Kagalangan na Too​—Sakey a Kanepegan a Mabetbet a Naaabuso

“Amin a sasagmaken mi ed loob na kampo so mangipapaabeba tan mangeekal ed sikami na kagalangan mi.”​—MAGDALENA KUSSEROW REUTER, AKALIKTAR ED PANANGIPANGAWAN A KAMPO NA NAZI.

ANGGAN ontan lan makapakebbiew iray inkaruksa ed loob na panangipangawan iran kampo na Nazi legan na Guerra Mundial II, aliwan saratan so gapoan nisay anggaan na panangataki ed kagalangan na too. Anggano usisaen tayo so apalabas odino say peles a nagagawa, say konklusyon so malinew: “Abayag lan panaon a dakel so nipapaabeba tan naaandian na kagalangan.”

Balet saray panangabuso ed kagalangan na too et aliwa labat a diad nengneng na maruksan kagagawa diad awaran na too. Mabetbet a nagagawa met iratan diad agnaliklikas iran paraan. Isipen pa so sakey ya ugaw ya eelek-elekan lapud pisikal ya itsura to. Odino say toon dayo a luludlureyen nisengeg ed pigaran “sankaili” a kustombre. Odino say indibidual ya idudumaduma nisengeg ed kolor na baog odino nasyonalidad to. Saramay manggagawa ed saratan et nayarin ipasen dan lurey labat iratan, balet ta aliwan makapalek so sakit tan kababaingan a nalilikna na saramay naleleglemew.—Uliran 26:18, 19.

Anto so Kagalangan na Too?

Inukeran na sakey a diksionaryo so kagalangan bilang ‘kalidad odino kipapasen a napapabli, napapagalangan, odino narerespeto.’ Kanian, say kagalangan na too et parehon mangilaktip ed paraan na panmoria tayo ed inkasikatayon dili tan ed pidedeneng na arum ed sikatayo. Bangta  nanduruman bengatla so nayarin mangapekta ed pakanengneng tayo ed dili tayo, baleg so epekto na say panmoria odino panagtrato na arum ed sikatayo ed pakaliknan walay kablian tayo ed inagew-agew a panagbilay.

Diad balang sosyedad et walaray mairap-bilay, andian na pakayari, tan makapuy. Balet, say kiwala na sakey a too ed ontan iran kipapasen so agkaukolan a mangiyabeba ed kagalangan to. Say awawey tan kakikiwas na arum so nayarin pakaandian na kagalangan na sakey. Balet, makapaermen ta say kanepegan na saramay walad pakaskasin kipapasen a nawalaan na galang so kaslakan a naleleglemew tan nigagatin-gatin. Agaylan mabetbet a narengelan so salitan “andi-kakanaan,” “agmakanepegan,” tan “andiay-kagalangan” diad saray kason panagmaltrato ed saray maedad la, saray mairap-bilay, odino saray walaan na deperensya ed mental odino pisikal!

Akin ya ipapaabeba na totoo so sakey tan sakey? Nagamoran ni kasi na totoo so manunan kanepegan da a kagalangan? Say onsublay ya artikulo so mangiter na makapenek ya ebat manlapud Salitay Dios, say Biblia.