Onlad karga

Onlad saray karga

Anto Imay Paraiso ya Insipan nen Jesus ed Samay Managgaway-Mauges?

Anto Imay Paraiso ya Insipan nen Jesus ed Samay Managgaway-Mauges?

Anto Imay Paraiso ya Insipan nen Jesus ed Samay Managgaway-Mauges?

SAY paraiso et sakey a marakdakep a parki, odino hardin a singa parki. Diad Kristianon Griegon Kasulatan et amitlon pinmatnag so Griegon salitan pa·raʹdei·sos. (Lucas 23:43; 2 Corinto 12:4; Apocalipsis 2:7) Inusar met na saray Griegon managsulat, a singa diad panaon ni nen Xenophon (c. 431-352 B.C.E.), so salitan (pairidaeza), tan sayan termino et impasen nen Pollux a nanlapu ed saray Persiano. (Cyropaedia, I, iii, 14; Anabasis, I, ii, 7; Onomasticon, IX, 13) Say iiyan na arum ya autor na diksionaryo a nanlapuan na Hebreon salitan par·desʹ (a manunan mankabaliksan na parki) et saray Persiano met. Balet, lapud si Solomon (a nambilay nen koma-11 a siglo B.C.E.) so angusar la ed par·desʹ diad saray sulat to, bangta say inlesa labat na saray sulat na Persiano et nen komanem a siglo B.C.E., satan sirin ya impangaon ed Hebreon termino so pinadesiran labat. (Eclesiastes 2:5; Kanta nen Solomon 4:13) Say arum nin angusaran ed salitan par·desʹ et diad Nehemias 2:8, a ditan et tinukoy so makiew a parki na Persianon ari a si Artaxerxes Longimanus, nen komaliman siglo B.C.E.

Anggaman ontan, sarayan taloran termino (par·desʹ diad Hebreo, pairidaeza diad Persiano, tan pa·raʹdei·sos diad Griego), et saksakey so manunan ideya ya ipapasabi ra, salanti, sakey a marakdakep a parki odino hardin a singa parki. Say sankaunaan ed ontan a parki et samay walad Eden a ginawa na Amalsa ed too, si Jehova a Dios. (Genesis 2:8, 9, 15) Diad Hebreo et tinawag itan a gan, odino “hardin,” balet mapatnag a singa parki itan no nipaakar ed kabaleg odino itsura. Say Griegon Septuagint et suston angusar ed terminon pa·raʹdei·sos pian tukoyen itan a hardin. Lapud kasalanan, abalang nen Adan so kanepegan ton manbilay ed satan a paraiso pati say pankanawnawa ton manbilay ya andi-anggaan, a satan a kanepegan et inrepresenta na bunga na kiew ya inyan na Dios ed pegley na hardin. Maseguron asikop so kaliberliber na hardin na Eden, ta dia lambengat ed banda’d bukig so kinaukolan a pangipasenan ed saray bantay ya anghel ta pian anggapo so toon makaloob.​—Genesis 3:22-24.

Anto imay Paraiso ya insipan nen Jesus ed samay managgaway-mauges ya inatey ed dikingan to?

Ipapabitar na salaysay nen Lucas a samay impasak a managgaway-mauges, a walad dikingan nen Jesu-Kristo, so nansalita pian idepensa si Jesus tan kinerew to a sikatoy nodnonoten nen Jesus sano ‘makasabi la ed panarian to.’ Oniay inyebat nen Jesus: “Tua ya ibagak ed sika natan, Sika so nakaibak naani diad Paraiso.” (Lucas 23:39-43, NW) Diad orihinal a Griegon teksto et anggapo so inusar a comma, kanian say inusar a comma diad impangipatalos ed sarayan salita et akadepende ed pakatebek na managpatalos ed kabaliksan na saray salita nen Jesus. Say panangusar na comma ed modernon estilo na panagsulat et ginmapo lambengat nen komasiam a siglo C.E. Lapud insalet na dakel a managpatalos so comma antis na say salitan “natan,” iisipen la ingen na arum a samay managgaway-mauges et linma’d Paraiso diad saman lanlamang ya agew, balet ta anggapo ed arum nin kabiangan na Kasulatan so manuporta ed satan. Si Jesus a mismo et inatey tan taloy agew a walad lubok, anggad sikatoy pinaoli bilang “inmunan bunga” na kikioli. (Gawa 10:40; 1 Corinto 15:20; Colosas 1:18) Kayari na 40 ya agew et sikatoy tinmokotok ed tawen.​—Juan 20:17; Gawa 1:1-3, 9.

Kanian mabitar a say impangusar nen Jesus ed salitan “natan” et aliwan pian iter so panaon a pakakar ed Paraiso na samay managgaway-mauges, noag ingen pian ipaimano so panaon na impangisipan nen Jesus, tan panaon na impangipatnag na samay managgaway-mauges a walay pananisia to ed si Jesus. Samay agew a si Jesus so impulisay tan kinondena na saray atatagey a lider na relihyon na saray Judio tan sanen sikatoy senentensiaan na autoridad na Roma a pateyen. Diad saman et sikatoy minudmora tan inelek-elekan. Kanian samay managgaway-mauges a walad dikingan to so angipatnag na nikaduman kalidad tan maabig ya awawey na puso to diad agto impinonong ed karaklan a totoo, noagta sikatoy nansalita pian idepensa toy Jesus tan impatnag toy pananisia to ed say magmaliw ya Ari. Bibidbiren na arum a patalos a say manepeg ya idanet et say panaon na impangisipan, aliwan say panaon na panoor ed satan. Kanian say impangipatalos ed saya nen Rotherham tan Lamsa ed Ingles, nen Reinhardt tan W. Michaelis ed Aleman, ontan met ed say Curetonian Syriac nen komaliman siglo C.E., so mipara ed samay nabasa dia ya inaon ed New World Translation.

Nipaakar ed no anton Paraiso so tutukoyen nen Jesus, malinew ya ag-itan mipara ed mangatatawen a Panarian nen Kristo. Diad asasakbay na saman ya agew, say pakaloob ed mangatatawen a Panarian so nitarya bilang ilalo parad saray matoor a babangatan nen Jesus lapud ‘impansiansia ra ed sikato diad saray inkatuktukso to.’ Satan so agbalot agawaan na samay managgaway-mauges, a say impatey to ed panamairapan a kiew diad abay nen Jesus et nisesengeg lambengat ed saray krimen a ginawa to. (Lucas 22:28-30; 23:40, 41) Mapatnag a samay managgaway-mauges so agnianak lamet, diad danum tan espiritu, unong ya imbaga nen Jesus a kakaukolanen pian makaloob ed Panarian na katawenan. (Juan 3:3-6) Samay managgaway-mauges so agmet kabiangan ed saray ‘mananalo,’ ya imbaga na nigloria lan si Jesu-Kristo a nakaiba to diad mangatatawen a trono to tan kabiangan ed ‘unona a kioli ed bilay.’​—Apocalipsis 3:11, 12, 21; 12:10, 11; 14:1-4; 20:4-6.

Inkuan na arum a reperensya a say tinukoy nen Jesus et sakey a paraiso ed Hades odino Sheol, ya ipapasen a sakey a silir odino dibisyon parad saramay inabobonan na Dios. Nikuan a satan a paraiso et imbangat na saray Judion rabbi ed saman a panaon, ya ibabaga ran ditan so panaalagaran na kikioli na saramay inaatey la. Oniay inkuan na Dictionary of the Bible nen Hastings nipaakar ed bangabangat na saray rabbi: “Say bangat na saray Rabbi ya akasabi ed sikatayo so walaan na nikadkaduman impanlalaok na saray ideya nipaakar ed sarayan isyu, tan maslak ed saratan [ya ideya] et mairap a natukoy no kapigan so inlesa ra. . . . No awaten tayo itan a literatura unong ed inkipresenta na satan, ompatnag a panisiaan na arum a say Paraiso et walad dalin a mismo, a parad arum et kabiangan itan na Sheol, tan parad arum ni et anggapo itan ed dalin nisay diad dalem na dalin, noagta walad tawen . . . Balet ta say arum a kabiangan na saya et panduduaruwaan. Diad tua et sarayan nanduruman ideya so aromog ed moderno lan Judaismo. Mas duga tan mas detalyadon nisulat iraya ed kadaanan a Cabbalistic Judaism . . . Balet agnaseguro no kaunongan lan kabayag so impangisulat ed saratan. Say mas akaunan bangat na saray Judio so anggan panon . . . et ompatnag ya agtanto odino agbalot analambit ed ideyan Paraiso a panaalagaran ed kioli. Sinaglawi na satan so Gehinnom a parad mauges, tan say Gan Eden, odino hardin na Eden, a parad matunong. Panduaruwaan no kasin wala ni arum a binitla na saya nilikud ed sarayan ideya tan no kasin pepekderan na satan so sakey a Paraiso ed Sheol.”​—1905, Tomo III, p. 669, 670.

Anggano ontan so imbangat da, agbalot makatunongan a panisiaan a si Jesus so mangiyalibansa ed ontan a bangat, lapud kokondenaen to iray agnanlapud-Biblia a relihyoson tradisyon na saray lider na Judaismo. (Mateo 15:3-9) Maseguro a say paraiso a kabkabisado na samay Judion kriminal a kinatongtong nen Jesus et say mangaraldalin a Paraiso ya adeskribe diad primeron libro na Hebreon Kasulatan, say Paraiso ed Eden. No ontan, say insipan nen Jesus so mangipapabitar sirin ed kipawil na singa-paraison kipapasen diad dalin. Kanian say insipan to ed samay managgaway-mauges so mangipapaseguro ed ilalon kioli na satan a toon agmatunong pian nawalaan na pankanawnawan manbilay ed nipawil lan Paraiso.​—Ikompara so Gawa 24:15; Apocalipsis 20:12, 13; 21:1-5; Mateo 6:10.