Saray Pabitar Manlapud Libro na Nehemias
Say Salita nen Jehova et Mabilay
Saray Pabitar Manlapud Libro na Nehemias
APALABAS lay 12 taon manlapu nen agawa iray unor ya ebenton akarekord ed libro na Biblia ya Esdras. Magano lay panaon parad ‘kipaway na ganggan a pamasimbalo tan pamaalagey ed Jerusalem’—say ebento a mananda ed gapoan na 70 simsimba na taotaon a mangitonton ed Mesias. (Daniel 9:24-27) Say libro na Nehemias et awaran na totoo na Dios nipaakar ed impamaalagey lamet ed bakor na Jerusalem. Saknapen na satan so makatantandan peryodo na masulok a 12 taon, manlapud 456 K.K.P. anggad manga kayari na 443 K.K.P.
Say libro ya insulat nen Gobernador Nehemias et makapasagyat a salaysay no panon a say tuan panagdayew so nitandoro sano say mapekder a kiwas et atekepay sigpot a panagmatalek ed si Jehova a Dios. Malinew ya ipapanengneng na satan no panon ya imamaneobra nen Jehova iray pamaakaran pian nagawa so linawa to. Istorya met itan nipaakar ed sakey a mabiskeg tan makpel a lider. Say mensahe na libro na Nehemias so mangitatarya na makana iran leksion parad amin na saray tuan managdayew natan, “ta say salita na Dios sikatoy mabilay tan mabiskeg.”—Hebreos 4:12.
“SAY BAKOR ASUMPAL” A SIANSIA
Si Nehemias so walad kastilyo na Susan a manlilingkor ed si Arin Artajerjes Longimanus diad sakey a panmamatalkan a posisyon. Sanen abalitaan nen Nehemias a saray totoo to et “wala ra ed baleg a kairapan tan kibabaing; say bakor na Jerusalem met sikato so nagba, tan saray wangalan to apoolan ira ed apoy,” sikatoy agonigon a maong. Sikatoy masimoon a nampikasi ed Dios parad panangiwanwan. (Nehemias 1:3, 4) Asabi panaon, naimano na ari so inkaermen nen Nehemias, tan sikato so naikday pankanawnawan makakar ed Jerusalem.
Kasabi nen Nehemias ed Jerusalem, ininspeksion to so bakor ed labi, insan to impaamta ed saray Judio so plano ton pangipaalagey lamet ed bakor. Ginmapo so panagpaalagey, ontan met na isusumpa ed kimey. Balet, diad makpel a panangidaulo nen Nehemias, “say bakor asumpal” a siansia.—Nehemias 6:15.
Makasulatan Iran Tepet a Naebatan:
1:1; 2:1—Kasin saksakey so angibasiyan diad impamilang ed “komaduamplo a taon” ya asalambit ed sayan duaran bersikulo? On, say koma-20 a taon et ontutukoy ed uley nen Artajerjes ya ari. Balet, nandumaan so inusar a metodo diad impamilang ed sarayan bersikulo. Papaneknekan na awaran a ginmapon yinmurong ed trono si Artajerjes nen 475 K.K.P. Lapud niyugali la na saray eskriba ed Babilonia ya ipagapo so pamilang ed taon na panuuley na saray Persianon ari manlapud Nisan (Marso/Abril) anggad Nisan, say unonan taon na impan-ari nen Artajerjes so ginmapo nen Nisan na 474 K.K.P. Kanian, say koma-20 a taon na impanuley ya asalambit ed Nehemias 2:1 so ginmapo nen Nisan 455 K.K.P. Say bulan a Kisleu (Nobyembre/Disyembre) ya asalambit ed Nehemias 1:1 so makatunongan labat a say Kisleu na imbeneg a taon, salanti, nen 456 K.K.P. Tinukoy nen Nehemias itan a bulan bilang mipetekan met ed koma-20 a taon na uley nen Artajerjes. Nayarin diad sayan kaso et impagapo ton binilang so taotaon manlapud petsa na inkitrono na monarka. Nayari met a binilang nen Nehemias so panaon unong ed tatawagen na saray Judio natan a sibil a taon, ya onggagapo ed bulan na Tishri, a mipetekan ed Setyembre/Oktubre. Antokaman so kipapasen, say taon a pinmaway so salita pian ipaalagey lamet so Jerusalem et nen 455 K.K.P.
4:17, 18—Panon a nagawaan na too so kimey a panangipaalagey ya usar so saksakey a lima? Parad saray kargador, aliwan problema iya. Sano aagtoen odino sasakbaten da la so awit, mainomay dan nabalanse itan panamegley na sakey a lima ra legan ya ‘eegnaan [na sananey a lima ra] so ayura.’ Saray managpaalagey a mankaukolan ed duaran lima pian gawaen so kimey da so ‘[akasukbit] na kampilan ed [awak da, legan] a manpapaalagey.’ Sikaray akaparaan ya onkiwas diad bektan onataki so kalaban.
5:7—Diad anton pantalos a si Nehemias so ginmapon “akisangsangan [“nananap na kalilingoan,” NW] ed saray ankabli tan ed saray makauley”? Alabas so paabang a sisingilen na sarayan lalaki ed saray kapara ran Judio, a misumlangan ed Mosaikon Ganggan. (Levitico 25:36; Deuteronomio 23:19) Niarum ni, atagtagey so interes a kekerewen na saray managpabayes. No binulan itan a singilen, say “kakalasus” et misimbangan ed 12 porsiento ed sakey taon. (Nehemias 5:11) Say pangipaskar ed saya ed totoon nabebelatan lan maong ed saray buis tan ed kakisiran na naakan et maruksa. Nananap si Nehemias na kalilingoan na mayayaman diad impamaat tan impankastigo ed sikara panamegley na impangusar ed Ganggan na Dios, diad ontan et inwalwal to so mauges a kagagawa ra.
6:5—Lapud kaslakan lan ikakarga iray kompidensial a sulat ed selyadon bag, akin et angipawit si Sanbalat na “akabuskag a sulat” ed si Nehemias? Nayarin ginagala nen Sanbalat ya ipaamta ed publiko iray palson akusasyon diad impangipawit ed saratan ed akabuskag a sulat. Nayarin inilaloan ton pakasanokan a maong nen Nehemias iya, a paulyan to la so panagpaalagey a kimey tan idepensay inkasikato. Odino nayarin inisip nen Sanbalat a say karga na sulat so pakatalagnawan na saray Judio, diad ontan et sigpot la ran ontunda a mantrabaho. Si Nehemias so agnampapagyaw tan kalmado ton intuloy so inter na Dios a kimey to.
Saray Leksion Parad Sikatayo:
1:4; 2:4; 4:4, 5. Sano nasasagmak so mairap iran situasyon odino sano manggagawa na importantin desisyon, kaukolan a manpeleng odino “mansiansia a malet ed pikakasi” tan onkiwas a mitunosan ed teokratikon panangiwanwan.—Roma 12:12.
1:11–2:8; 4:4, 5, 15, 16; 6:16. Eebatan nen Jehova iray masimoon a pikakasi na saray lingkor to.—Salmo 86:6, 7.
1:4; 4:19, 20; 6:3, 15. Anggaman si Nehemias et toon maabagey, sikatoy angipanengneng na maabig ya ehemplo bilang toon onkikiwas tan mapekder parad inkatunong.
1:11–2:3. Say manunan lapuan na gayaga nen Nehemias et aliwan say dederlengen a posisyon to bilang manag-awit na kopa, noagta say kiyalibansa na tuan panagdayew. Agta nepeg a say manunan imanoen tan lapuan na gayaga tayo et say panagdayew ed si Jehova tan say amin a mamabulaslas ed satan?
2:4-8. Pinakiwas nen Jehova si Artajerjes pian abuloyan si Nehemias ya onla tan ipaalagey lamet so bakor na Jerusalem. “Say puso na ari wala ed lima nen Jehova a singa saray agus,” so kuan na Uliran 21:1. “Sikato so ikiling to ed anggan iner a labay to.”
3:5, 27. Nepeg ya agtayo ipapasen a mangipabpaabeba ed sikatayo so pisikal a panagtrabaho parad tuan panagdayew, a singa ed impangipasen na saray Tecoitan “ankabli.” Imbes, aligen tayo iray ordinaryon Tecoita a mabulos a nansagpot.
3:10, 23, 28-30. Anggaman sarag na arum so onalis ed saray pasen a walaan na babaleg a pankaukolan parad saray manangiyabawag na Panarian, dakel ed sikatayo so onsusuporta ed tuan panagdayew diad asingger ed ayaman tayo. Nagawaan tayo iya diad pibiang ed saray kimey a panagpaalagey na Kingdom Hall tan diad itulong ed saray adalan na kalamidad, balet manuna et diad pibiang ed kimey a panangipulong ed Panarian.
4:14. Sano susumpaen, natalonaan tayo met so takot diad lawas pannodnonot ed samay “[Sakey a] baleg tan makapataktakot.”
5:14-19. Parad saray Kristianon manangasikaso, si Gobernador Nehemias so ekselentin ehemplo na inkamapaabeba, inkamabunlok, tan inkamaalwar. Anggaman maseseg ya angiyimpuersa ed Ganggan na Dios, agto inuleyan so arum parad sinisiblet a pakaganansiaan. Imbes, sikatoy angiyansakit ed saray napapairap tan duka. Si Nehemias so angipanengneng na matalonggaring ya ehemplo parad amin a lingkor na Dios diad impagmaliw ton mabunlok.
“NONOTEN MO AK, O DIOS KO NIPAAKAR ED MAONG”
Sanen asumpal so bakor na Jerusalem, inlira nen Nehemias so wangalan tan nanggawa na saray uksoyan pian naprotektaan so syudad. Ginapoan to so nanggawa na listaay boleg na totoo. Legan a nantitipon so amin a totoo “diad plasa a walad kaloob ed Puerta na Danum,” imbasa nen saserdoten Esdras so libro na Ganggan nen Moises, tan impaliwawa nen Nehemias tan saray Levita so Ganggan ed totoo. (Nehemias 8:1, Maung a Balita) Sanen naamtaan da so nipaakar ed Piesta na saray Kubongkubong, magayaga ran sinelebraan itan.
Wala ni tinmumbok ya impantitipon, a legan na satan et impatua na “bini na Israel” iray kasalanan na bansa, inusisa lamet na saray Levita so impideneng na Dios ed Israel, tan sinambaan na totoo “a manakar ira ed tunong na Dios.” (Nehemias 9:1, 2; 10:29) Lapud dagdaiset ni totoo ed syudad na Jerusalem, nampapalaranan ira pian say 1 ed kada 10 totoo a walad paway na syudad so manayam la ed loob. Insan, say bakor so malikeliket dan inaguraan diad ontan et “say liket na Jerusalem [so] nadngelan ed arawi.” (Nehemias 12:43) Kayari 12 taon manlapud insabi nen Nehemias ed Jerusalem, sikatoy inmalis pian pawilen iray obligasyon to ed si Artajerjes. Ag-abayag, kalkalna lan napapatnagay karumsisan ed saray Judio. Sanen pinmawil si Nehemias ed Jerusalem, mapekder ton impetek so situasyon. Sikatoy mapaabeban akikasi parad inkasikato: “Nonoten mo ak, O Dios ko nipaakar ed maong.”—Nehemias 13:31.
Makasulatan Iran Tepet a Naebatan:
7:6-67—Akin a diad listaan nen Nehemias tan Esdras et agnampara so karakel na nakdaan na kada sankaabungan a pinmawil ed Jerusalem a kaulop nen Zerubabel? (Esdras 2:1-65) Say rason ed sarayan panduruma et nayarin lapud nandumaay materyal ya angalaan nen Esdras tan Nehemias. Alimbawa, nayarin say bilang na saramay namparehistron ompawil et duma ed bilang na aktual a pinmawil. Nayarin nandumaan met so duaran rekord lapud say arum a Judion agda nipaseguro so boleg da et diad kaunoran labat la nanggawa ed satan. Balet, saratan a duan salaysay so mantunosan ed sakey a punto: Say bilang na saray inmunan pinmawil et 42,360, nilikud ni’d saray ariripen tan komakanta.
10:34—Akin a kinaukolan ed saray totoo so pangisuplay na kiew? Ag-ingganggan na Mosaikon Ganggan so pangiyapay na kiew. Sayan kakaukolanen et lapu lambengat ed pankaukolan. Nakaukolan so dakel a kiew pian napoolan iray bagat ed altar. Mapatnag, kulang iray Netineo a manlilingkor ed templo bilang aliwan-Israelitan ariripen. Kanian, nampapalaranan ira pian naseguron walay tuloytuloy a suplay na kiew.
13:6—Kaunongan kabayag ya anggapo’d Jerusalem si Nehemias? Say ibabaga labat na Biblia et “kayari pigaray agew” odino diad literal et “diad inlalabas na saray agew,” kinmerew si Nehemias na bakasyon ed ari pian ompawil ed Jerusalem. Kanian, imposiblin natantya so karukey na impanbakasyon to. Balet, kasabi to ed Jerusalem, asukayan nen Nehemias ya agnasusuportaan so inkasaserdote, tan agmet natotoor so ganggan a Sabaton. Dakel so angaasawa na sankailin bibii, tan saray ilalak da so ag-anggan makasalita na lenguahe na saray Judio. Maseguron abayag ya andid’man si Nehemias lapud nagmaliw ya ontan lan kauges so kipapasen.
13:25, 28, NW—Nilikud ni’d ‘impananap na kalilingoan’ ed saray Judion amawil ed dati ran kagagawa, anto ni ran panangipetek so ginawa nen Nehemias? ‘Sikaray insamba’ nen Nehemias diad pantalos ya imbinsabinsa to ed sikara iray panangukom a wala ed Ganggan na Dios. ‘Sinakitan to so arum ed sikara,’ a nayarin diad impangiganggan na hudisyal ya aksion sumpad sikara. Bilang simbolo na maptek ya isasanok to, ‘inggogonot to so arum ed sikara.’ Pinataynan to met so apo na Atagey a Saserdote a si Eliasib ya angasawa ed marikit nen Sanbalat a Horonita.
Saray Leksion Parad Sikatayo:
8:8. Bilang managbangat na Salita na Dios, ‘iiter tayo so belas na satan’ diad maabig a panangibekas tan madanet a panagsalita tan diad dugan panangipaliwawa ed Kasulatan, a nipapalinew iray kiyaplikaan na saratan.
8:10. “Say liket nen Jehova” et manlalapu ed pagmaliw a sinononot tan panamenek na sakey ed espiritual iran pankaukolan to tan diad panutumbok ed teokratikon panangiwanwan. Agaylan makana so makulin panaral tayo ed Biblia, regular ya iyatendi ed saray Kristianon pantitipon, tan maseseg a pibiang ed panangipulong na Panarian tan panaggaway babangatan a kimey!
11:2. Say panaynan na sakey ed saray tawir to tan onalis ed Jerusalem et mangilalanor ed dilin panggastos tan pigaran pakaperdian. Saramay namboluntaryon onalis so angipanengneng na dilin-panagsakripisyo. Sarag tayo met ya ipatnag so ontan a panagsakripisyo sano walaray pankanawnawa a makapanboluntaryo itayo parad arum diad saray kombension tan ed arum niran okasyon.
12:31, 38, 40-42. Say pangansion et maabig a paraan pian nidayew si Jehova tan nibesngaw so pisasalamat tayo ed sikato. Nepeg ya interon puso itayon mangansion diad saray Kristianon pantitipon.
13:4-31. Nepeg ya agtayo aabuloyan so materyalismo, inkakurakot, tan apostasya a kalkalnan mangimpluensya ed sikatayo.
13:22. Atebek nen Nehemias a walay eebatan to ed Dios. Nepeg a natebek tayo met a walay eebatan tayo ed si Jehova.
Kaukolan so Panangabobon nen Jehova!
“Noag si Jehova so mangipaalagey na abung,” so inkanta na salmista, “saray manangipaalagey mansagpot ira ya andi kakanaan.” (Salmo 127:1) Agaylan abig ya iyiilustra na libro na Nehemias so katuaan na saratan a salita!
Malinew so leksion ed sikatayo. No labay tayoy ontalona ed antokaman a gegemtan a gawaen tayo, kaukolan a walay panangabobon nen Jehova ed sikatayo. Peteg kasin nailaloan tayo so panangabobon nen Jehova no agtayo iyuuna ed bilay tayo so tuan panagdayew? Kanian, singa si Nehemias, gawaen tayon manunan kapagaan tayo so panagdayew ed si Jehova tan say pangiyalibansa ed satan.
[Litrato ed pahina 8]
“Say puso na ari wala ed lima nen Jehova a singa saray agus”
[Litrato ed pahina 9]
Si Nehemias, a toon onkikiwas tan maabagey, so linma ed Jerusalem
[Saray litrato ed pahina 10, 11]
Kasin amta yo no panon ya ‘ikday belas’ odino kabaliksan so Salita na Dios?