“Dalaw Mo so Saya a Wakal ya Ubas”!

INUSISA na 12 espiya so nanduruman parte na Insipan a Dalin. Imbaga nen Moises ed sikara ya obserbaan da iray manaayam ditan tan mangisempet ira na saray produkto na satan a dalin. Anton produkto so nagkalautlan anagyat ed sikara? Ag-arawi manlapud Hebron, sikaray akanengneng na ubasan ya agaylay kakabaleg so bunga to, a say sakey a monil et kaukolan nin panatangan na duara ed saray espiya. Ontan lan makapadinayew itan a produkto a tinawag na saray espiya itan a mabunan pasen bilang “dalin na Eskol” odino “Monil na Kaubasan.”.—Numeros 13:21-24.

Nen koma-19 a siglo, oniay inkomento na sakey a binmisita ed Palestina: “Say Eskol, odino patar na Ubas,  . . et siansia nin naapisan na kaubasan, tan saratan ya ubas so sankaabigan tan sankabalegan ed Palestina.” Anggaman matalonggaring iray ubas na Eskol, say kaslakan a parte na Palestina so mamapawala na alay abig iran ubas sanen panaon na Biblia. Ipapanengneng na saray rekord nipaakar ed Ehipto a saray Faraon et nan-angkat na alak ed Canaan.

“Say mabaton gilig na kapukdolan [na Palestina], a walaan na dalin a yasa, tan pataktak, say petang na tiagew, tan say mapmaples ya iyaagus na uran sano panaoy ambetel, amin na saya et pinagmaliw to iya a nikadkaduman dalin na kaubasan,” so impaliwawa na libron The Natural History of the Bible. Sinalambit nen Isaias a walaray pigaran pilin pasen ya anggad sanlibo iray sengeg na ubas.—Isaias 7:23.

 “Sakey a Dalin na Kaubasan”

Imbaga nen Moises ed nasyon na Israel a sikaray manayam ed dalin na “kaubasan tan, kahigosan, tan kagranadaan.” (Deuteronomio 8:8) Inkuan na Baker Encyclopedia of Bible Plants ya “ontan lay karakel na kaubasan ed Palestina nensaman, a diad maslak, no aliwan diad amin a pasen a kinotkot et walaray aromog a bukel na ubas.” Saray kaubasan na Insipan a Dalin so ontan lan kabuna ya anggan nen 607 B.C.E. sanen pinankibalatar na (saray) armada nen Nabucodonosor so Juda, saramay totoon nakdaan ditan so ‘anipon na alak tan bunga-bunga na panaon na tiagew ed sankarakelan.’—Jeremias 40:12; 52:16.

Pian makapawala iray dumaralos ya Israelita na dakel ya alak, nepeg ya asikasoen dan maong iray kaubasan da. Idedeskribe na libro na Isaias no panon a kotkotan na sakey a tipikal ya Israelitan manag-asikaso na ubas so gilig na pukdol tan ekalan itan na angkabaleg iran bato antis ton taneman na “pinili [ton ambalangan] ubas.” Insan nayarin sikatoy mangipaalagey la’d satan na baton padir, ya usar iray baton ineekal to ed dalin. Samben iyan padir pian agnagatin-gatinan na saray baka so kaubasan to, tan naproteksionan met ed atap iran aso tan baboy, ontan met ed matatakew. Sikatoy nayari met a mangikutlaong na darapilan na alak tan mangipaalagey na melag ya ilang pian walay preskon napanayaman to diad panaoy panagani, sano kaukolan na kaubasan so nagkalalon proteksion. Kayari na amin na satan ya impangiparaan, nailaloan ton maong so ani to ya ubas.—Isaias 5:1, 2. *

Pian naseguro so maong ya ani, regular a palpaltongan na dumaralos so wakal pian mas ombunga tan as-asarolen to so dalin pian agtuboan na dika-rika tan sabi-sabit. Nayarin paranuman toy kaubasan sano tiagew no agmagenap so uran ed primabera.—Isaias 5:6; 18:5; 27:2-4.

Say panaon na panagani na ubas diad pansamposampot na tiagew et sakey a panaon na baleg a liket. (Isaias 16:10) Taloran salmo so walaan na balikas a “Gittith” ed superskripsion. (Salmos 8, 81, tan 84) Sayan terminon parad musika, ya agsegurado so kabaliksan to, et impatalos a “saray darapilan na alak” dia ed bersion na Septuagint tan nayarin mangisusuheri a sarayan salmo et kakansionen na saray Israelita sano panagani na ubas. Anggaman saray ubas et nagkalautlan parad panaggawa na alak, mamangan met iray Israelita na kapanborbor ya ubas odino ipapamaga ra itan pian magmaliw a pasas, tan ilalaok da’d bibingka.—2 Samuel 6:19; 1 Awaran 16:3.

Say Wakal na Israel

Aminpigan indeskribe na Biblia iray totoo na Dios bilang sakey a wakal ya ubas—sakey iyan matukotukoy a metapora lapud importantin tuloy so wakal ya ubas ed saray Israelita. Diad  Salmo 80, inkompara nen Asap so nasyon na Israel dia ed wakal ya ubas ya intanem nen Jehova ed Canaan. Nilinisan to so dalin ta pian say wakal na Israel so onlamot tan ombaleg a masekder. Balet diad ilalabas na panaon, nagba iray padir a proteksion na satan. Agla manmamatalek so nasyon ed si Jehova, tan agto la ra prinotektaan. Singa sakey ya atap a baboy a mangaalibok tan mangakabkab ed kaubasan, agtinundaan na saray kalaban a nasyon a nilimas so kayamanan na Israel. Impikasi nen Asap a tulongan nen Jehova so nasyon pian ompawil so datin gloria na satan. “Dalaw mo so saya a wakal ya ubas,” so inkerew to.—Salmo 80:8-15.

Inkompara nen Isaias so “abung na Israel” ed kaubasan a kalkalnan amawala na “balang (odino abulok) ya ubas.” (Isaias 5:2, 7) Say bunga na balang ya ubas et mas angkelag nen saray bunga na binayuboan ya ubas tan bukel lawarin amin so iyan to. Anggapoy napawalan alak ed balang ya ubas nisay naakan, kanian saya so matukotukoy a mangisisimbolo ed apostatan nasyon a say bunga to et kaugsan imbes a kaptekan. Aliwan say Manag-asikaso ed wakal so sengegan na maapan impanbunga na satan. Ginawa la nen Jehova so amin a nayarian to pian magmaliw a mabunga so nasyon. “Anto so nayari ni komon a gawaen ed ubasan ko, ya agko ni ginawa ed sikato?” so intepet to.—Isaias 5:4.

Lapud say wakal na Israel et lepes odino agmanbubunga, pinasakbayan ira nen Jehova ya igeba to so mananalimbeng a bakor ya impaliber to ed sikara. Agto la paltongan so piguratibon wakal odino asarolen so dalin na satan. Agla onsabi so uran ed primabera a pandedependian na tanem, tan magmaliw lan marika tan masabit so kaubasan.—Isaias 5:5, 6.

Impropesiya nen Moises a say impan-apostata na Israel et manresulta ni ingen ed literal ya ilenes na kaubasan da. “Sika mantanem ka naani na saray kaubasan, tan palpaltongan mo ra naani, balet agka naani makainum ed alak, nisay makatipon na ubas, ta say bigis kanen to ra naani.” (Deuteronomio 28:39) Diad duay agew labat et nalenes lay wakal no nabigis so sengeg na satan tan nalungogan.—Isaias 24:7.

Say “Tua a Sengeg na Ubas”

No panon ya impareng nen Jehova so Israel ed literal a wakal ya ubas, inusar met nen Jesus so ontan a metapora. Legan na samay tatawagen na karaklan bilang Pangdem na Katawan, oniay inkuan nen Jesus ed saray babangatan to: “Siak so tua a sengeg na ubas, tan say Amak sikato so managtanaman.” (Juan 15:1) Inkompara nen Jesus iray babangatan to ed saray sanga na ubas. No panon a say sekder na saray sanga na literal a wakal ya ubas et akadepende ed sengeg, ontan met a saray babangatan nen Kristo so nepeg a mansiansian nikasakey ed sikato. “No andi ak, anggapo so nagawaan yo,” so inkuan nen Jesus. (Juan 15:5) Saray dumaralos et mantatanem na ubas lapud bunga na satan, tan iilaloan nen Jehova a saray totoo to so mamawala na espiritual iran bunga. Saya so mamaliket tan mangigloria ed Dios, say Manag-asikaso ed wakal ya ubas.—Juan 15:8.

Diad kaso na literal a wakal ya ubas, akadepende so inkamabunga na satan ed panagpaltong tan panagpalin tan parehon  tinukoy nen Jesus irayan metodo. Nayarin mamidua ed sakey taon a paltongan na manag-asikaso na ubas so wakal pian napawala toy sankarakelan lan posible ya ani. Sano panaoy ambetel, nayarin paltongen so amin lawarin sanga na wakal. Ekalen na manag-asikaso so maslak a sangan tinmubo ed imbeneg a taon. Nayarin sikatoy mangikera ed sengeg na talora odino apatiran angkabaleg a sanga, a nansimit na sakey odino duara. Sarayan simit, a singa met kabaleg na saramay simit ed imbeneg a taon, so sangan mamawala na bunga no tiagew. Diad kaunoran, sano asumpal la na manag-asikaso na ubas so panagpaltong, poolan to iramay inekal ton sanga.

Indeskribe nen Jesus iyan pirmin panagpaltong: “No siopaman a too agmansiansia ed siak, sikato so nibantak a singa sanga, et namagaan; et sikara so tiponen da, tan ibuntok da ra ed apoy et napoolan ira.” (Juan 15:6) Diad sayan peryodo, anggaman nayarin ompatnag a ngalngali anggapo lay akeran sanga na wakal, wala ni sananey a mausisan panagpaltong a gawaen ed primabera.

“Balang sanga ed siak ya agmanbunga, sikato so ekalen to,” inkuan nen Jesus. (Juan 15:2) Saya so nayarin manutukoy ed onsaginonor a panagpaltong, sano saray sanga na wakal et binmaleg tan dinmakel la lamet tan wala laray nanengneng ya angkekelag a monil na ubas. Usisaen a maong na manag-asikaso na ubas so kada balon sanga pian nibiig to no dinan iray manbubunga tan no dinan iray lepes. No ag-ekalen ed wakal iramay lepes, manepsep ni iratan na sustansia tan danum ed sengeg. Kanian, paltongen na manag-asikaso irayan lepes a sanga pian say sustansia et onla lambengat ed saramay sangan manbubunga.

Kaunoran, tinukoy nen Jesus so proseso na panagpalin. “Balang sanga a manbunga, sikato so palinan to, pian makabunga na dakdakel a bunga,” so impaliwawa to. (Juan 15:12) Bektan nakal la iray sangan lepes, mapetepet ya usisaen na manag-asikaso na ubas so kada sangan manbubunga. Diad bandad sengeg na mabungan sanga, sikatoy naynay a makakaromog na saray balon ankelag a simit a kaukolan met a naekal. No napaulyan iratan ya ombaleg, saratan so manepsep ni tabol ed wakal a makapangitarya komon na makanan basa ed ubas. Nayarin ekalen met so arum ya angkabaleg a bulong pian mas naagew iramay begsang nin ubas. Makatulong irayan amin a paraan pian mas ombunga iramay mabunga lan sanga.

‘Manbunga Kayo na Dakel’

Saray piguratibon sanga na “tua a sengeg na ubas” so mangirerepresenta ed alanaan iran Kristiano. Ingen ta nepeg a paneknekan met na saray ‘arum a karnero’ a sikaray mabungan babangatan nen Kristo. (Juan 10:16) Nayarian da met so ‘manbunga na dakel’ tan mangigloria ed Ama ran walad tawen. (Juan 15:5, 8) Say ilustrasyon nen Jesus nipaakar ed tuan sengeg na ubas so mangipapanonot ed sikatayo a say kililiktar et mandedependi ed pansiansia tayon nikasakey ed si Kristo tan mamawala na maong iran espiritual a bunga. Inkuan nen Jesus: “No sumpalen yo so saray ganggan ko, mansiansia kayo ed arok, salanti singa impangunor ko ed saray ganggan nen Amak, tan mansiansia ak ed aro to.”—Juan 15:10.

Nen panaon nen Zacarias, insipan na Dios ed matoor a nakdaan iran Israelita a say dalin so magmaliw lamet a “bini na deen; say ubas iter to naani so bunga to, tan say dalin iter to naani so munat to.” (Zacarias 8:12) Inusar met so ubas pian ideskribe so kareenan a panggayagaan na totoo na Dios legan na Milenyon Uley nen Kristo. Oniay impropesiya nen Miqueas: “Onyurong ira naani balang sakey ed silong na kiew to ya ubas tan ed silong na kiew to ya higos; et anggapo naani manaktakot ed sikara: ta say sangi nen Jehova na saray ehersito sikato so sinalita to.”—Miqueas 4:4.

[Paimano ed leksab]

[Litrato ed pahina 18]

Sakey a wakal na ubas ya agano nin alenes

[Litrato ed pahina 18]

Panagpaltong sano panaoy ambetel

[Litrato ed pahina 18]

Popoolan iran sanga ya inekal