Mangisalba na Bilay so Pananisia ed Propesiya na Biblia

SAMPOT lan inyakar nen Jesus ed saman diad templo ed Jerusalem sanen oniay inkelyaw na sakey ed saray babangatan to: “Managbangat, nengneng mo, agayla a nengneng na batobato tan agayla a nengneng na palpaalagey!” Say templo so ikikinon tan ipapasirayew na Judion nasyon. Balet, oniay inyebat nen Jesus: “Nanengneng mo so sarayan angkakabaleg a palpaalagey? Anggapo naani natilak dia a sakey a bato ed tapew na sakey, ya agnigeba naani.”​—Marcos 13:1, 2.

Singa agnapanisiaan iyan mismon imbaga to! Arum ed saray bato ya inusar ed templo so angkakabaleg. Niarum ni, samay imbaga nen Jesus nipaakar ed templo so mangipapatnag ed kaderal na Jerusalem tan anggan say Judion nasyon, a say templo ditan so sentro na panagdayewan. Kanian saray babangatan nen Jesus so lalon nanupapet ed sikato: “Ibagam ed sikami, kapigan so kagawa na sarayan bengatla? Tan anto naani tanda no sarayan bengatla asingger ta la ra ya amin a nasumpal?”​—Marcos 13:3, 4.

Impasakbay nen Jesus ya “aliwa nin sikatoy kasampotan.” Unona, saray babangatan so makarengel ni na saray guerra, yegyeg, eras, tan salot ed nanduruman pasen. Insan, saray makapataktakot ya ebento so mangilereg ed Judion nasyon dia ed sakey a baleg a kadederal, on, sakey a “baleg ya irap.” Balet, onsalet so Dios pian ilaban to so “saray pinili,” salanti, saray matoor a Kristiano. Panon?​—Marcos 13:7; Mateo 24:7, 21, 22; Lucas 21:10, 11.

Say Impanrebelde Sumpad Roma

Apalabas so 28 a taon, saray Kristiano ed Jerusalem so manaalagar nin siansia ed anggaan. Say Empiryo na Roma so naapektoan lan maong na saray guerra, yegyeg, eras, tan salot. (Nengnengen so kahon ed pahina 9.) Diad Judea so mabetbet a pakakagawaan na saray guerra sibil tan pankokolkol lapud rasa. Ingen, ompatnag a walay kareenan diad loob na Jerusalem ya asalimbengan na saray padir. Saray totoo so okupadon tuloy ed normal a kabibilay da, a manaakan, mankikimey, mangaasawa, tan maniilalak ira. Ompatnag a maligeligen tan agnaderal so syudad lapud wadtan so abalbaleg a templo.

Nen 61 C.E., saray Kristiano ed Jerusalem so akaawat na sulat manlapud si apostol Pablo. Kinomendaan  to ira ed pansusungdo ra balet sikatoy mapaga lapud singano naaandi lay inkaganatan na arum ed kongregasyon. Arum so onkakasipa la ed espiritual odino ag-ontatatken bilang Kristiano. (Hebreos 2:1; 5:11, 12) Pinaseseg ira nen Pablo: “Agyo sirin ibantak so panangilalo yo . . . Ta dia ed loob na sankatikeyan a panaon, Onsabi so onsabi naani, tan agnaani manbayag. Ingen say matunong ko manbilay naani lapu ed pananisia: Et no wala naani onsener, ag-onliket so kamarerwak ed sikato.” (Hebreos 10:35-38) Talagan nipanpanaon itan a simbawa! Balet kasin mangagamil na pananisia tan mansiansian alerto iray Kristiano ed kasumpalan na propesiya na Biblia? Peteg kasin asingsingger la so pangangga na Jerusalem?

Diad tinmumbok a limaran taon, nantultuloy a dinmenden iray kipapasen ed Jerusalem. Diad kaunoran, nen 66 C.E., sinamsam na kurakot a Romanon Gobernador a si Florus so 17 a talento bilang “atrasadon bayar na buis” a nanlapud sagradon kaban na templo. Sinmanok iray Judio kanian ginmapo iran nanrebelde. Linmusob ed Jerusalem iray rebelden Judio, odino saray Zealot, tan pinapatey da iray Romanon sundalo a wadman. Insan makpel dan inyabawag a say Judea et independente la ed Roma. Saman la so inggapo na guerra ed baetan na Judea tan Roma!

Kalabas na taloran bulan, say Romanon gobernador ed Sirya a si Cestius Gallus, so angidaulo ed 30,000 a sundalo to a mamaarap ed abalaten pian patundaen so panrerebelde na saray Judio. Sinmabi ed Jerusalem so armada to legan na Piesta na Saray Kobongkobong tan akaloob iran tampol ed kaliberliber na syudad. Saray dagdaiset a Zealot so inmamot ed saray kuta ed loob na templo. Agnambayag et dineral na saray Romanon sundalo so padir na templo. Saray Judio so atalagnaw, lapud nia, dinumsisan na saray paganon sundalo so sankasantosan a pasen na Judaismo! Balet, anonotan na saray Kristiano iray salita nen Jesus: ‘Sano nanengneng yo sirin so makapadimlan bengatla, a manalalagey ed masanto a pasen, saman la saray wala ed Judea ombatik ira komon ed saray palandey.’ (Mateo 24:15, 16) Kasin ipatnag day pananisia ed sayan propesiya nen Jesus tan onkiwas ira unong ed satan? Sano nasumpal iratan, sikaray makaliktar no ontan so gawaen da. Balet panon iran makabatik?

Diad ag-inilaloan tan ag-amtan rason, pinaatras nen Cestius Gallus iray sundalo to tan amaarap ira ed baybay, a sikaray inusilan na saray Zealot. Makapakelkelaw ta apatikeyan ed saman so kairapan diad syudad! Saray Kristiano ya angipatnag na pananisia ed mapropetikon pasakbay nen Jesus so tinmaynan ed Jerusalem tan batik ira ed Pella, say ag-apektadon syudad a walad kapalandeyan diad kabaliw na Ilog Jordan. Nipanpanaon so intakas da. Ag-abayag et amawil ed Jerusalem iray Zealot tan pinaskar da iray totoo diman a mibiang ed panagrebelde  ra. * Kaleganan na satan, saray Kristiano, a maligeligen diad Pella, so manaalagar ed ontumbok iran nagawa.

Say Impakaandi na Manuley

Kalabas na pigaran bulan, sakey a balon armada na Roma so linmusob. Nen 67 C.E. et impanparaan nen Heneral Vespasian tan say anak ton si Tito so baleg a puersa na 60,000 a sundalo. Diad tinmumbok a duaran taon, sayan mabisbiskeg a puersa-militar so linmusob ed Jerusalem, a dineral da so amin a mangaamper ed ilulusob da. Kaleganan na satan, saray mankalaban a grupo na saray Judio so maruksan nanlalaban diad loob na Jerusalem. Say abaston ilik ed syudad so aderal, apalanas so kaliberliber na templo, tan masulok a 20,000 a Judio so inatey. Pinatundan agano nen Vespasian so ilulusob da diad Jerusalem, ya inkuan ton: ‘Say dios [tayo] so onaakto bilang Romanon heneral a magmaong nen siak, ta ni manpapateyan lan mismo iray kakabusol tayo.’

Sanen inatey so Romanon Emperador a si Nero, pinmawil ed Roma si Vespasian diad getma ton naala so trono, a pinaulyanan toy Tito a mangisumpal ed ilulusob ed Judea. Nen 70 C.E. et sinmabi ed Jerusalem si Tito sanen asingger lay panselebra na Paskua, ya asaruko to so amin a manaayam ed syudad tan saramay dinmadayo ditan pian mipiesta. Saray kiew ed kaumaan na Judea so binatang na saray armada to pian manggawa na 7 kilometro karukey a bakor na saray inutukan a palitek diad paliber na akubkob lan syudad. Ontan a mismo imay impasakbay nen Jesus: “Saray kabusol mo liktoben da ka, naani na kuta, tan liktoben da ka, tan ed amin a pasen aposan da ka.”​—Lucas 19:43.

Agnambayag et niwala so eras diad syudad. Tinatakewan na saray armadan grupo iray kaabungan na saray inaatey tan saramay manpapanabos. Wala met so sakey a desperadon ina a pinatey tan inakan to so ugaw nin anak to, bilang kasumpalan na walan nipasakbay: “Mangan ka naani na bunga na laman mo met lanlamang, a laman na saray anak mo a lalaki tan bibii . . . sanlegan na panaglakob tan pamadpairap a panduksa naani ed sika na saray kakabusol mo.”​—Deuteronomio 28:53-57.

Diad kaunoran et nagba so Jerusalem kayari na limay bulan ya impangubkob. Say syudad tan say  abalbaleg a templo ditan so nilimas tan pinoolan insan inggegeray iray bato na satan. (Daniel 9:26) Manga 1,100,000 so bilang na amin ya inatey; tan 97,000 nira so inlako bilang aripen. * (Deuteronomio 28:68) Naupot lawari so Judio diad Judea. Talagan agla naparaan itan a desyang ed interon nasyon, a satan la so gapoan na pananguman ed bilay na saray Judio nipaakar ed politika, relihyon, tan kultura. *

Kaleganan na satan, saray Kristianon binmatik ed Pella so masimoon ya akisalamat ed Dios lapud impakaliktar da. On, say pananisia ra ed propesiya na Biblia so angisalba ed mismon bilay da!

No nodnonoten iraman ya agawgawa, oniay nepeg ya itepet na kada sakey ed sikatayo: ‘Kasin walay pananisiak a mangisalba ed bilay ko legan a manasingger so baleg a kairapan? Sakey ak kasi ed ‘saramay walaan na pananisia pian nilaban so kamarerwa’?​—Hebreos 10:39; Apocalipsis 7:14.

[Saray paimano ed leksab]

[Tsart ed pahina 9]

Saray Kabiangan na Tanda ya Asumpal nen Inmunan Siglo

SARAY GUERRA:

Gaul (39-40 C.E.)

Amianen ya Aprika (41 C.E.)

Britanya (43, 60 C.E.)

Armenya (58-62 C.E.)

Sibil tan etnikon impanlalaban ed Judea (50-66 C.E.)

SARAY YEGYEG:

Roma (54 C.E.)

Pompeii (62 C.E.)

Asia Minor (53, 62 C.E.)

Creta (62 C.E.)

ERA-ERAS:

Roma, Gresya, Ehipto (c. 42 C.E.)

Judea (c. 46 C.E.)

SARAY SALOT:

Babilonia (40 C.E.)

Roma (60, 65 C.E.)

SARAY PALSON PROPETA:

Judea (c. 56 C.E.)

[Mapa/Litrato ed pahina 10]

(Parad aktual a format, nengnengen so publikasyon)

Say Inlusob na Romano Diad Palestina nen 67-70 C.E.

Tolemaida

Dayat na Galilea

Pella

PEREA

SAMARIA

Jerusalem

Dayat na Asin

JUDEA

Cesarea

[Credit Line]

Say mapa labat: Imbase ed saray mapa a walad kanepegan na Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel

[Litrato ed pahina 11]

‘Manpapateyan lan mismo iray kakabusol tayo.’​—Vespasian

[Saray litrato ed pahina 11]

Nen 70 C.E., say Jerusalem so dineral na armada na Roma

[Picture Credit Lines ed pahina 11]

Relyebe: Soprintendenza Archeologica di Roma; Vespasian: Bildarchiv Preussischer Kulturbesitz/Art Resource, NY