Sakey a Panagtatak a ‘Kien nen Jucal’

NEN komapiton siglo B.C.E., say Caldeon manuley a si Nabucodonosor et tinalo to so Jerusalem, pinoolan to so syudad, tan inggeba to iray padir na satan. Narel to tan binulag to si Zedekias, ya ari na Juda. Niarum ni, “say ari ed Babilonia, pinatey to ray ankabli na Juda.”—Jeremias 39:1-8.

Sakey ed saray ankabli, odino prinsipe, na Juda a maseguron apatey na saray taga-Babilonia et si Jucal, ya anak a laki nen Selemias. Wala so naamtaan a balon impormasyon nipaakar ed sayan karakter na Biblia. Balet, sakbay tayon konsideraen itan, imanoen tayo ni so ibabaga na Kasulatan nipaakar ed si Jucal tan say panaon to.

“Agda Ka Naani Taloen”

Ingganggan nen Jehova si propetan Jeremias a mangipasabi na mensahe na panangukom sumpad Juda tan Jerusalem. Imbaga na Dios ed si Jeremias a saray ari, prinsipe, saserdote, tan totoo na Juda so “mibakal” ed sikato. “Balet agda ka naani taloen, ta siak wala ak ed sika,” kuan nen Jehova.—Jeremias 1:17-19.

Legan a kukubkoben na saray taga-Babilonia so Jerusalem, a kabisera na Juda, si Arin Zedekias so amiduan angibaki na saray mensahero ed si Jeremias pian amtaen no kasin onsener si Nabucodonosor manlapud syudad tan pian kerewen ed propeta ya ipikasi to ya ontan komon so nagawa. Sakey ed saray ibabaki na ari et si Jucal, a kabkabat met bilang Jehucal. Say mensahe nen Jeremias a nanlapud Dios et saray taga-Babilonia, odino saray Caldeo, so maneral ed syudad. Siopaman a manaayam ed Jerusalem ya ag-onalis ditan so ompatey ed eras, salot, tan kampilan. Diad biek a dapag, saramay onsuko ed saray Caldeo so niliktar. Agaylan makapasanok ed saray prinsipe na Juda iray salita nen Jeremias!—Jeremias 21:1-10; 37:3-10; 38:1-3.

Sakey si Jucal ed saray prinsipe ya anagyat ed si Zedekias: “Yabuloy mo, kerewen mi ed sika a saya a too [si Jeremias] pateyen; lapud pakapuyen to so saray lima na saray lalaki na bakal.” Sayan marelmeng a Jucal et sakey met ed saramay angibuntok ed si Jeremias diad mapitek a bobon, a ditan so angagwatan ed propeta diad saginonor. (Jeremias 37:15; 38:4-6) Lapud inunor nen Jeremias si Jehova, sikatoy niliktar sanen aderal so Jerusalem, balet si Jucal et mapatnag ya inatey sanen dineral so nanmatalekan ton sistema.

Sakey a Makapainteres a Balon Impormasyon

Nibaga a sayan balon impormasyon nipaakar ed si Jucal et adiskobre labat nen taon 2005. Mankokotkot iray arkeologo ed sakey a pasen ya iilaloan dan pakaromogan ed palasyo nen Arin David. Say nalmo ra et sakey a maaw-awang a baton istruktura a panisiaan dan aderal sanen kinobkob  na saray taga-Babilonia so Jerusalem diad panaon nen Jeremias.

Agnin siansia naseguro no kasin saya imay palasyo nen David odino andi. Balet, saray arkeologo so akabidbir ed sakey a bengatlan nalmo ra—say 0.4 pulgada kalapar a pitek a panagtatak a nipanengneng ed pahina 14. Inusar iya nensaman diad impantatak ed sakey a dokumenton abayag lan amigmig. Oniay nabasa ed satan: “Kien nen Yehuchal ya anak nen Shelemiyahu ya anak nen Shovi.” Mapatnag a nimarka itan diad impangusar na panagtatak na samay sinmumpa ed si Jeremias a si Yehuchal, odino Jucal, ya anak nen Selemias.

Insulat na arkeologon si Eilat Mazar, ya akapangipatalos ed walan akasulat, a si Jehucal so “onkokomadua [lambengat] a ministro na ari,” kayari nen Gemarias, ya anak nen Safan, a say ngaran to et pinmatnag ed sakey a tatak a nalmo ed Syudad nen David. *

Say pananisia ed Salita na Dios et ag-akadepende ed antokaman a nadidiskobren artifact; noagta say pakasusumpal na impuyan a propesiya so malet a basiyan pian manisia ed Biblia. Paneknekan na saray katuaan ed awaran a susto so impangipasakbay nen Jeremias ed kaderal na Jerusalem. Say makapabaing a nansumpalan na saray sinmumpa ed si Jeremias so nepeg a mamabiskeg ed kombiksion tayo a no matoor itayo a singa si Jeremias, ‘ag-itayo natalo na kakabusol tayo lapud si Jehova et wala ed sikatayo.’

[Paimano ed leksab]

[Litrato ed pahina 15]

Ag-inmabuloy si Jeremias ed panedesdes a palemewen so ambelat a mensahe na Dios

[Picture Credit Line ed pahina 14]

Gabi Laron/Institute of Archaeology/ Hebrew University ©Eilat Mazar