblia ed arum. Nen Pebrero 1937, kayari min nadngel so sakey a paliwawa nipaakar ed Makasulatan a kabaliksan na bautismo ed danum dia ed Brooklyn hedkuarter, nampabautismo kami ed asingger a hotel a kaibay dakel ni. Ginawak iya aliwa labat a lapud labay kon nanengneng lamet so ana’ko kasabi panaon noagta labay ko met a panlingkoran so Manamalsa tayo, ya akabat tan naarok la.

Say Inloob Mi ed Sigpot-Panaon a Ministeryo

Makapaliket tan makatumang so pangitotongtong ko ed arum nipaakar ed naaralan ko, nagkalautla ta diad saman et dakel so onkikiwas ed mensahe na Panarian tan mibibiang ed panangiyabawag  ed satan. (Mateo 9:37) Nen 1941, sikami nen Charles so nagmaliw a payunir, unong a tawag na saray Tasi nen Jehova ed saray sigpot-panaon a ministro ra. Ag-abayag kayari na satan, angaliw kami na luganan ya abung, tan impudir la nen Charles ed agik a si Frank so kayarian na pamilya mi a pabrikay pantalon. Asabi panaon, aliketan kamin maong ed impakaawat mi na sulat a mangibabagan aturo kami bilang espisyal payunir. Diad gapo, nanlingkor kami ed New Jersey, tan diad saginonor nibaki kami ed Estado na New York.

Nen 1946, legan kamin miaasamblea ed Baltimore, Maryland, kinerew dan atendian mi sakey a miting a kaiba iray espisyal a manangilaman na saray Tasi nen Jehova. Akabat mi ditan si Nathan H. Knorr tan Milton G. Henschel. Intongtong da ed sikami so nipaakar ed panagmisionaryon kimey, nagkalautla’d panagpulong a kimey ed Italya. Binagaan da kamin ikonsidera mi so posibilidad na pakaatendi ed Watchtower Bible School of Gilead.

“Nonot yo,” so kuan da ed sikami, “insan yo ipaamta ed sikami.” Kaalis mi ed opisina, nannengnengan kami nen Charles, insan kami amawil a tampol ed opisina. “Ninonot mi la,” so kuan mi. “Akaparaan kami la ed Gilead.” Kayari samploy agew, wala kami lan onaantinde ed koma-piton klase na Gilead.

Agko nalinglingwanan iray bulan na inkipasal mi. Say nagkalautlan pandinayewan mi et say inkaanos tan aro na saray instruktor mi, ya imparaan da kamin mangarap ed saray kairapan ed lawak diad arum a bansa. Kapangraduar mi nen Hulyo 1946, niasain kamin manpulong a magano ed Syudad na New York, a dakel so Italyano ditan. Insan la sinmabi so makapaliket ya agew! Nen Hunyo 25, 1947, linma kami ed Italya, say asainmin mi bilang misionaryo.

Say Impanayam ed Asainmin Mi

Nambiahe kami panamegley na barko a datin uusaren parad militar. Kayari na 14 agew ed dayat, sinmakda kami ed daongan na Genoa. Mabitar a sayan syudad et kera-keray Guerra Mundial II, a duay taon ni lambengat so apalabas sanen anampot itan. Alimbawa, saray bintana na istasyon na tren et lungaw-lungaw lapud saray impamomba. Manlapud Genoa, nantren kamin amaarap ed Milan, a kawalaan na sangan opisina tan panaayaman na saray misionaryo.

Alay irap na panagbilay ed Italya kayari na guerra. Peles ed saman so panag-apiger, balet ta kasmak so kairapay-bilay. Agnambayag, awalaan ak na graben problema ed bunigas. Inkuan na sakey a doktor a makapuy kunoy pusok tan inisip ton magmaong no ompawil ak la ed Estados Unidos. Maliket ak ta sikatoy alingo. Kayari na 58 a taon, manlilingkor ak nin siansia ed Italya.

Pigay taon mi ni labat ed asainmin mi sanen inopresian kami na saray agagik ed Estados Unidos na kotse. Balet ta ag-itan inawat nen Charles, tan inapresyak itan a desisyon to. Unong ed pikakabat mi et anggapoy de-luganan a Tasi ed Italya ed saman, tan ninonot nen Charles a maong lan pansiansiaen min mipara so kabibilay mi ed saray Kristianon agagi tayo. Nen 1961 kami labat analiw na melag a luganan.

Say unonan Kingdom Hall mi ed Milan et walad silong. Anggapo so kasilyas, tan nadadanuman kami labat sano ondedelap kapagno onuran. Wala met iray wadtan a kibatiktik a bulilit. Walay duaran bombilyan uusaren mi ed saray  pantitipon mi. Anggaman ed saratan ya agmainawan kipapasen, makapaseseg a nanengneng iray masimoon ya indibidual ya onaatendi ed saray pantitipon tan diad kaunoran et miuulop ed sikami diad ministeryo.

Saray Eksperiensya Mi Bilang Misionaryo

Aminsan et akapangitilak kami ed sakey a laki na bokletan Peace​—Can It Last? Sanen onsipot kami la, sinmabi si Santina ya asawa to a sankabitbit iray sinasaliw to. Sikatoy medyo asyodotan, ya inkuan ton waloran ananak a bibii so aasikasoen to tan anggapo lay panaon to. Sanen dinmalaw ak lamet ed si Santina, anggapo diman so asawa to, tan sikatoy man-gagansilyo. “Anggapoy panaon kon ondengel,” so kuanto. “Sakey ni, agko amtay manbasa.”

Nampikasi ak na makalna ed si Jehova insan sikatoy tinepetan ko no labay toy paupaan pian igansilyoan toy masiken ko na sakey a switer. Kayari duay simba, nalak la imay switer, tan ginmapo kami nen Santina a nanaral na Biblia a regular diad tulong na libron “The Truth Shall Make You Free.” Akaaral a manbasa si Santina, tan anggaman susumpaen nen masiken to, sikatoy inmaligwas tan nampabautismo. Limara ed saray ananak ton bibii so nagmaliw a Tasi, tan dakel met so arum nin atulongan nen Santina a mangawat ed katuaan na Biblia.

Nen Marso 1951, niyalis kami ed sakey a lugar ya anggapoy Tasi, diad Brescia, kaibay duara nin misionaryo​—di Ruth Cannon * tan Loyce Callahan, ya akiasawa ed si Bill Wengert diad saginonor. Akalmo kami na sakey ya apartment a kompleto ed kagawaan, balet kayari na duay bulan, gineteran kami na managpaupa na 24 oras pian ontaynan ed apartment. Lapud anggapo lay arum a Tasi ditan, apilitan kami a man-hotel ed loob na ngalngali duay bulan.

Anangga’d kape, daiset a nakan, keso, tan prutas labat so tagano mi. Anggaman ed sarayan kairapan, sikami so peteg a nabebendisyonan. Diad inlabas na panaon, akaromog kami na melag ya apartment, tan nen 1952, diad samay Memoryal na impatey nen Kristo, walay inmatendin 35 diad sakey a melag a kuarto ya inusar min pinagka-Kingdom Hall.

Impanalona ed Saray Angat

Diad saman a panaon, makmaksil ni so impluensya na saray klero ed totoo. Singa bilang, legan kamin manpupulong ed Brescia, walaray ugugaw a lalakin sinugsogan na pari a manupak ed sikami. Balet agnambayag, 16 so impaiyaralan na Biblia ed sikami, tan diad aganon panaon, nagmaliw iran Tasi. Tan siopa so sakey ed sikara? Samay sakey ed saramay ugugaw a manupak lawari ed sikami! Sikatoy manlilingkor la natan bilang matatken ed sakey a kongregasyon ed Brescia. Sanen inmalis kami ed Brescia nen 1955, wala lay 40 a manangipalapag na Panarian a mibibiang ed panagpulong a kimey.

Kayari na satan, taloy taon kamin nanlingkor ed Leghorn (Livorno). Ditan et maslak ed saray Tasi et bibii. Kabaliksan na saya a sikami ran agagin bibii so kaukolan a mangasikaso ed saray kimey ed kongregasyon a kaslakan ya ipapabtang ed agagin lalaki. Insan kami amawil ed Genoa, a ditan so ginapoan mi, 11 a taon ed apalabas. Diad saman et wala lay kongregasyon. Say Kingdom Hall et walad primeron grado na bilding a kawalaan na samay apartment mi.

Kasabi mi ed Genoa, ginapoan koy angiyaral ed sakey a biin say asawa to et datin boksingero tan manedyer na gym a panagboksingan. Inmaligwas ed espiritual so bii tan agnambayag et nagmaliw a Kristianon agi tayo. Balet say asawa to et masumpa tan abayag a nansiansian ontan. Insan to ginapoan ya inibaan so misis to ed saray pantitipon. Imbes ya onloob ed Kingdom hall, sikatoy onyuyurong ed paway tan ondedengel. Diad saginonor, sanen anggapo kami la ed Genoa, akabatan mi a sikatoy impaiyaralan na Biblia. Asabi panaon, sikatoy nampabautismo tan nagmaliw a maaron Kristianon manangasikaso. Sikatoy nansiansian matoor anggad impatey to.

Akapangiyaral ak met na Biblia ed sakey a biin akisipan lan mikasal ed sakey a polis. Nen primero, say polis so angipanengneng na interes, balet  kayari na kasal et anguman so awawey to. Say bii so sinumpa to kanian tinmunda lan nanaral. Sanen diad saginonor et intuloy na bii so nanaral na Biblia, sikatoy tinaktakot na masiken to, ya inkuan ton no nasabian to kamin manaaral et paltogen to kami. Bueno, sikatoy inmaligwas ed espiritual tan nagmaliw a bautismadon Tasi. Agkami lanlamang sirin pinaltog na asawa to. Diad katuaan to, kayari na pigaran taon, sanen aki-asamblea ak diad Genoa, walay linma’d benegan ko, pinerengan to ak, insan to papabitla ed siak so inkasikato. Agko apokpokan so linmua sanen anengneng ko so asawa na saman a bii. Kayari to ak a nilakap, imbaga to ed siak a diad saman a mismon agew et sikatoy nampabautismo bilang simbolo na dedikasyon to ed si Jehova!

Manlapud 1964 anggad 1972, awalaan ak na pribilehyon ibaan si Charles sano bibisitaen to iray kongregasyon pian pabiskegen ira ed espiritual. Nanlingkor kami ed intero lawarin mamaamianen ya Italya​—diad Piedmont, Lombardy, tan Liguria. Insan mi intuloy so nampayunir diad asingger na Florence tan ed Vercelli diad saginonor. Nen 1977, saksakey ni so kongregasyon ed Vercelli, balet sanen inmalis kami nen 1999, wala lay talora. Diad saman a taon, siak so 91 años la, tan pinaseseg da kami a manpirmi la ed ayaman na saray misionaryo diad Roma, sakey a marakdakep a melag a bilding ed medyo mareen a pasen.

Sananey nin Maermen ya Inkagawa

Nen Marso 2002, si Charles a lawas mabunigas so biglan nansakit. Linmoor so sakit to ya anggad impatey to nen Mayo 11, 2002. Diad loob na 71 a taon, saniba kamin manakisan sano panaoy kaermenan tan parehon manliket sano nabebendisyonan. Talagan pirmin ermen tan graben inkaandi ed siak so impatey to.

Naynay kon nililitrato’d isip ko si Charles, ya aka-amerikana tan akasulong na sombreron inmuso nen dekaday 1930. Singa sankanengneng ko ni imis to, odino singa narerengel ko ni kabkabisadok a kakaelek to. Diad tulong nen Jehova tan panangaro na dakel a pinablin Kristianon agagi, nilabas ko iyan maermen a panaon na bilay ko. Pampirawatan kon alagaren so panaon a mannengneng kami lamet nen Charles.

Mantutultuloy ed Panaglingkor Ko

Say sankaabigan a bengatla ed bilay ko et say panlilingkor ko ed Manamalsak. Diad loob na saray taotaon, ‘atawayan ko tan anengneng ko a si Jehova et maong.’ (Salmo 34:8) Aliknak so aro to tan naeksperiensyak so panangasikaso to. Anggano naandi so ana’ko, inikdan ak nen Jehova na dakerakel ya espiritual ya ananak a lalaki tan bibii​—ed nanduruman pasen na Italya​—a mamapaliket ed pusok tan puso to.

Say lawas lan laba-labay kon gawaen et say panangitongtong ed arum nipaakar ed Manamalsak. Kanian mantutultuloy ak a manpupulong tan mangikokondukta na saray panangiyaral na Biblia. No maminsan naeermenan ak ta limitado lay nagagawaan ko lapud bunigas ko. Balet amtak a kabat nen Jehova iray limitasyon ko tan aaroen to ak tan aapresyaen to no antoy nagawaan ko. (Marcos 12:42) Panggugunaetan koy manbilay unong ed saray salita na Salmo 146:2: “Legan a mabilay ak idayew ko si Jehova mankanta ak na saray daydayew na Dios ko ambegya a wala ak ni.” *

[Saray paimano ed leksab]

[Litrato ed pahina 13]

Camille

[Litrato ed pahina 14]

Nen agew na kasal mi, 1931

[Litrato ed pahina 14]

Anggaman ag-interesado nen primero, inmabuloy si Nanay a sikamin amin et nepeg a manaral na Biblia

[Litrato ed pahina 15]

Kaiba mi si Brother Knorr diad samay impangraduar mi ed Gilead, 1946

[Litrato ed pahina 17]

Kaibak si Charles ag-abayag antis na impatey to