Napanmatalkan a Simbawa Parad Panamabaleg ed Ananak

“SIAK so 19 años, say panaayaman ko et arawi ed siopaman a kapamilyak, tan agak akaparaan a balot,” so inkuan nen Ruth legan na primeron impanlukon to. Bilang saksakey ya anak, agto tanton ninonot so pagmaliw a sakey ya ateng. Iner so natuplegan to parad napanmatalkan a simbawa?

Diad biek a dapag, oniay nanonotan nen Jan, ya ama na duaran angkabaleg la natan ya ananak: “Mataletalek ak diad gapo. Balet agnambayag et amoriak a kulang ak na praktikal a pikakabat.” Balanglan liknaen na atateng ya agda amtay gawaen da diad gapo odino sikaray makalikna na ontan diad saginonor, iner so pakaromogan day tulong diad pamabaleg ed ananak da?

Natan et ondarakel so mansusukimat diad Internet. Balet, nayarin panumamengan yo no panon kasegurado so simbawan naromog ditan. Makatunongan labat so pagmaliw a maalwar. Kasin peteg a kabat yo no siopa so manisimbawa ed sikayo diad Internet? Kaunongan kalaknab so intalona ra ed impamabaleg ed mismon ananak da? Andi-duaruwan labay yo so manalwar no nipaakar ed saray pamaakaran a mangaapekta ed pamilya yo. No maminsan, unong ya impaimano la na akaunan artikulo, anggan say simbawa na saray eksperto so magmamaliw a makapadismaya. Kanian iner so nayarin tuplegan yo?

Say mogmon Lapuan na simbawa nipaakar ed panamabaleg ed ananak et si Jehova a Dios, say Angigapo na pamilya. (Efeso 3:15) Sikato lambengat so peteg ya eksperto. Diad Salita to, say Biblia, intarya to so napanmatalkan tan praktikal a bilin a talagan epektibo. (Salmo 32:8; Isaias 48:17, 18) Balet, akauley itayon mangiyaplika ed satan.

Impaisalaysay ed pigaran sanasawa no antoy naaralan da legan dan papabalegen so ananak da pian ontakken a makalakal tan matakot ed Dios. Inkuan da a say manunan akatulong ed intalona ra et say impangiyaplika ra ed saray prinsipyo ed Biblia. Apaneknekan da a say simbawa na Biblia so napanmatalkan natan a singa nensaman sanen primeron nisulat itan.

Mangigana na Panaon a Nakaiba so Ananak

Sanen tinepetan si Catherine, a sakey ya ina na duara, no antoy simbawan akatulong a maong ed sikato, sinalambit ton tampol so Deuteronomio 6:7. Oniay ibabaga na satan a bersikulo: “Nepeg mo ya ibangat [iray prinsipyo na Biblia] a sankakulian ed saray anak mo, tan nepeg mo ra a tongtongen kapagno manyurong ka ed abung mo, tan kapagno manaakar ka ed dalan, tan kapagno mandukdukol ka tan kapagno ombangon ka.” Amoria nen Catherine a pian natumbok to itan a simbawa, kaukolan toy mangigana na panaon a nakaiba iray anak to.

‘Mainomay itan ya ibaga balet ta mairap a gawaen,’ so nayarin isipen yo. Diad dakel a pamilya a kinaukolan a mantrabaho so sanasawa pian nalegpet day pamilya ra, panon a makapangigana na malaem a panaon iray okupadon atateng pian nakaiba so ananak da? Si Torlief, a say anak ton laki et pamilyado met la natan, so angikuan a say manunan makatulong et say panumbok ed simbawan naromog ed Deuteronomio. Ipila yoy ananak yo inerman so laen yo, tan basta labat la onlesa iray pankanawnawa yon mantongtong. “Say ana’kon laki so kaibak a mankikimey ed saray proyekto ed abung,” so insalaysay nen Torlief. “Sikamin pamilya so saniiban ompapasyar. Tan mandurungo kami no panangan.” Bilang resulta, inkuan to a “say anak mi so lawas bulobulos a mangibalikas na nalilikna to.”

Balet, panon to no anggapo lay komunikasyon tan magmamaliw a mairap so pantotongtong? No maminsan et nagawa iya legan ya ombabaleg iray anak. Diad saya lamet et makatulong so pangigana na dakel a panaon a nakaiba so ananak. Nanonotan nen Ken, ya asawa nen Catherine, a sanen tin-edyer la so anak dan bii, inreklamo to a sikatoy agdedengelen nen ama to. Ontan so kaslakan ya irereklamo na saray tin-edyer. Anto so ginawa nen Ken? Oniay nanonotan to: “Denesidik so mangusar na dakel a panaon a makapantongtong kamin  dua nipaakar ed saray nononoten to, nalilikna to, tan saray pakakadismayaan to. Akatulong itan a maong.” (Uliran 20:5) Balet, panisiaan nen Ken a nagmaliw ya epektibo iyan paraan lapud dati lan walay komunikasyon ed ayaman da. “Maabig lawas so siglaotan mi na marikit ko,” so inkuan to, “kanian sikatoy bulobulos a makapitongtong ed siak.”

Makapainteres ta inreport na sakey ya agano nin impanaral a mamitlo ed karakel iray tin-edyer nen saray ateng da a mangibabagan kulang so panaon a maniiba so atateng tan ananak da. Kanian akin ya agtumboken so simbawa na Biblia? Mangigana kayo na dakel a panaon anggad posible a nakaiba so ananak yo—diad panagpainawa tan panagkimey, diad ayaman tan sano manbiabiahe, diad kabuasan sano ombangon kayo tan diad labi antis kayon naugip. No posible, ipila yo ra ed inerman a laen yo. Unong ya ipapabitar na Deuteronomio 6:7, anggapo so nisandi ed pangigana na panaon a nakaibay ananak yo.

Ibangat ed Sikara Iray Manepeg ya Estandarte

Onia met so inrekomenda nen Mario, a walaan na duaran anak: “Aro yon maong so ananak yo, tan ibasaan yo ra.” Balet, aliwa labat itan a paraan pian sagyaten so ananak yo ya usaren so kapasidad dan mannonot. Kaukolan yon ibangat ed sikara no panon dan nibiig so duga tan aliwa. Oniay inyarum nen Mario: “Iyaral yo ed sikara so Biblia.

Pian nagawaan itan, oniay imbilin na Biblia ed atateng: “Agyo pasasanoken so ananak yo, noagta matamoy yon pabalegen ira panamegley na panangibangat tan panamilin na tuan Kristiano.” (Efeso 6:4, Weymouth) Say panangibangat ed moral so agnipupurek ed dakel ya ayaman natan. Panisiaan na arum a sano binmaleg la so ananak, nayarian da lay mandesidin bukor no anto iray estandarten awaten da. Kasin makatunongan itan parad sikayo? No panon a nakaukolan na malangwer nin laman so suston pakatagano ta pian ombaleg a mabiskeg tan mabunigas, nakaukolan met na malangwer nin kanonotan tan kapusoan so panangibangat. No agyo nibangat ed ananak yo iray estandarte ed moral diad abung yo, nayarin naimpluensyaan ira na saray kaeskuelaan tan managbangat da odino saramay nababasa ra, narerengelan da, tan nababantayan da panamegley na media.

Makatulong so Biblia ed saray ateng pian nibangat day ananak da no panon ya ibiig so duga tan aliwa. (2 Timoteo 3:16, 17) Si Jeff, ya eksperiensyado lan Kristianon matatken tan ama na duaran angkabaleg lan ananak, so angirekomenda ya usaren so Biblia pian ibangat ed ananak iray manepeg ya estandarte. Inkuan to: “Say pangusar ed Biblia so mangipatebek ed ananak no anto so panmoria na Manamalsa ed sakey a pamaakaran, ya aliwan say panmoria labat na ateng da. Say naiimano mi et say nikaduman epekto na Biblia ed nonot tan puso. Pian nipetek mi so lingon kondukta odino kanonotan, impanaon mi so pananap na matukoy a teksto. Insan, ipapabasa mi so teksto ed anak mi diad pribadon pasen. Mabetbet a say resulta et sikatoy makalua odino makaakis ni ingen. Nikelawan kami. Mabisbiskeg so epekto na Biblia nen say antokaman a ninonot min ibaga odino gawaen.”

Oniay ipapalinew na Hebreos 4:12: “Say salita na Dios sikatoy mabilay tan mabiskeg . . . tan masiglat a mangibiig ed saray nonot tan saray getma na puso.” Kanian say mensahe na Biblia et aliwa lambengat a personal iran panmoria odino eksperiensya na totoon inusar na Dios bilang managsulat to. Imbes, irerepresenta na satan so kanonotan na Dios ed moral iran pamaakaran. Saya so mangibibiig ed mensahe na Biblia manlapud arum nin simbawa. Diad pangusar yo ed Biblia pian ibangat so ananak yo, natulongan yo ran manebek ed panmoria na Dios ed saray pamaakaran. Magmaliw a lalon epektibo so panangipasal yo, tan mas posible a nasabi yo so puso na anak yo.

Mipakna ed satan si Catherine, ya asalambit diad gapo. Oniay inkuan to: “No lalon oniirap so situasyon, lalon nakaukolan mi so panangiwanwan na Salitay Dios—tan epektibo itan!” Kasin nausar yo nin nagkalalo so Biblia diad pangibangat yo ed ananak yo no panon dan natebek so duga tan aliwa?

Magmaliw a Makatunongan

Impabitar nen apostol Pablo so sakey nin importantin prinsipyo a makatulong ed panamabaleg ed anak. Oniay impaseseg to ed saray kapara ton Kristiano: “Nakabatan komon na amin a totoo so kasungdoan [“inkamakatunongan, NW] yo.” (Filipos 4:5) Seguradon laktipen na satan so pangipatnag  tayoy inkamakatunongan ed ananak tayo. Tan tandaan a say inkamakatunongan et pakapatnagan na ‘kakabatan a manlapud tagey.’—Santiago 3:17.

Balet, panon a nisiglaot so inkamakatunongan ed panangipasal ed ananak tayo? Bangta gagawaen tayo so amin a nayarian tayo, agtayo kokontrolen so kada kiwas da. Alimbawa, si Mario, ya inaon niman, so sakey ed saray Tasi nen Jehova, tan oniay nanonotan to: “Naynay min ipapaseseg ed ananak mi so pampabautismo, say sigpot-panaon a ministeryo, tan arum niran espiritual a kalat. Balet seseguroen mi a sikaray mandesidi sano nasabi lay suston panaon.” Antoy resulta? Saray anak da so parehon manlilingkor natan bilang sigpot-panaon ya ebanghelisador.

Say Biblia so amasakbay ed saray kaamaan diad Colosas 3:21: “Agyo paingongoten so saray anak yo, pian ag-ira komon naekalan na linawa.” Aapresyaen nen Catherine itan a bersikulo. Sano agla makaanos so ateng, magmainomay to so onsanok odino magmaliw a maanap. Balet, oniay inkuan to, “agkayo manaanap na alablabas ed anak yo unong ya agyo labay a gawaen da itan ed sikayo.” Si Catherine et sakey met ed saray Tasi nen Jehova, tan oniay inkuan to ni: “Pagmaliw yon makapaliket so panaglingkor ed si Jehova.”

Si Jeff, ya asalambit niman, so angibalikas ed sayan praktikal a komento: “Legan ya ombabaleg so ananak mi, sinalambit na sakey a maapit a kaaro mi so impakamoria to ed mabetbet ya agto pangaabobon ed saray kerew na ananak to. Satan so anismaya ed sikara, a liknaen dan pakaskasi la ra. Pian napaliisan itan, inrekomenda to ya anapen mi iray paraan no panon a niiter iray kerew da.

“Apaneknekan mi a maabig iyan simbawa,” so kuan nen Jeff. “Kanian nananap kami na saray pankanawnawa a makapikimey ed arum so ananak mi diad saray kipapasen ya aabuloyan mi. Kanian aasinggeran mi ra, insan ikuan min: ‘Amta yo ta ya oniay gawaen nen kien? Akin ta no mila kayo?’ Odino no itagar kami na ananak mi ya ompaway, piliten mi so inkasikami ya onla anggano naksawan kami. Ginawa mi itan pian agmi ra labat nadismaya.” Ontan a mismo so kabaliksan na inkamakatunongan—anggapoy papaboran, makonsidera, tan maabobon sano anggapoy nasusumlang iran prinsipyo na Biblia.

Say Gunggona Manlapud Napanmatalkan a Simbawa

Maslak ed sarayan sanasawa et walaan la na saray apo natan. Panggagayagaan dan nanengneng a sarayan prinsipyo met ed Biblia so ontutulong ed ananak da pian ontalona bilang atateng. Kasin nagunggonaan kayo ed simbawa na Biblia?

Sanen nagmaliw ya ateng si Ruth, ya asalambit diad gapo, sikaran sanasawa so makakalikna no maminsan a manbubukbukor ira. Balet diad tua et andi. Makakaawat ira na sankamaongan a simbawa manlapud Salitay Dios, say Biblia. Saray Tasi nen Jehova so mamapawala na dakel ya alay abig a katulongan ed panagaral ed Biblia a makatulong ed kaatengan. Kabiangan ed saraya so Manaral Manlapud Sankamaongan a Managbangat, My Book of Bible Stories, Questions Young People Ask—Answers That Work, tan The Greatest Man Who Ever Lived. Oniay inkuan nen Torlief, ya asawa nen Ruth: “Dakdakel natan so simbawan nibase’d-Biblia a mainomay a naala na atateng. No anamoten da lambengat iratan, natulongan ira a mamabaleg ed anak da diad amin ya aspekto na bilay.”

 [Kahon/Litrato ed pahina 5]

No Anto so Ibabaga na SARAY EKSPERTO . . . No Anto so Ibabaga na BIBLIA

Diad Panangipatnag na Panangaro:

Diad The Psychological Care of Infant and Child (1928), oniay insimbawa nen Dr. John Broadus Watson ed kaatengan: “Agyon balot lalakapen tan aangoban” so ananak yo. “Agyo ran balot aabuloyan ya onakwal ed sikayo.” Balet diad agano ni et oniay impabitar di Dr. Vera Lane tan Dr. Dorothy Molyneaux diad magasin ya Our Children (Marso 1999): “Ipapatnag na impansukimat a saray angkelag nin ugugaw ya agmakakalikna na panangaro diad pisikal tan insalitan paraan so mabetbet ya agnabibilay.”

Diad pidumaan, say Isaias 66:12 so anukoy ed Dios a mangipapatnag na panangaro to ed totoo to panamegley na saray balikas na panangaro na sakey ya ateng. Ontan met, sanen pupugeran na saray babangatan nen Jesus iray ateng ya iyasingger so ananak da ed si Jesus, sikaray binano to, a kuan to: “Paulyan yo so saray angkekelag ya ugugaw ya ondago ed siak; agyo ra sebelan.” Insan “inala to ra ed saray taklay to, tan benendisyonan to ra.”—Marcos 10:14, 16.

Diad Panangibangat ed Manepeg Iran Estandarte:

Diad sakey ya artikulo ed New York Times Magazine nen 1969, indanet nen Dr. Bruno Bettelheim a say ugaw et walaan na “kanepegan a manisip na dilin opinyon to base lambengat ed mismon naeksperiensya to ed bilay, imbes a diad estrikton [panangibangat na atateng to].” Balet, ngalngalin 30 a taon ed saginonor, oniay inaksobi nen Dr. Robert Coles, say autor na The Moral Intelligence of Children (1997): “Kakkaukolan a nalikna na ananak a walaan ira na gagala tan panangigiya ed bilay, saray estandarte” ya inabobonan na kaatengan da tan arum niran wala la’d edad.

Oniay ipapaseseg na Uliran 22:6 ed kaatengan: “Ibangat mo so anak ed dalan a nepeg to a laen, tan anggan sano masiken la ag-onarawi ed sikato.” Say Hebreon salita ya impatalos ya “ibangat” et mankabaliksan met na “igapo,” kanian ipapatnag na saya so pangigapo na primeron panangibangat ed ugaw. Sirin, napaseseg iray ateng a gapoan da lan ibangat ed ananak da iray manepeg ya estandarte manlapu la’d inkaugaw. (2 Timoteo 3:14, 15) Say naaralan na ugugaw legan na primero iran taon na ibabaleg da et maseguron mansiansia ed sikara.

Diad Panagdisiplina:

Oniay insulat nen Dr. James Dobson diad The Strong-Willed Child (1978): “Say pisikal a panagdisiplina na maaron ateng et sakey a paraan na panangibangat a mamaandi na makapuy ya ugali.” Diad biek a dapag, oniay inkuan nen Dr. Benjamin Spock diad sakey ya artikulon inaon ed komapiton edisyon na popular a libron Baby and Child Care (1998): “Say panagbakbak et mangibabangat ed ugugaw a say mas baleg tan mabiskeg a too et walaay pakayarin manggawa na antokaman a labay to, balanglan sikatoy duga odino lingo.”

No nipaakar ed panagdisiplina, oniay ibabaga na Biblia: “Say panaklay tan panamaat mangiter na kakabatan.” (Uliran 29:15) Balet, aliwan amin ya ugugaw so mankaukolan na pisikal a pananusa. Oniay ibabaga ed sikatayo na Uliran 17:10: “Say panimbawa onloob ya araldalem ed sakey a walaan na pakatalos nen sanlasus a lewet ed maatiw.”

[Litrato]

Usaren so Biblia pian nasabi so puso

[Litrato ed pahina 7]

Iplaplano na makabat ya atateng so pakapanligliwa na ananak da