“Ikompara Tayo so Kasulatan ed Kasulatan”

SAKEY a laki so akaromog na pampleta diad datal na tren a paarap ed New York City. Oniay nikuan ed satan a pampleta: ‘Say kamarerwa na too et ompatey.’ Samay laki, a sakey a ministro, so nainteresan kanian binasa to itan. Sikatoy nikelawan lapud agto nin balot nanduaruwaan so bangat ya ag-ompatey so kamarerwa. Agto ni amta ed saman no siopay nansulat ed pampleta. Anggaman ontan, nalmoan ton makatunongan so argumento tan makanepegan itan na seryoson panagaral.

Saman a ministro et si George Storrs. Agawa iman nen 1837, say taon sanen primeron inkurit nen Charles Darwin ed libro to iray ideya to a nagmaliw a teorya na ebolusyon ed saginonor. Karaklan a totoo ed mundo et siansia nin relihyoso, tan manisia ra ed Dios. Dakel so manbabasa na Biblia tan rerespetoen da itan bilang walaan na autoridad.

Diad saginonor et naamtaan nen Storrs a say pampleta et insulat nen Henry Grew, a taga-Philadelphia, Pennsylvania. Mapekder ya anisiaan nen Grew a “say kasulatan . . . so sankaabigan a manangipatalos ed dilin lugan na satan.” Aaralen nen Grew tan saray kakaiba to so Biblia ta pian nitunos da so kabibilay da tan saray aktibidad da ed simbawa na satan. Akabatan da so pigaran alay-abig a katuaan manlapud Kasulatan diad impanaral da.

Lapud asagyat si Storrs ed insulat nen Grew, inaral ton maong so ibabaga na Kasulatan nipaakar ed kamarerwa tan insingbat to so pamaakaran ed pigaran kakaiba to a ministro. Kayari na limay taon ya impasyan panagaral, denesidi nen Storrs ya ipalapag so balon aromog to a mabmablin katuaan manlapud Kasulatan. Diad gapo, sikatoy angiparaan na sakey a sermon a parad Simba nen 1842. Balet, amoria ton kaukolan toy mangiparaan na pigara nin sermon pian nakompleto so tema. Diad kaunoran et nagmaliw ya anemira so bilang na saray sermon to nipaakar ed ompatey a kamarerwa na too, ya impalapag to ed Six Sermons (Anemiran Sermon). Impankokomparaan nen Storrs iray teksto ed Biblia ta pian nasukayan to so alay abig a katuaan ya atabonan na saray doktrina na Kakristianoan ya agmamapagalang ed Dios.

Kasin Ibabangat na Biblia ya Ag-ompatey so Kamarerwa?

Ibabaga na Biblia a saray alanaan a papatumbok nen Jesus so magmaliw ya imortal bilang tumang ed katooran da. (1 Corinto 15:50-56) Kanian inkatunongan nen Storrs a no say imortalidad et tumang parad saray matoor, agnayarin magmaliw ya imortal so kamarerwa na saray marelmeng. Imbes a manpalbeng labat, inusisa to so Kasulatan. Kinonsidera to so Mateo 10:28, King James Version, ya oniay nabasa: “Takotan yo so samay makayarin maneral na kamarerwa tan laman diad impierno.” Kanian nayarin naderal so kamarerwa. Ninengneng to met so Ezequiel 18:4, a mangibabagan: “Say kamarerwa a mankasalanan, ompatey.” (KJ) Sano aralen a maong so interon Biblia, naromog ditan so mabmablin katuaan.  Oniay insulat nen Storrs: “No susto so panmoriak ed sayan tema, sirin dakel a kabiangan na Kasulatan, ya agnatalosan diad kaslakan lan sisiaen, so magmaliw a malinew, makapaliket, makabkabaliksan tan mapuersa.”

Komusta balet so kasulatan a singa say Judas 7? Oniay nabasa: “Anggan say Sodoma tan Gomorra, tan saray akapaliber ed sikaran syudad, a no panon so impilawanan da tan intumbok da ed sananey a laman, sikaray nitadia ya alimbawa, a nanirap ed pananusa na agmanganggan apoy.” (KJ) Sano walaray makabasa ed sayan teksto, nayarin ibaga ra a saray kamarerwa na saramay inatey ed Sodoma tan Gomorra so maniirap ed andi-anggaan ya apoy. “Ikompara tayo so Kasulatan ed Kasulatan,” so insulat nen Storrs. Insan inaon to so 2 Pedro 2:5, 6, ya oniay nabasa: “Tan agto intepel so daan a mundo, balet inlaban toy Noe . . . , diad impanelap to ed mundo na saray agmaridios; tan dineral to iray syudad na Sodoma tan Gomorra a pinagmaliw to iratan a dapol, pian onkana iratan a panmadmaran na saray totoo a manbilay ya agmaridios.” (KJ) On, nagmaliw a dapol so Sodoma tan Gomorra, a saratan so sigpot ya aderal pati saray manaayam ditan.

“Say [libro na] Pedro so mangitatarya na kaaruman ya impormasyon ed [libro na] Judas,” so impaliwawa nen Storrs. “No pankomparaan iratan, malinlinew a napatnagan so pirmin agpanliket na Dios sumpad saray makasalanan. . . . Saraman ya impangukom ed daan a mundo, say Sodoma tan Gomorra, so manbayag, tan mantultuloy odino ‘magnayon’ a panonot, pasakbay, odino ‘panmadmaran’ na amin a totoo anggad kasampotan na mundo.” Kanian tinukoy nen Judas so epekto na apoy ya aneral ed Sodoma tan Gomorra bilang magnayon. Agbalot nauman na satan so katuaan ya ompatey so kamarerwa na too.

Si Storrs so agmanguusar na saray teksto a manusuporta labat ed panmoria to bangta ibabaliwala so arum. Inkonsidera to so konteksto na kada bersikulo ontan met ed interamentin kabaliksan na Biblia. No ompatnag a mikontraan so sakey a bersikulo diad sananey a teksto, mananap si Storrs ed arum a kabiangan na Biblia a suston mangipalinew ed satan.

Say Impanaral nen Russel Diad Kasulatan

Sakey ed saray nagmaliw a kalimog nen George Storrs et say malangwer nin laki ya angorganisa na grupo na panagaral ed Biblia diad Pittsburgh, Pennsylvania. Say ngaran to et Charles Taze Russel. Say sakey ed saray primeron insulat ton artikulo a nibase ed Kasulatan et say nipalapag nen 1876 diad magasin a Bible Examiner, ya inedit nen Storrs. Inaksobi nen Russel a sikatoy naimpluensyaan na inmuuna iran estudyante na Biblia. Diad saginonor, bilang editor na Zion’s Watch Tower, inapresya to so pirmin impanuporta ed sikato nen Storrs, diad panamegley na insalita tan insulat a pitatalosan.

Sanen mantaon na 18, si C. T. Russel so angorganisa na sakey a grupo na panagaral ed Biblia tan angiletneg na pangaligan parad ontan a panagaral. Si A. H. Macmillan, sakey ya estudyante na Biblia a kaiba nen Russel, so aneskribe ed sayan metodo: “Wala so sakey a mantepet. Singbaten da itan. Nengnengen da so amin a teksto a misiglaotan ed punto insan, sano apenek la ra ed pantutunosan na sarayan teksto, ibaga ra so konklusyon da insan da isulat itan.”

Kombinsido si Russel a sano usisaen so interon Biblia, saray mensahe na satan so nepeg a mantutunosan tan mansisiglaotan tan mitukoyan ed kalidad na Autor na satan, say Dios. Sano walay kabiangan na Biblia ya ompatnag a mairap a talosan, matalek si Russel a satan so nipalinew tan nipatalos na arum a kabiangan na Biblia.

Makasulatan a Paraan

Balet, aliwan sikara di Russel, Storrs, tan Grew so sankaunaan ya angikana ed Kasulatan a mangipatalos ed mismon lugan na satan. Satan a paraan et ginawa la nen Jesu-Kristo, say Angiletneg na Inkakristiano. Sikatoy angusar na pigaran teksto pian linewen so tuan kabaliksan na sakey a bersikulo. Singa bilang, sanen kinondena na saray Fariseo iray babangatan nen Jesus lapud impanggetel da na saray dawa na trigo legan na Sabaton, impanengneng to manlapud salaysay a nikurit diad 1 Samuel 21:6 no panon so nepeg a pangiyaplika ed ganggan na Sabaton. Kabkabisado na saray relihyoson lider itan a salaysay, ya unong ed satan et si David tan saray totoo to so  angan na saray inyapay a tinapay. Insan tinukoy nen Jesus so kabiangan na Ganggan ya angikuan a saray saserdote labat a kabiangan ed sankaabungan nen Aaron so nepeg a mangan ed inyapay a tinapay. (Exodo 29:32, 33; Levitico 24:9) Anggaman ontan, binagaan si David ya onlan mangala tan mangan na saray tinapay. Sinampotan nen Jesus so makapasagyat ya argumento to diad impangaon to manlapud libro na Oseas: “No akabatan yo no anto so kabaliksan na saya, Say panangasi so pirawat ko, ya aliwan say bagat, agyo komon dusaen so saray andi-kasalanan.” (Mateo 12:1-8) Agaylan abig ya alimbawa na panangikompara ed teksto diad arum a teksto pian suston natalosan iratan!

Ontan met a paraan so ginawa na saray papatumbok nen Jesus, ya angusar ira na arum a teksto bilang reperensya pian natalosan so sakey a teksto. Sanen nambangat si apostol Pablo ed saray taga-Tesalonica, “sikatoy akikatunongan ed sikara manlapud Kasulatan, ya impaliwawa tan pinaneknekan to panamegley na saray reperensya a say Kristo et nakaukolan a manirap tan onoli manlapud inaatey.” (Gawa 17:2, 3, NW) Diad saray insulat nen Pablo ya impuyan met na Dios, inabuloyan to so Biblia a mangipaliwawa ed mismon lugan na satan. Singa bilang, sanen sinulat to iray Hebreo, sikatoy angaon na dakel a teksto pian paneknekan a say Ganggan et sakey ya anino na maabig iran bengatla ya onsabi.—Hebreos 10:1-18.

On, saray masimoon ya estudyante na Biblia nen koma-19 tan koma-20 a siglo so mangipapawil lambengat ed sayan Makristianon metodo. Sayan abaybayag lan metodo a panangikompara ed saray teksto diad arum a teksto so mantutultuloy a gagawaen na magasin a Panag-Bantayan. (2 Tesalonica 2:15) Ontan a paraan so gagawaen na saray Tasi nen Jehova sano susurien da so sakey a teksto.

Konsideraen so Konteksto

Sano manbabasa itayo na Biblia, panon tayon naalig so maabig ya alimbawa nen Jesus tan saray matoor a papatumbok to? Unona, nayarian tayon konsideraen ya unona so konteksto odino saray bersikulon akapaliber ed sakey a tekston uusisaen. Panon a makatulong so konteksto pian natalosan so kabaliksan na sakey a teksto? Pian niyilustra, konsideraen iray salita nen Jesus a nikurit diad Mateo 16:28: “Tua kuan ko’d sikayo, Walaray arum ed saray wadia, ya anggan panon agda naani natawayan so patey, anggad pakanengneng da ed Anak na too ya onsabi ed panarian to.” Nayarin isipen na arum a sarayan salita so ag-asumpal lapud amin a babangatan nen Jesus ya akadngel sanen imbaga to iraman a salita so inatey la sakbay a niletneg so Panarian na Dios ed tawen. Oniay inkuan ni ingen na The Interpreter’s Bible nipaakar ed sayan bersikulo: “Satan a propesiya so ag-asumpal, kanian diad kaunoran et kinaukolan itan ya ipaliwawa na saray Kristiano bilang piguratibo.”

Balet, say konteksto na sayan bersikulo, ontan met na saray mipadparan salaysay nen Marcos tan Lucas, so ontulong ed sikatayo pian natalosan so tuan kabaliksan na satan a teksto. Anto ta so insalaysay nen Mateo kayarin tuloy na saray salitan inaon ed tagey? Oniay insulat to: “Kayari anem agew si Jesus inala to ra di Pedro, tan Santiago, tan si Juan ya agi to, tan inyakar to ra ed sakey a palandey ya atagey ed arawi: Et nauman so nengneng to ed arap da.” (Mateo 17:1, 2) Si Marcos tan Lucas so parehon angisiglaot ed imbaga nen Jesus nipaakar ed Panarian dia ed salaysay nipaakar ed impanguman na nengneng to odino transpigurasyon. (Marcos 9:1-8; Lucas 9:27-36) Nidemostra so isasabi nen Jesus a walad pakayari na Panarian panamegley na transpigurasyon to, say maglorian impatnag to diad arapan na taloran apostol to. Pinekderan nen Pedro iyan pakatalos diad impanalambit to ed “pakayari tan idateng na Katawan tayo a Jesu-Kristo” nipaakar ed impakaimaton to ed impanguman na nengneng nen Jesus.—2 Pedro 1:16-18.

Aabuloyan Mo Ta so Biblia a Mangipatalos ed Mismon Lugan To?

Panon to no agmo nin siansia natalosan so sakey a kasulatan kayari na impangonsideram ed konteksto na satan? Nayarin nagunggonaan ka diad pangikompara ed satan diad arum a teksto, a nonodnonoten so interamentin kabaliksan na  Biblia. Say alay abig a makatulong pian nagawaan iya et naromog diad New World Translation of the Holy Scriptures, a say intero odino kabiangan na satan so wala la ed 57 a lenguahe. Sakey iyan listaan na saray reperensya a walad pegley a mardyin na kada pahina a naromog ed dakel ya edisyon na satan. Makaromog ka na masulok a 125,000 na saratan diad New World Translation of the Holy Scriptures—With References a wala la ed pigaran manuna iran lenguahe.” Oniay impalinew na say “Introduction” ed satan a Biblia: “Say maalwar a panangikompara ed saray reperensya a walad mardyin tan panangusisa ed saray akatekep a paimano’d-leksab so mangiparungtal a talagan mantutunosan so 66 a libro na Biblia, a paneknek a saratan so manugyop ed sakey a libro, ya impuyan na Dios.”

Imanoen tayo no panon a say pangusar na saray reperensyan walad mardyin so ontulong ed sikatayon natalosan so sakey a teksto. Alaen pan alimbawa so awaran nen Abram, odino Abraham. Konsideraen iyan tepet: Siopa so angidaulo sanen tinmaynan si Abram a kaibay pamilya to manlapud Ur? Oniay nabasa ed Genesis 11:31: “Si Tare inala toy Abram a laki ya anak to tan si Lot, . . . tan si Sarai a bii a manugang to, . . . et tinmaynan ira pati sikara a nanlapu ed Ur na saray Caldeanos ya angga ed dalin na Canaan; tan sinmabi ra ed Haran et nanayam irad’man.” No satan labat a bersikulo so basaen, nayarin ibaga na sakey a si Tare, ya ama nen Abram, so angidaulo. Balet, diad New World Translation, naromog tayo so 11 a reperensyan walad pegley a mardyin nipaakar ed sayan bersikulo. Say unor et mangipaarap ed sikatayo diad Gawa 7:2, a pakabasaan ed panonot nen Esteban ed saray Judio nen inmunan-siglo: “Say Dios na gloria pinmanengneng ed ama tayo a si Abraham, sanen sikatoy wadman ed Mesopotamia, nen agni nanayam ed Haran, et inkuan to ed sikato: Ompaway ka ed dalin mo, tan ed kanayon mo, et onla ka ed dalin ya ipanengneng ko ed sika.” (Gawa 7:2, 3) Kasin say tutukoyen dia nen Esteban et say intaynan nen Abram ed Haran? Mapatnag ya andi, lapud kabiangan iya ed impuyan a Salita na Dios.—Genesis 12:1-3.

No ontan, akin ya imbaga na Genesis 11:31 a ‘si Tare et inala toy Abram a laki ya anak to’ tan saray arum nin kapamilyaan to tan tinmaynan ira ed Ur? Si Tare so siansian uloen a patriarka. Sikatoy inmabobon a mila ed si Abram kanian sikatoy nibagan angiyalis ed pamilya to diad Haran. Sano pankomparaen tan pantunosan iyan duaran teksto, natalosan tayo no anton talaga so agawa. Si Abram so marespeton angombinse ed ama to ya ontaynan ira ed Ur bilang pangunor ed ingganggan na Dios.

Sano babasaen tayo so Kasulatan, nepeg tayon ikonsidera so konteksto tan say interamentin kabaliksan na Biblia. Nasisimbawa iray Kristiano: “Inawa’tayo, aliwan say espiritu na mundo, noag say espiritu a manlapu ed Dios; ta pian nakabatan tayo so saray bengatla a niiter a mabulos ed sikatayo ed Dios. Sarayan bengatla sasalitaen tayo met, ya aliwa a dia ed saray salita ya ibabangat na kakabatan na too, noag say ibabangat na espiritu; a pampaparaen so saray bengatla a maespiritu ed saray maespiritu.” (1 Corinto 2:11-13) On, nepeg itayon onkerew na tulong nen Jehova pian natalosan so Salita to tan “pampaparaen so saray bengatla a maespiritu ed saray maespiritu” diad pannengneng ed konteksto na say tekston sisingbaten tan diad pananap ed misiglaotan iran teksto. Mantultuloy tayo komon ya anapen iray mabmablin katuaan diad panaral ed Salitay Dios.

[Saray litrato ed pahina 12]

Saray estudyante na Biblia nen koma-19 a siglo ya angusar na Kasulatan pian ipaliwawa so sakey a teksto: George Storrs, Henry Grew, Charles Taze Russell, A. H. Macmillan

[Credit Lines]

Tagey: SIX SERMONS, by George Storrs (1855); komadua manlapud tagey: Collection of The New-York Historical Society/69288

[Litrato ed pahina 15]

Pinaneknekan nen apostol Pablo so punto to diad impangaon to ed arum a teksto